Espuma herba e sacerdotes
- Agustín Kardaberaz Elgorriaga (Hernani 1703-Castel San Giovanni 1770), teólogo xesuíta, foi profesor de gramática da súa compañía. Foi un gran escritor e tivo unha gran fama entre os que se moveron entre os aromas do insecto. En 1924, no Seminario de Vitoria, varios sacerdotes e sacerdotes locais crearon o Kardaberaz Bazkuna dedicado a el. Segundo a ponte literaria de Armiarma.eus, “Kardaberaz Bazkuna publicou importantes obras sobre a arte e a historia de Euskal Herria”. Ante o extremo teño un precioso libro publicado por eles mesmos e na parte posterior da portada di: “Nacido en 1924”, no Seminario de Vitoria, a favor do Eúscaro. Perdido en 1936 Reformado en 1970. Para que? a) Nun eúscaro xenuíno b) Traballar dentro do pensamento cristián (non amplo)”.
Este libro é verdadeiramente belo, impreso no citado seminario de 1975, da man de Juan José Garmendia: Saber vexetal. Chámase Botánica e está escrita polo cura azkoitia Guillermo Larrañaga Azpiazu (1905-1978). Quero cheirar a beleza de cando en vez e, entre outras cousas, agárrome a este libro.
Remítome á páxina 69. Alí atópase a familia de cereixas de serpe, que nós chamamos Araceae, entre as plantas monocotiledónicas, e a planta que el foi serpe ou sacerdote, Arum maculatum. Nós chamamos comida de serpe ou herba de serpe; non andamos lonxe, para algúns a serpe e o sacerdote representan algo parecido, por exemplo para min. Hai dous sacerdotes: a herba nerviosa branca (Arum italicum) e a pícara de sacerdote (Arum maculatum), e en eúscaro denomínanse suge-jana, suge-millo, cordel, sacerdot-herba, pajarillo, serpe, serpe, uva de serpe, herba suingar, e sudario, Así o explica o cura no seu libro “Toki busti ta illunzale. Na primavera aparece entre as hojarasca dos bosques. Capta a comida de terra cunha grosa raíz. Coma se a boquilla parpadeara, salpicouse con moito tempo. Si esgotas a páxina e esgotas... gozarás do que che vas a pasar... Por que! Dentro da folla, o oxalato calcáreo, como as agullas, é abundante e perforan a lingua. Por iso, os animais herbívoros non esgotarán a súa doce folla”. O sacerdote ten unha estraña flor e o sexo emancipado, a polinización realízana as moscas, que o describe como “o toque de pole faise con moscas. Baixamos o copo ou a espada e entramos na posición inferior. Un cheiro que para nós é repugnante atrae moscas até alí. Si metésemos o termómetro alí, dariámonos/dariámosnos conta de que nese recuncho faise máis agradable que no canpup. Por tanto, os bichos mergullados poden nadar a plena satisfacción. Ou é, os duros guisantes situados á entrada da habitación pechan a porta aos bichos. Hai que estar uns días, teñen bo aloxamento”.
Xa o escribín antes, a cuestión botánica dos vascos estivo entre o narbáreo José María Lakoizketa (1831-1889) e o propio Gillermo Larrañaga Azpiazu son exemplos evidentes. O que tivo a honra de inscribir a toda a familia de plantas Lardizabalaceae, Miguel Lardizabal Uribe (Tlaxcala 1744-Bergara 1824), estudou teoloxía e foi político de profesión.
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.