A crise sanitaria obrigará aos vitorianos a abandonar os seus hábitos e a celebrar as festas da Virxe Branca desde o patio da súa casa. Pero, máis aló da mera celebración, as festas tamén dan soporte á actividade anual de diferentes axentes, entre os que se atopa GEU Gasteiz Euskalduna. Azaitz Unanue (Vitoria-Gasteiz, 1978), xerente da asociación GEU, deixou claro que tiveron que facer as cousas doutra maneira durante todo o ano e que ver esgotada a fonte de ingresos que ofrece a txosna da praza do machete obrigou aos membros da asociación a buscar novas oportunidades para reverter a situación. Entre outras iniciativas, púxose en marcha unha campaña de recadación entre os cidadáns para garantir as actuacións que se realizan ao longo do ano.

É a principios de agosto e, onde deberían prepararse, non hai rastro da txosna do GEU. Que lle vén á cabeza nesta situación?

Vista así, tranquilidade. Os anos anteriores estariamos a suar, as caixas estaban arriba, as caixas abaixo... "Lembrade como estaba a barra o ano pasado... xa tes as fotos do ano pasado... non as atopo..." Aínda que trates de telo todo preparado, até última hora hai moito que facer.

Con todo, para a Asociación GEU, a suspensión da txosna debe ser un duro golpe.

Por suposto. O que ao final supón é perder unha das principais vías de financiamento da asociación GEU, ademais de perder a presenza do eúscaro nas festas. Esta fonte de ingresos dá liberdade á asociación para desenvolver unha estratexia propia, investir en proxectos importantes ou apostar por proxectos que non reciben axuda externa. Iso é moi importante, e a ausencia disto inflúe moito no día a día da asociación. Teña en conta que actualmente un terzo das nosas xornadas atópanse en situación de regulación temporal de emprego...

E para facer fronte á situación, puxestes en marcha unha campaña de axuda cidadá. Respondeu ben até agora?

Estamos moi contentos coa resposta. En parte é reflexo do que temos ao noso ao redor. Na txosna hai moitos socios, tanto na montaxe como nas 200 roldas que ten esta txosna. Normalmente traballan ao redor de 160 persoas ao ano, e agora percibimos esa axuda física como achega económica. Estamos satisfeitos porque conseguimos o mínimo establecido antes do que esperabamos, o que dá unha tranquilidade enorme. Será un pequeno financiamento, porque non ten nada que ver co que nos dá a txosna, pero é importante ver que a xente está detrás, que responde e que ve a necesidade de financiar ou apoiar o traballo de GEU… e que a resposta foi inmediata. Ademais, os tempos non son os mellores, algúns porque están de vacacións e outros non viven unha situación económica fácil en casa, por iso agradecemos enormemente a achega que a xente nos fixo.

Estamos a falar da txosna, pero nos últimos anos a Asociación GEU ampliou a súa actividade a moitos ámbitos, e moitas destas accións tamén tiveron que ser suspendidas. Como vivistes os últimos meses?

Foi unha experiencia agridoce. A situación de pandemia inflúe na moral, tanto no equipo de traballo como na cidadanía, pero tamén permíteche ver a resposta da xente. Xa fixeramos unha análise sobre a importancia de dar pasos cara ao ámbito dixital, e dalgunha maneira tiñámolo como obxectivo anual, vímonos obrigados a polo en marcha en febreiro. Hai que ter en conta que case todas as actividades que realiza a asociación GEU están en contacto coa xente, son presenciais: actuacións, talleres, visitas guiadas... o eúscaro como lingua é unha ferramenta para relacionarse e niso baseamos o noso traballo. Entón, fixemos un esforzo para levar iso ao dixital, e a verdade é que tivemos unha resposta mellor do que esperabamos, estamos moi contentos con iso.

No outono arrinca o proxecto Mintzalagun, un dos proxectos que xestionades, por exemplo. Como prevedes o curso?

Tivemos que adaptarnos. En Mintzalaguna temos ao redor de 60 grupos e ao principio convidámolos a seguir participando online, de todos eles tivemos a resposta duns 40 grupos, seguiron recollendo online, mandáronnos fotos das reunións... así que estamos contentos. Entre os participantes hai xente que non está afeita utilizar este tipo de ferramentas e démoslles ferramentas para que funcionen, e responderon ben. De face ao ano que vén, a previsión é que a participación se reduza á metade, pero faremos un esforzo para ir máis aló desa cifra e creo que podemos facelo. É certo que a formulación que inicialmente se vai a realizar será online, pero veremos como está a situación, que queremos facer as accións de forma presencial canto antes.

Entre as numerosas actividades que citamos, destaca tamén o Euskaraldia, que nos últimos anos cobrou moita importancia. Que pasará na edición deste ano?

Ninguén o sabe. En principio, Euskaraldia segue adiante. Este ano o orzamento que tiñamos previsto co Concello viuse afectado e tivemos suficientes recortes. Tentamos traballar en consecuencia, axustándonos á nova situación. Polo menos a idea que tiñamos en mente avanza. Tivemos contacto con varias entidades, estamos a sacar cousas na rede, facendo accións promocionais, temos previsto a formación para setembro, e en principio non hai nada que diga que non se vai a facer Euskaraldia. Pero é verdade que neste momento non sabemos nin o que vai pasar a semana que vén.

Cal pode ser o éxito de Euskaraldia?

Hai tempo que Euskalgintza fixo esa análise, é dicir, a necesidade de saltar do coñecemento ao uso. E aos poucos a sociedade foise interiorizando. Vese que o eúscaro ten un valor engadido. Creo que é importante a oportunidade de relacionarse co eúscaro; esa capacidade de levalo ao ámbito íntimo, á afinidade, á proximidade.

Doutra banda , que podemos facer para atraer a quen hoxe en día non senten apego polo eúscaro?

Hai que ser unha invitación. Ven con eles as dificultades que teñen... A miúdo dicimos que todo isto é un gran complexo. O que sabe moi ben euskera ten complexo para non entender aos demais ou para que quede consciente ante o outro... o que non o sabe ten complexo para meter a pata, unha especie de vergoña para facer o ridículo... e isto hai que rompelo. Ao final, o eúscaro é unha ferramenta que serve para achegarnos, para crear relacións. E iso é o máis importante. Aos que non saben eúscaro hai que atraelos de aí, desde a invitación e a empatía, e sabendo que algúns poden ter dificultades. A cuestión é que aprender euskera necesita tempo e para iso as institucións teñen que dar á xente a oportunidade de facelo.

Ao parecer , son moitos os cidadáns que teñen unha actitude favorable cara ao eúscaro e demostraron que están dispostos a colaborar con el. Pódese dicir o mesmo das institucións públicas?

Por exemplo, Euskaraldia foi desde un principio un proxecto manual das institucións e do movemento popular. Niso radica o seu éxito e niso temos que seguir. O que teñen que facer as institucións é pór en marcha políticas para activar o uso do eúscaro na súa organización ou nos seus ámbitos de promoción; pero tamén teñen que pór o financiamento encima da mesa. A iniciativa popular ten a capacidade de avanzar de forma voluntaria. Ao longo de todo o ano conta cunhas estruturas que garanten a realización do traballo, pero que teñen unhas previsións que pon en serias dificultades cando non se cumpren. É dicir, se non chega a tempo a axuda á que se ten que facer fronte, a entidade ten que achegar do seu diñeiro, e iso en moitas ocasións é imposible. Un proxecto pode ir ao traste por cuestións de prazos. Iso é o que as institucións deberían ter en conta. E entendo que as institucións neste momento teñen outras prioridades, e que a situación non é fácil. Moitos técnicos nin sequera teñen resposta, están á espera do que veña de arriba, e a responsabilidade non é súa, é responsabilidade de quen teñen que tomar decisións.

Moitos sectores van ser golpeados pola crise, pero, diría vostede que se tomaron medidas para salvagardar ben a actividade cultural vasca?

Cremos que non. Por exemplo, en torno ao Consello do Eúscaro realizouse unha análise, exhaustivo e reflexivo, acordado por diferentes sectores da actividade cultural vasca. Iso está encima da mesa e as institucións xa saben cal é a situación. O eúscaro desapareceu nalgúns momentos da pandemia, e aí está a consecuencia de non crer ou non facer realidade esa transversalidade, á que moitas veces se alude. O eúscaro sempre é transversal, sempre está nas estruturas ligadas ao goberno, etc., pero non leva a cabo. Cando as cousas veñen doutra maneira, o eúscaro desaparece. Isto di moito. Creo que hai que pór o eúscaro en primeiro plano, como outros temas, como o feminismo ou o ecoloxismo. O eúscaro é un eixo da sociedade vasca porque nos achega, porque son relacións que se dan no ámbito íntimo... e debemos coidalo.

En Álava o eúscaro deu un gran paso adiante nos últimos anos. Manterase esta tendencia?

Creo que si. Demos un salto cualitativo e cuantitativo. Hai que ter en conta de onde vimos cando empezamos a falar de datos sociolingüísticos ou da evolución. Vitoria-Gasteiz empezou desde cero hai corenta anos, ben ou case desde cero, e vexa cal é a situación actual. Esta evolución segue sendo positiva e así o demostra o éxito que tivemos nas diferentes accións. A xente necesítao e a xente pídeo. A pandemia afectará a todo, pero creo que Álava ten motivos para ser positiva. En Vitoria-Gasteiz o eúscaro ten cada vez máis forza, a metade da poboación é euskaldun, e en termos de uso somos a segunda capital de Euskal Herria, e iso hai que subliñalo. Iso é por algo: porque hai moita xente en Vitoria e en Álava que ama o eúscaro, que quere impulsar o eúscaro e que quere que o eúscaro sexa a súa lingua habitual. Grazas a iso chegamos até aquí.

Faremos unha cita para o brinde na txosna en 2021?

Claro que si, brinde!