Cando nos fixamos no futuro do eúscaro non vemos todos a mesma foto, pero temos que considerala como normal, porque os ollos tampouco son iguais. Con todo, non parece dubidoso de onde vén o nome de Euskal Herria, e que en principio a lingua marcaba o espazo de Euskal Herria. Por tanto, sendo a linguaxe da xente do lugar, as fronteiras non eran fixas, senón que dependían dos falantes.

Segundo os movementos dos vascos, os límites tamén se moveron con eles. Co tempo, con todo, o espazo no que se falaba euskera foise consolidando e, a pesar de que o eúscaro se perdese por algúns aspectos, ao sete que se mantiveron nas institucións construídas ao longo da historia, hoxe chámaselles Euskal Herria. Iso si, cando non hai interpretacións políticas interesadas.

En canto á territorialidad, é certo que o nivel político é o que se pon de manifesto, pero quixese engadir un nivel social moito máis profundo. A primeira é a que máis se ve, pero a outra creo que é máis profunda.

Eu creo que o obxectivo estratéxico territorial do nacionalismo é unha esixencia máis ampla e máis interiorizada que a que se esixe a nivel político. É algo que a sociedade vasca ha demostrado ao longo do tempo. A formación do Estado é o obxectivo político do nacionalismo, e a reacción violenta do Estado ou dos Estados contrarios a esa pretensión. Segue o que di Jean-René Etchegaray.

No caso do nacionalismo vasco, España e Francia utilizarán e utilizarán todas as armas, invalidando os proxectos distribuidores. Como ben sabemos, reivindicar a territorialidad vasca e loitar por ela non está a ser unha tarefa fácil para os nacionalistas. Por iso, aínda non se conseguiu a soberanía que era e é o obxectivo.

Con todo, os resultados non son tan negativos. Porque o nacionalismo vasco ha sabido dar a coñecer e difundir a imaxe de Euskal Herria de sete países, a pesar de estar a favor ou en contra, que é o marco que desde hai moito tempo recolle gran parte da axenda política e dos debates na vida cotiá.

É, sen dúbida, un proceso máis duro e tenso do que moitos esperaban. Desde fóra, tivéronse que soportar as agresións que se podían adiviñar desde os estados, e as que viñan, co pretexto de cumprir coa legalidade que eles mesmos impuñan.

Pero desde dentro, as discrepancias están a ser abundantes e profundas. Por unha banda, porque unha parte da poboación busca a conexión con España e Francia. E por outro, entre os nacionalistas, unhas veces por obxectivos territoriais diferentes, e outras porque os pasos táctico-económicos non se entenden da mesma maneira.

Aquí e por todo iso hai que buscar insultos cheos de presións e ameazas que o deportista vasco ofreceu ao seu paso elegante e directo hai anos.

Si tivésemos que buscar algún punto de conexión no comportamento político do nacionalismo vasco, con tanta discrepancia, citaría o desexo de soberanía e a petición do dereito de autodeterminación. E o marco físico de aplicación de ambos, o sete países que hoxe se reivindican.

Desde o punto de vista territorial, diría que estas afirmacións deberían ser aceptadas por todos os nacionalistas, e si non se fixese así habería que facer unha nova definición do nacionalismo vasco.

Por iso, os pasos intermedios non poden preservar intencionadamente o obxectivo estratéxico territorial, porque a territorialidad dos marcos de autonomía pode supor un risco de esquecemento do verdadeiro marco xeral. Sabendo que ese é o obxectivo do Estado.

Ademais, o que se pide a nivel político debe ser aceptado neste nivel social para que teña o éxito que se queira, pola contra pode ser considerado unha fraude. Así sucede cando o Estado ofrece certo grao de autonomía para acougar o que a institución nacionalista demanda.

Por tanto, cando os obxectivos de ambos os niveis non coincidan, hai que construír unha conexión entre ambos para conseguir o necesario apoio público. Hoxe en día non é así, pero así terá que ser, si non connosco, coas xeracións vindeiras.

Ante quen presume desta actitude, quero manifestar que, como en todos os nacionalismos, son moitas as ferramentas que se utilizan e os elementos e comportamentos para manter ese obxectivo. O eúscaro, as institucións antigas, a historia, os costumes ou os deportes, todos eles actúan como elementos de conexión e contribúen a crear e reforzar o sentimento de unidade.

É tan difícil entendelo? Están tan equivocados os deportistas vascos cando queren que a selección vasca sexa Euskal Herria? E coa diferenza fusionáronse –e teñen– as inundacións do deporte, todos están equivocados, están absolutamente “contaminados” ou son exemplares? Quen é ou quen, na escuridade, negan a palabra ao pobo e toman decisións?

Recentemente vimos as vibracións do PNV, pero iso non é novo, todos andamos sen poder subir a costa. É unha materia bonita, non doce, pero si zumenta.

Eu creo que aos do PNV, como a outros, está a estreitarlles o porto. E sabendo que aínda queda moito camiño por percorrer, deséxolle sorte na elección do seu compañeiro. A ver.

Josu Iraeta, escritor