Non é certo que nas últimas eleccións do Estado español a extrema dereita entre por primeira vez no Congreso. Que credes que é a ideoloxía da elite económica financeira? Esta elite leva gobernando desde os anos 80. A existencia non é sinónimo do que é visible nos medios de comunicación, pregunta a todos eses sectores sociais invisibles: desafiuzados, manteros, criadas racializadas de Sanfran, empregadas domésticas que sofren violacións cada semana, estudantes que non poden pagar os seus estudos.

Estes non aparecen nos medios ata que non se organizan, e cando se organizan, a ultradereita convértese en algo máis espectacular. As causas de todo fenómeno social son sempre diversas, e neste caso, como toda sociedade é misógina, racista e conservadora, o neoliberalismo patriarcal e colonial cos mesmos flejes pode levalo ao extremo a través da pobreza, a precariedade e a inestabilidade sistémica que xera. Nun recente estudo realizado en Noruega confírmase a seguinte hipótese: No norte de Europa a expansión do fascismo non se produce cando o número de migrantes crece, senón cando a precariedade comeza a consolidarse. No Estado español o mesmo: os ultras estendéronse coa precariedade masiva, aínda que as dereitas e os fascistas culpan ás persoas migrantes, feministas e independentistas. Coa expansión do neoliberalismo patriarcal amplíanse a pobreza e a incerteza, esta necrópole global xera migracións masivas, e nos países de orixe das elites xeradoras de miseria se enfurece a poboación: organízanse feministas, axítanse pensionistas, limpadores e traballadoras domésticas, responden corpos racializados e sexualizados, rompe a vontade do independentismo e a présa por conseguilo, rompen as capacidades partidistas, desmóntase, rompen na doutrina e destrúense as artes.

Posto que a non gobernabilidade é estrutural, poden ocorrer dúas cousas. O primeiro deles é que o PSOE tentará gobernar en minoría, chegando a acordos puntuais cos diferentes partidos. O segundo, un acordo de estabilidade con algunha das partes, con dúas ou con tres. Aínda que é posible que toda a lexislatura pase en minoría ou cun acordo de goberno, non lle vexo moito camiño. Tamén é verdade que os partidos pequenos (Navarra Suma, Coalición Canaria, etc.) mostráronse dispostos a axudar, pero non é suficiente.

No caso do PNV, puxéronse tres temas na mesa de negociación, tras as eleccións do 26 de maio: Goberno vasco, investidura de Sánchez e Navarra. O problema é que o PNV necesita máis ao PSOE que ao PNV. Isto limita o nivel de influencia do PNV. Estou convencido de que chegarán a acordos na CAV, porque o fixeron nos últimos 35 anos, coa guerra por medio. O de Navarra é un asunto de Estado e o PSOE 155.eko ten un bloque como casa, polo que non parece que cheguen moi lonxe, sobre todo porque o PSE necesita a Podemos, ERC ou C’s no Estado. Podemos sería o máis estable, pero non sería suficiente e tras o 26M complicouse esa posibilidade. ERC non parece que vaia apoiarlle en lugar dunha xestión concreta, porque hai esixencias políticas encima da mesa: presos políticos e referendo. O PSOE non vai pasar por aí. Por último, creo que a invisibilidad entre C’s e o PSOE é superficial, pero a pel é un órgano do corpo, e na actualidade están en mans do IBEX35 a práctica totalidade dos órganos españois. En definitiva, Sánchez, a pesar de toda a lexislatura, acabará moi desgastado.

Con todo, se a dereita (ultra) gañase, tendo en conta a división interna que teñen, non durarían nin unha soa lexislatura. Por iso a falta de gobernabilidade é estrutural. Unha cousa é gañar as eleccións e outra cousa é conseguir as condicións para gobernar o Estado. O PSOE gañou ademais as eleccións españolas cun rebote, co obxectivo de frear o fascismo. Aínda por riba, máis xente do que se esperaba nas nacións minoritarias ha votado con visión de nación, facendo ver que ese eixo conflitivo segue aí. Se a identidade nacional que se dá nas nacións minoritarias é política, non folklórica como a do PNV de Bilbao, pódese converter nun obstáculo do neoliberalismo. Non é casualidade que para gobernar co PSOE, o Ibex 35 prefira a C’s que a ERC; o PNV a Podemos. Porque manter a unidade de España é a condición fundamental da supervivencia da elite económica e política española, e nela hai xente de PSOE, PP, C’s, PNV e Vox. Entre outros.

O fascismo do século XX e a ultradereita xurdiron no seo dun capitalismo racista e misógino concreto. Non sabemos como será o autoritarismo do século XXI, pero o único que é alentador é que mentres o capitalismo, o patriarcado e o colonialismo non desaparezan, xa sexa no formato do fascismo europeo, xa sexa na forma do ordo-liberalismo dixital de Silicon Valley ou neocon anglo-americano, a resistencia contra el quedou clara no último ano. l

(Esta reportaxe foi publicado na revista Aktuitate gakoa (Claves da actualidade). Se queres unha revista completa podes comprala no mercado de Argia.)