Deime conta de que a suor violenta da lúa de maio utilizábase para o aliso (Alnus glutinosa), e tamén temos a suor de maio. Unha multitude de persoas escribiume, contestado, completado e preguntado pola lúa crecente de maio, a suor, o aliso e o sobrepelliz. Un deles foi Antton Gorrino, de Undebeitti (Ibarruri), no muro de Facebook da Huerta Vivir.

Antton escribiu como para lanzar o aliso “é a época de facer o sunprinu coa pel de avellano!”. E a min corríame a suor. E birlo, bar, val-bal, bur, bul-bul, bro-bro, pul-peculiar, pil-pil, pir-pir, fil-fil, chir-chir, gar-gar, gal, gir-gir, gol-gol, kal-kal, pol-p-p-pil, jir-pil, z-z-pa, Enseguida contesteille preguntándolle que era o “sunprinu”. Xa rexistrara á miña disposición os dicionarios que collera e en ningún deles falábase dun sunprincesa. Agradecido, Antton respondeume que era un dri. Na resposta falábame da obra do gran sabio Juan Mari Beltrán Argiñena e enviábame enlaces aos seus escritos. E no momento en que me decataba do do Sunprinea, sentín atraído pola ilusión. Porque, que pouco sabemos das plantas da nosa cultura...?

Sunprinua é un instrumento musical. Natural de Urrizti no val de Larraun. En aparencia, ten o aspecto dunha dulzaina. Faise coa pel do avellana Corylus. Necesita do paso longo, recto e sen cornos, para que sexa completo e sen buracos. A rama dun par de metros quítase a pel en espiral e salgue unha cinta dun seis centímetros de ancho. Esta cinta vaise a encaixar formando un tubo cónico que dá forma a unha gran dulzaina. O extremo máis estreito córtase e é a boquilla (pepitta, fita...), que vibra ao soprar na boca. Para evitar a apertura do extremo máis ancho da parte inferior introdúcese unha cuña “asada” e de espino branco (Crataegus sp.) é a espiña. No lugar onde lle suxeitan os dedos punzantes fánselle dous buracos, o que lle converte nun instrumento de tres tons. O son ou a música deste instrumento coñécese como “Durunbele”. Trátase dun instrumento de pastores que, cando se atopan nos pastos de montaña e sobre todo cando baixan á noitiña, detéñense na parte alta do pobo e desde alí desprázanse, cada un polo seu lado, para indicar que se atopan pronto en casa. Desde as ladeiras do pobo, o concerto esteofónico ía ser... Na entrada do disco Gure Jarrera de 1991 do grupo Negu Gorriak escóitase o Sunprinu.

O Sunprinu é unha simple cortiza avellana. Si lla quita fácil e completa, o avellano debe estar a plena suor. Juan Mari entrevistou en 1996 a Juan Bautista Lasarte de Iribas, quen dixo que o avellano para o sunprinu hai que cortalo máis de medio mes de maio; como dicía Antton, cando na primavera a pel nova suouse, como o aliso... Despois o Príncipe seguía flotando na auga, xa fose ao estanque ou ao pesebre despois da caída da tarde. Desta forma, manteríaselle en condicións de tocar até principios de xullo.

Na zona de Araitz-Betelu fabricábase unha trompeta ou tubú, sen buracos para os dedos. En toda Europa tamén se fabricaron estes instrumentos con superficies doutras plantas: fresno (Fraxinus excelsior), nogueira (Juglans rexia), salgueiro (Salix sp. ), bidueiro (Betula sp.) e castiñeiro (Castanea sativa).

De onde vén o nome de Sunprinu? Tamén se lle coñece como fita ou pipittari da extrema alboka sungurrino e sunpurrina...