O punto de partida foi o obxectivo lingüístico que historicamente se impuxo a Esquerda Abertzale, é dicir, a creación dunha Euskal Herria euskaldun formada por cidadáns e cidadás vascas plurilingües. Ou, dito noutras palabras, construír un Estado vasco que garanta aos castellanohablantes os seus dereitos lingüísticos persoais, funcionando fundamentalmente en eúscaro. Aí radica o obxectivo lingüístico do proceso independentista: levar a cabo a transición lingüística. Temos que pasar do castelán ao eúscaro, como temos que pasar das enerxías fósiles ás enerxías limpas. Trátase, por tanto, dun cambio de modelo, e non da optimización ou potencialidade do modelo actual.

Estas foron, entre outras, as catro ideas principais que apareceron en Durango.

Primeira. O eúscaro é importante para o proceso independentista porque a lingua –o euskera– fixa un territorio –Euskal Herria– ao proceso independentista. Doutra banda, porque o eúscaro é un dos alicerces fundamentais da cidadanía vasca que imos crear, como o fan o resto dos Estados do mundo. E, por último, porque é o eúscaro o que quere facer que o Estado se converta en vasco.

Segunda. O Estado Vasco non vai garantir en por si a normalización do eúscaro, porque o noso punto de partida é o da lingua minorizada. Pero tamén subliñamos que sen o Estado Vasco, o eúscaro non poderá normalizarse. O modelo irlandés mostra claramente que ser Estado non implica unha normalización lingüística. O Estado é un instrumento imprescindible, pero non suficiente. En Irlanda, a normalización da lingua foi abandonada para a fase política posterior á obtención do Estado e o proceso independentista desenvolveuse en inglés. Hoxe, cen anos despois, no Estado Libre Irlandés, o gaélico está en decadencia, en Irlanda do Norte, pero en peor situación. O mesmo sucedeu nos procesos independentistas descolonizadores que rexeitaron a súa lingua orixinal. A lingua do ocupante que colonizó converteuse na lingua principal do novo Estado independente, así como o ollo de cadea coas antigas metrópolis, como ben explica Calvet no seu libro “Lingüística e Colonialismo”. Así as cousas, no Estado Vasco, que funcionará principalmente en castelán, os vascos non seremos libres.

Terceira. O eúscaro dará a todo aquel que queira ser vasco, tanto aquí como no estranxeiro, o principal camiño para a integración en Euskal Herria. O Estado Vasco non imporá a ninguén que viva no seu territorio a nacionalidade ou identidade vasca. Cada cal terá o dereito individual de manter o seu, pero o Estado Vasco ofrecerá a todos os residentes a posibilidade de apropiarse da nacionalidade vasca, dotando á comunidade e á cultura vasca da lingua, do eúscaro, de todos os medios para aprender gratis.

E o cuarto. O eúscaro, xunto co socialismo e o feminismo, é un dos compoñentes do ADN do Estado vasco que imos crear. E se o proceso independentista fortalécese, será porque eses tres alicerces retroalimentaranse mutuamente. O proxecto do Estado vasco vai ser atractivo, porque coincidiremos con todo tipo de procesos independentistas oprimidos, como demostramos en Peralta.

Estas reflexións feitas en Durango non son de hoxe, aínda que as expresamos dunha maneira nova. Coñecemos a Argala en Hendaia, cando estaba a aprender eúscaro no barnetegi organizado para os refuxiados. O histórico dirixente de ETA deuse conta de que era vasco incompleto sen saber euskera e, coa intención de convertelo en todo euskaldun, púxose a estudar eúscaro. Un exemplo tamén niso, Argala. Na mesma liña, cando Joselu Cereceda, histórico dirixente de LAB e HASI, de idade avanzada, saíu á rúa tras estudar eúscaro no cárcere, afirmou que se lle abriron as portas de todo un mundo, o da comunidade vasca, que non coñecía. Cereceda morreu convertido nun usuario furibundo do eúscaro. Tal e como dixo Sarrionaindia, “o eúscaro é o noso único territorio libre” ou, en palabras de Txillardegi, “o eúscaro é a patria dos vascos”.

Por todo iso, o eúscaro ten que ser unha das principais características e alicerces do proceso independentista, se queremos construír unha Euskal Herria euskaldun, socialista, feminista e libre.

* Joseba Alvarez, membro de Sortu