É evidente o auxe dos dous partidos nacionalistas, que controlan entre eles case tres cuartas partes da cámara. Os partidos españois han baixado: o PP, desde 2001, pasou de 19 a 6 escanos, e o PSE-EE, desde o lehendakari Patxi López, pasou a ter 9-10. Pola súa banda, o espectro de Podemos, incluído Sumar, está a piques de desaparecer segundo as enquisas. Na pasada lexislatura, Elkarrekin Podemos contou con 6 representantes.

O lector que segue a campaña electoral e a demasía das enquisas sabe que todos os titulares din o mesmo, que se prevé unha forte competencia entre o PNV e EH Bildu que non se viu hai tempo. A primeira forza pode ser a coalición soberanista por primeira vez, pero iso, evidentemente, non blinda a gobernabilidade, a menos que EH Bildu alcance a maioría absoluta ou chegue a un acordo con outro partido para chegar ao límite dos 38 escanos. O goberno pode formarse en minoría, pero é unha fórmula pouco probable.

Por tanto, si que pode haber cambio, en número de parlamentarios ou quizais tamén en votos, pero sempre por partidos. De feito, de face aos posibles pactos, o PSE-EE, que seguramente será a terceira forza, terá a chave, como ocorre en moitos municipios de Araba, Bizkaia e Gipuzkoa. É previsible, a falta de sorpresas, que si a suma de ambos dá a oportunidade de presidir ao candidato do PNV a cambio de entrar en goberno co PNV e de dirixir tres ou catro departamentos.

Oficialmente comeza a campaña electoral o 5 de abril, pero o ciclo vén de hai moito tempo, os partidos políticos tiran do carro desde o outono. O 24 de novembro sóubose, cunha filtración, que Iñigo Urkullu non seguiría na xefatura dos nacionalistas, que non se volvería a presentar candidato, que así o decidiron en Sabin Etxea, e antes de que os pos se levantasen máis, en poucas horas encadearon a noticia da candidatura de Imanol Pradales. Tiveron tempo para facer un pouco máis coñecido a Pradales, pero quedoulles lonxe o 21 de abril, data que tamén se deu a coñecer rumoramente desde xaneiro. Para evitar que a lexislatura se complicase máis, até mediados de febreiro Urkullu e o seu gabinete mantiveron en silencio a data do 21 de abril. A comunicación oficial realizouse cunha rolda de prensa o 22 de febreiro.

Promesas sectoriais Osakidetza e vivenda

Así, posto que o foco se puxo en temas sociais, as próximas eleccións deberían ser de interese para a cidadanía. Inevitablemente, non había máis que pór o foco neles, porque os modelos e as políticas dun e outro están en derívaa e na quebra, e eses son os que están a pagar os cidadáns día a día.

Estas dúas esferas da sociedade teñen a súa propia sociedade, pública, ou se pode facer unha distinción dese tipo. En xeral, por suposto, os que máis acoden a Osakidetza son os maiores de 50 anos, e os máis novos, de 30 a 45 anos, si teñen nenos pequenos. Pola contra, os mozos son máis afectados polo encarecemento dos prezos das novas vivendas e polo disparate dos contratos de aluguer. É conveniente que a distinción entre estas idades e temas fágase desta maneira, aínda que sexa prudente.

Fíxache agora nos votantes desas idades. Os pequenos datos de todas as enquisas indican que entre a poboación menor de 50 anos EH Bildu é o que máis votos recibe, mentres que o PNV é o que máis votos recibe nas máis altas desa fronteira simbólica. Historicamente a esquerda abertzale ha apoiado aos cidadáns menores de 30 anos, e co paso dos anos logrou aumentar esa limitación. Con todo, a hexemonía do PNV nos maiores de 50 anos é moi grande.

Así as cousas, o panorama da campaña vese con outros ollos. Coa chegada de abril e nun contexto no que a maquinaria mediática reforzouse aínda máis, resulta clarificador o rumbo da chamada entre o PNV e Pradales, comprometéndose a ampliar a sete anos a axuda mensual que se recibe por cada neno até tres anos, de 200 euros.

A estratexia dos nacionalistas foi o exercicio de introducir o cóbado e facer sitio na dura batalla que hai neste tramo de idade intermedio, entre 30 e 45 anos. Pero non é nada novo: Sabin Etxea, a través do Goberno, xa comezou con anterioridade estes traballos de colocación de tirillas. Ademais, está en marcha un sistema de axudas para a gratuidade das escolas infantís e, cun lixeiro descenso da idade, o Goberno reforzou recentemente os programas de emancipación.

Osakidetza é a que máis ten que ter, pero non ten unha solución fácil. Os partidos políticos han estendido a sanidade integral, alixeiran as listas de espera e realizaron promesas de estilo similar. O PNV puxo sobre a mesa millóns de euros para innovar. A innovación do programa de EH Bildu baseouse na cooperación e comunicación entre os profesionais sanitarios. Con todo, o PNV actuou con habilidade para adiantarse e facer propostas antes de abordar as críticas de Osakidetza.

Promesas abandonadas: soberanía e nacionalidade

Máis aló do fortalecemento do estatuto de autonomía, a diferenza de Cataluña, non se percibe a fame de independencia en Álava, Bizkaia e Gipuzkoa. Esta idea eliminouse totalmente da primeira liña.

O eúscaro é quizais o tema que máis unión pode xerar entre os dous partidos nacionalistas. Sería interesante para a sociedade, mesmo para a maioría, dada a preponderancia parlamentaria dos partidos nacionalistas, romper estes camiños, pero o tema quedou bastante fóra da campaña. EH Bildu pide ao PNV que apoie ao goberno dos soberanistas se os soberanistas obtivesen máis escanos que os nacionalistas. Ademais do eúscaro, este goberno podería dar a oportunidade de avanzar na soberanía e a nacionalidade.

Enquisas: pódese repetir o goberno de coalición

EiTB Focusa de marzo prevía un empate entre o PNV e EH Bildu, aínda que en número de votos prevalecese o nacionalista. O Sociómetro de febreiro do Goberno dixo o mesmo: 27 escanos cada un. Pola contra, segundo Aztiker, EH Bildu e o PNV obterían 29 escanos. Neste caso, con todo, a suma de PNV e PSE-EE permitiría alcanzar a maioría de 38. O titular de todas as enquisas publicadas é que habería posibilidade de repetir o goberno de coalición.

A medida que se vai achegando a xornada electoral, pero tanto EiTB Focusa como as enquisas realizadas pola empresa 40dB para o grupo Présa din que EH Bildu sería o que máis asentos obtería, 30.

En canto ao resto de partidos, a falta de sorpresas, o PSE-EE será o terceiro máis votado e espérase que se manteñan os 10 escanos que ten na actualidade, quizais mesmo suban un ou outro. Do mesmo xeito que o PP, quedará con 6 representantes actuais ou gañará un máis; e falando da extrema dereita, Vox, o único representante que ten na actualidade, pode estar a piques de perderse.

Por último, sobre Podemosis e Sumarri, a expectativa articúlase cun signo de interrogación: serán capaces de sobrevivir? As enquisas din de todo, pero si sumados os resultados de ambas chegan a dous representantes, medio mal.