Como explicariades que é Kultura Azpeitiko Kultur Kooperatiba?

Somos unha estrutura profesional sen ánimo de lucro que traballamos de forma integral a cultura vasca Kultura Kooperatiba. Un amplo equipo de traballo que traballa no desenvolvemento dun modelo de xestión propio centrado na autonomía, a cooperación e o carácter social. Fundamos a cooperativa en 2011, da man da Mesa de Cultura de Azpeitia, co obxectivo de achegar ao pobo unha xestión cultural diferente. Rompemos algunhas formas obsoletas e viciado e comezamos a introducir novas formas de organización na dinámica cultural do pobo, en lugar de esperar a que nos fagamos nós mesmos, articulando de maneira máis útil os recursos que estaban en mans do concello. Así, pasamos de ser un grupo de traballo formado por cinco persoas a ser vinte e cinco; de facer unha oferta de eventos culturais a crear diferentes proxectos culturais; de xestionar un centro cultural a xestionar tres infraestruturas culturais.

Consideran que o modelo de Azpeitia é válido para outros municipios?

Cada pobo debe analizar as súas necesidades e desexos. Outros pobos poderían ter en conta o modelo de Azpeitia para asimilar algunhas das súas características, pero non poderían instalalo de forma cega, xa que non funcionaría. Hai que responder á realidade local, porque hai moitas evidencias e particularidades nas dinámicas culturais de cada pobo. Ademais, non é algo que se establece dun día para outro e para sempre. Un modelo que funcione de forma colectiva e ampla require moito tempo, hai que percorrer o camiño, necesita un desenvolvemento, cos seus erros e logros.

Sodes un claro exemplo de colaboración público-comunitaria. Que vantaxes védeslles a este modelo? Prodúcelles tensión?

Permítenos desmontar os ríxidos conceptos do público e o privado que levamos arraigados desde hai moito tempo, comprender máis amplamente o beneficio da cidadanía a través da cultura, máis cerca do comunal. Xestionamos as infraestruturas de titularidade municipal, pero de titularidade pública, a través dunha estrutura profesional sen ánimo de lucro e promovendo ao mesmo tempo múltiples formas de participación (xuntas abertas, grupos de traballo para afeccionados á cultura, proxectos cidadáns…). Así a cultura adquire un sentido máis rico, máis compartido, máis auténtico, máis vivo, máis útil. Evidentemente, hai tensións, e en gran medida son necesarias porque nos manteñen en alerta e con vida. En fórmulas de colaboración pouco habituais, os roles e responsabilidades de cada axente son máis flexibles e, ás veces, xeran inquietudes.

Como entendedes a palabra “cultura” na cooperativa Kultura?

Seguramente, si preguntásemos a cada un deles, respondería con distintos matices, pero en xeral diría que temos unha forma ampla e rica de entender a cultura como un conxunto de expresións que, máis aló dos espectáculos e prácticas habituais, configuran o carácter da sociedade do noso país. Hai que ter en conta que máis dunha ducia de proxectos máis aló de eventos culturais, colaboramos con diferentes axentes sociais e culturais, desenvolvemos dinámicas de creatividade e transmisión, e temos en marcha un completo programa de actividades de sensibilización co tres centros educativos da localidade, entre outros. Trataríase, por tanto, dunha complexa mataza de valores e valores que se entrecruzan en toda esta actuación.

Á vista dos datos de 2019 (último ano antes da pandemia), organizáronse máis de 200 eventos (unha media de case 4 eventos semanais) con 55.000 espectadores. Son datos dunha cidade de 180.000 habitantes, pero Azpeitia só ten 15.000 habitantes. Como se consegue isto?

O número obtido é unha transformación do movemento cultural local. Isto foi consecuencia de polo menos dúas décadas de traballo. En anos anteriores xa realizaramos os labores de casa a través da Mesa de Cultura, todo o que creamos co pobo e para o pobo. Desde o principio, tiñamos claro que a clave principal da viabilidade do proxecto de Sanagustin Kulturgunea era un pulso social máis aló de ser económico. Cando abrimos as portas o pobo respondeu con entusiasmo e comezou a crear unha interesante onda cultural. Hai que ter en conta que en Azpeitia hai once anos non existía unha actividade cultural estruturada deste tipo, nin unha oferta deste tipo, nin tampouco un costume de ir pagando a entrada a un evento cultural. Aínda que non é fácil, os cambios nas formas de facer cambian as cousas da contorna e temos claro que a cultura é unha boa ferramenta para a transformación social.

O 90% dos actos mencionados foron en eúscaro…

Claro, non podía ser doutra maneira, así o sabemos facer. Un dos eixos do noso proxecto é traballar en eúscaro e desde o eúscaro, vivir, amar, traballar… utilizalo de forma natural. É certo que na nosa comarca o uso do eúscaro é alto e nese sentido temos un respiratorio natural. Pero iso é o que lle dá a responsabilidade de coidala e o punto de tensión para non caer na comodidade.

Cales son os vosos retos para o futuro? En que proxectos estades a traballar?

A curto prazo e tendo en conta que tentamos manter o noso nivel de autofinanciación en torno ao 80%, non é pouco facer viable o reto de manter tres edificios e vinte e cinco traballadores. A creación e educación de futuros culturais é un dos nosos principais retos a medio e longo prazo. Temos un ollo nas xeracións vindeiras e queremos fomentar nelas o gusto pola cultura. Sabemos que os hábitos de consumo cultural van cambiando, que a maquinaria do capitalismo que moldea a cultura e o lecer ao seu gusto está a estreitar os parafusos, que as castelás entran con forza nas nosas pantallas e lengüetas… hai que facer. Doutra banda, nos próximos meses abriremos o campo de son de Dinamo e o espazo creativo quedará completo. Ademais, estamos a estudar a posibilidade de abrir unha libraría respondendo á lagoa que temos na comarca. Non imos estar quietos.