Mazorcas e lombrigas
- As abellas están de parabén. Abellas, raras. E é que, mentres seguimos utilizando velenos como os insecticidas, pesticidas ou herbicidas do noso malintencionado propósito, os nosos hospitais están ao mesmo tempo que enchemos de curvos. Os poucos que quedan, con todo, van de parabén.
Afortunadamente, agora están en plena floración os primeiros Crucíferos e as plantas da familia que hoxe se chama Brassicaceae. Algúns deles denomínanse como xente de col (Brassica spp.). Traballamos tanto, comemos tanto deles, comemos tanto con eles, tivemos tantos alimentos, tivemos tanta comida, tivemos tanta comida… En gran medida debémonos ao noso saber e a nosa cultura. E para a saúde non é mellor, e gustounos e aprendemos a traballar.
A elaboración de coles deu lugar á expansión e expansión da xente da col durante miles de anos e miles de lugares. Sementar a col, plantar a col, coidar a col e comer a col, e deixar algúns exemplares como sementais, que no seu momento arrincaron ou desenvolvido, piruiñado, tonificado, ensilado, cogolado, esquilado, morronado, vomitado, germinado, enranciado, floreado, germinado, enrolado, ensilado, escado, escurrido e criado. Este desenvolvemento e floración é o momento máis importante, tanto para as abellas como para as coles. É aquí onde se produce a polinización e o intercambio de riqueza xenética. Mesturar o macho coa femia; a través da abella xogarán o macho e a femia; se cadra a abella xogará as dúas flores. E xurdirán sementes, sementes de col. Pero que mestura foi a que introduciu esa semente? En que flor raxada andó a abella no pozo das polas? E a que outra flor veu para seguir dando voltas deixando o seu pole? A mestura xenética destas dúas flores será a que proveña da nova semente. E así cada ano, anos, anos, miles.
E así xurdiron dunha liñaxe de col de lombarda, a basaza ou a col silvestre (Brassica oleracea), a variedade actual da xente de col. Algúns reforzan a flor: coliflor (Brassica oleracea var. Botrytis, brócoli (Brassica oleracea var. italica) e a man románica (Brassica oleracea convar. botrytis var. botrytis). Outros fomentaron o instinto da folla, como a col de galiña ou a col de zuhain (Brassica oleracea var. acephala) ou rúa (Brassica oleracea var. sabellica e var. palmifolia). A col de Bruxelas (Brassica oleracea var) expándese aumentando os ollos laterais da col magra. gemmifera). O refraneiro (Brassica oleracea var) mantén o sentido da tartaruga ou do tronzón. gongylodes) e coles de pau ou de folla de verza (Brassica oleracea var. longata). E a col de cabeza provén dos que priorizaron o ollo ou o brote do último extremo (Brassica oleracea var. capitata f. alba), col lombarda (Brassica oleracea var. capitata f. rubra), col afiada (Brassica oleracea var. capitata f. acut) e col rizada (Brassica oleracea var. sabauda). Todos eles son azakobas ou lombrigas. Repolo enxeñoso. E nós utilizamos insultantes as follas de col, as mazorcas… Supostamente os enxeñosos.
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.