18:45. Os meus amigos citáronse para o sete da tarde, pero a alarma do móbil pilloume lonxe de estar listo. Vestido cun pixama con debuxos de sandie e mirando só o documento de Google do computador, admitín que hoxe tampouco chegarei a tempo. Con todo, esta vez a escusa non ten prezo: Estaba a escribir unha columna para ARGIA. Imaxineime as bocas abertas dos amigos mentres as Estrelas Galicia das mans deslízanse lentamente sobre a terra.

A escusa non ten prezo, a escusa non ten prezo… Bo, isto pode custar un pouco. Por que estou a escribir unha columna? Por que estou nunha banda literaria? Por que me gusta escribir a min? Prescindindo da utopía do mérito propio, vénme á cabeza a avaliación diagnóstica que nos fixeron na ESO 2.mailan ou, dito doutra maneira, “o proceso que axuda aos centros a mellorar os seus procedementos educativos”. Despois de longas probas que medían varias competencias, unha última insignificancia: un cuestionario para buscar os factores que xustifiquen o bo rendemento (ou baixo) dos alumnos.

Desa sopa de preguntas, só quedábame unha: tes en casa Gero de Axular? Un groso e anticuado libro, situado no centro do andel do salón, contigua á Biblia. Si, teño. E que máis? Tamén teño unha casa chea de libros. E un pai que, ademais de ser lector, tamén é lector. E que máis? Na Ikastola tamén tiven un profesor excelente, que ao terminar os exercicios animábanos a ler, no canto de enviar máis exercicios. Un profesor, deses que pon de manifesto as carencias dos demais.

Si empézanse a facer os cálculos, o prezo aproximado de que eu estea a escribir neste momento é o dunha casa, a matrícula da ikastola e o libro Gero de Axular. Si os exemplares máis baratos deste último custan ao redor de vinte euros, fíxese. Por tanto, lonxe da casualidade, isto ten un custo, e como todo o que etiquetamos cun prezo, non todos podemos pagalo.

Volvendo á avaliación diagnóstica, represento os cuestionarios realizados a miles e miles de alumnos e alumnas, os cuestionarios que representan unha realidade bruta, encaixados en caixas con adhesivos que pon “información confidencial”, camiño ao Departamento de Educación do Goberno Vasco.

Imaxínome ás persoas adultas lendo os papeis das caixas coas lentes baixadas até o nariz. Ao cabo dunha hora, un home con barba dirá que este ano tamén houbo malos resultados e outro responderá que non é de estrañar, que os mozos cada vez veñen peor. Unha muller cos beizos pintados en vermello di que todos os nenos deberían ter unha biblioteca en casa, que a culpa é dos pais que non teñen suficiente diñeiro. A súa amiga comentará que a culpa é dos adolescentes máis preguizosos, que aínda que o teñan todo a man non fan nada, e outra persoa que pense que os nenos de inmigrantes que van atrasados son os responsables, pero non dirá nada polo si ou polo non.

O responsable e o culpable decretan por unanimidade a partir do próximo curso que todos os alumnos de 2º da ESO deberán ler obrigatoriamente en Axular Gero, e irán tomar un cappuccino coa sensación de que arranxaron o mundo. Na sala contigua sumaránselles os que acaban de recortar o orzamento do concurso literario Urruzuno, e entre todos celebrarán o rápidos que son. Reformar sen atender ás contradicións básicas é, en definitiva, unha capacidade.

Admito que eu tampouco lin en Axular Gero, pero diría que se entendeu a mensaxe.