“Quixemos crear un proxecto circular pagando o justiprecio aos pastores”
- Adriana Ojer Ruiz e Alain Flores Mendia son as persoas que están detrás do proxecto Artal. Algúns coñecerán o proxecto como as Nubes de Artil, nome co que até hai pouco se asinaron os seus produtos artesáns fabricados con la. Agora, tras dar un salto na man de obra e ver que o proxecto tomou unha nova dimensión, deciden redenominar a iniciativa. “O nome de Artal provén, dalgunha maneira, de Artea porque é a nosa filosofía: vivir coidándose e relacionándose como nun rabaño de ovellas”, di Flores. Taller en Zorokiain.
Ojer tiña ganas de empezar a traballar a la nun curso para facer o fieltro en Lakabe. Posteriormente adquiriu o goru, un instrumento para fiar tecidos, e o cardeal, dúas pequenas máquinas. “Estivemos a estudar no taller dun home que traballaba a la en Bretaña, e entón pensamos que tiñamos que traer isto a Euskal Herria, porque a la se estaba convertendo nun problema”. Co apreso en Bretaña, en 2015, fíxose un yurta con la para eles, e comezáronse a producir outros produtos dunha maneira máis seria: xabóns, tapetes, carteiras, lámpadas... que viñan en mercados próximos e en pequenas tendas.
“En Euskal Herria non hai moita información sobre esta actividade, e recorremos moito á formación cara a Francia. Doutra banda, os do proxecto Iletegia de Sara tamén nos axudaron moito”, explica a artesá. Hoxe en día cómprase la a cinco pastores navarros, que traballan sobre todo coa raza navarra e o berrincho, aínda que tamén coa latxa. “A la da latxa é máis difícil de cultivar, pero aos poucos imos introducindo produtos”. O pago do justiprecio aos pastores é básico para eles.
De persoais a yurt
Os membros do Artal levaron este ano preto de 2.000 quilos de la a limpar. Pedímoslle a Flores que explique como é todo o proceso. “Recollemos a la, seleccionámola e levámola ao exterior a un lavadoiro. Logo levamos unha parte a cardar para facer como grandes mantas, e outra parte traballámola nós no taller cun pequeno cardado”, di. Engade que teñen que levar ao lavadoiro grandes cantidades de la, xa que si son menos de 500 quilos non as collen. “Isto é un impedimento para os pequenos proxectos que nos obrigan a realizar grandes investimentos”, di.
E que fan unha vez cardado a la? Mantas, cintos, xabóns recubertos con esponxas de la, manoplas, lámpadas, zapatillas de casa, persoais… “Á parte diso, estamos moi abertos a novas ideas e gústanos experimentar”, di. De face ao ano que vén, por exemplo, están a traballarse bolsas e chaquetas. Pero a la tamén se dedica a outra actividade especial en Artal: a construción de aloxamentos. “Aprendemos a facer o noso, e agora tamén ofrecemos a construción dos yurts. A la úsase como illante, porque ten unhas características moi apropiadas, porque ademais de transpirar regula a humidade”.
