Aritmética
- Non fun nunca moi hábil en matemáticas. Con todo, teño un gran respecto pola ciencia que detalla os números, porque a miúdo utilizo os números para cultivar a memoria. Pero coas datas son bastante hábil.
As experiencias que vivín encáixanse a través das datas, como pezas dun puzzle.Por exemplo, son 25 + 5 anos desde que nacín en Remeira Rukoma (África) en Ruanda; 25 + 3 anos desde que a miña nai e eu tivemos que fuxir de alí por causa da Guerra Civil; xa son 25 + 1 anos desde que se encheron once e un outeiro de Ruanda de machetes ou mortos. Os franceses chamaban ao país Le pays aux mille collines, a pesar de todo.
Desgraciadamente, en Euskadi tamén
botaron 25 + 15 anos a máis dun preso vasco, a pesar de que esta operación aritmética lévanos ao erro de moitos de nós; desgraciadamente, sabemos que en Madrid aman a teoría do Caos.
A estas alturas, o lector deuse conta de que o número vinte e cinco é bastante especial: o par, a cuarta parte dun século ou unha porcentaxe, o múltiplo do número cinco… etc. Pois ben, fai 25 anos que o meu pai entrou por última vez nun café de Kigali e quedou moi impresionado. Un, dous, tres, catro… Atopou a uns vinte e cinco militares de Estados Unidos que tomaban café tranquilamente, no país de Tutsi e Hutus, nun café sucio. Non lembro moito daquela época. O seu pai, con todo, volveu ao País Vasco moi alterado. Non pregunto demasiado en casa, porque a vida se pode parar si un lembra demasiado o horror. Creo que o Coronel Roméo Dallaire e o meu pai están condenados a ser pesadelos para sempre.
Volvendo aos números, esta fórmula que apliquei nestes anos tamén me parece útil para estes tempos. Por exemplo, son 25 – 1 anos desde que comezou a guerra de Siria ou do gas, e 25 – 4 anos desde que as potencias occidentais incendiaron a polvoreira de Libia. Si o meu pai e eu achegabámonos/achegabámosnos ás capitais de Damasco e Trípoli, seguramente atopariamos cafetarías cheas de soldados estadounidenses e rusos.
Desgraciadamente, en Euskadi tamén botaron 25 + 15 anos a máis dun preso vasco, a pesar de que esta operación aritmética lévanos ao erro a moitos de nós; desgraciadamente, sabemos que en Madrid aman a teoría do Caos.
Agora toca falar sobre o cambio climático e as novas tecnoloxías. Pois, como estaremos dentro de 25 + 25 anos? Media enfermidade se somos capaces de realizar a operación sen calculadora.
Karlos Aretxabaleta Txapel
Profesor de eúscaro
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Aurrekoan, ustezko ezkertiar bati entzun nion esaten Euskal Herrian dagoeneko populazioaren %20 atzerritarra zela. Eta horrek euskal nortasuna, hizkuntza eta kultura arriskuan jartzen zituela. Azpimarratzen zuen migrazio masifikatua zela arazoa, masifikazioak zailtzen baitu... [+]
Ez dut beti ulertzen nola aritzen ahal diren lur planeta honetako zati okitu, zuri, gizakoi eta kapitalistako aho zabal mediatikoak, beraiena, hots, gurea, zibilizazioa dela espantuka. Berriak irakurtzen baldin baditugu, alta, aise ohartuko gara, jendetasuna baino, barbaria dela... [+]
Administrazioko hainbat gai, LGTBI+ kolektiboko kideen beharrizanak, segurtasun subjektiboa, klima aldaketa, gentrifikazioa, ikus-entzunezkoak erabiltzeko modu berriak, audientzia-datuak jasotzeko moduak, dislexia, ikuspegi pedagogiko aktibo eta irisgarriak, literatur... [+]
Auzitan jar ez daitekeen baieztapen orokor eta eztabaidaezinaren gisan saldu digute hizkuntzak jakitea printzipioz ona dela, baina baditu bere "ñabardurak", edo esanahi ezkutuagokoak. Hemengo ustezko elebitasun kontzeptuaren azpian dagoen baina kamuflatzen den... [+]
Otzandu egin gara, katalanak eta euskaldunok, ekaitzaren ondoren. Saiatu ginen, bai; sendo ekin genion, eta gogor kolpatu gaituzte; ezin izan genien gure helburu zuzen, ezinbesteko, sakratuei eutsi. Eta porrotaren mingostasuna dastatu dugu, eta bigundu egin gara irabazleen... [+]
Ortutik itzuli berritan erabaki nuen Twitterretik alde egitea, oraindik Twitter zenean. Auzolan batera joan nintzen, brokoliak eta azaloreak landatzera, eta mindfulness efektua zapuztu zidan algoritmoak, idazle feminista transgorrotatzaile baten txioak jaurtitzearekin... [+]
Desgaitasun fisikoa duen arkitekto baten alabaren etxea bisitatu ondoren idazten dut honako hau.
Desgaitasun fisikoa duten pertsonen taldeek ez dute arkitektoa maite, beraien bizitza zailtzen duen gaizkile bat kontsideratzen baitute. Gorrotoa ulerkorra da: arkitektoaren lanak... [+]
Iragana ulertzen saiatzen eta etorkizuna bideratzen, oraina joaten zaigu zenbaiti. Nire proiektuetako bat (hasi baina landu ez dudana oraindik) dudan zuhaitz genealogikoa egitea da. Horretan lagunduko didan liburutxo bat ere erosi nuen. Baina, hain da handia lana, liburutxoa... [+]
Martxoaren 8a hurbiltzen ari zaigu, eta urtero bezala, instituzioek haien diskurtsoak berdintasun politika eta feminismoz josten dituzte, eta enpresek borroka egun hau “emazteen egunera” murrizten dute, emakumeei bideratutako merkatu estereotipatu oso bati bidea... [+]
Batzuendako, dirutza izatea ez da nahikoa, eta euren ego hauskorrek diruaren txintxina ez ezik, protagonismoa ere eskatzen dute. Aberats okituak izatea nahikoa izango ez balitz bezala. Beti gehiago behar dute, anbizioa deritzote antsia horri, baina botere gosea eta nabarmendu... [+]
Bi neska komisarian, urduri, hiru urtetik gora luzatu den jazarpen egoera salatzen. Izendatzen. Tipo berbera agertzen zaielako nonahi. Presentzia arraro berbera neskek parte hartzen duten ekitaldi kulturaletako atarietan, bietako baten amaren etxepean, bestea korrika egitera... [+]
Iragan urtarrilaren hondarrean, Bretainiako lurraldeko bi hizkuntza gutxituei buruzko azken inkesta soziolinguistikoaren emaitzak publiko egin zituzten bertako arduradunek. Haiek berek aitortu zuten harriturik gertatu zirela emaitzak ikustean. Hain zuzen ere, egoerak eta... [+]
Silicon Valley-ko oligarkia AEBetako gobernura iritsi berritan lehertu da adimen artifizialaren (AA) burbuila. Txip aurreratuen erraldoia den Nvidia-k urtarrilaren amaieran izandako %16,8ko balio galera, egun bakar batean inoiz izan den burtsa balio galerarik handiena da... [+]