Substituíu a escopeta por unha cámara de fotos e desde entón o obxectivo das súas saídas e viaxes é seguir de cerca a vida dos animais. A pesar de ver moitos animais, confesou que goza tanto o primeiro día con respecto a eles. Un devandito senegalés di que os paxaros son os animais máis rápidos do mundo, xa que toman o mellor do norte e do sur. Joxe Martin Otaegi tamén aprendeu moito polos paxaros e vén á entrevista co que aprendeu.

De mozo fuches cazador.

En familia eramos cazadores por tradición, papá, tíos e catro irmáns. De mozo, o noso pasatempo era a caza, nós non sabiamos ir ao monte sen can nin escopeta.

Como se lle ocorreu deixar a escopeta ao carón?

Era a paciencia que tiña na cabeza, empezamos a ver na televisión os documentais de Félix Rodríguez de la Fuente e, vendo o que facía, deime conta de que o que eu facía non tiña sentido. Tiraba a peza, levábaa a casa, comía case sempre, pero ás veces podrecía e preguntábame: -Que fixeches? Non quixen continuar así, custoume dar o paso, pero deino.

Lembras cando tomaches a decisión?

Fomos ao cámping a Urbasa, naquela época podíase cazar en Urbasa. Saímos pola mañá a buscar a peza e, de súpeto, tiña dous merlos por diante e apuntándome, retirei a escopeta ás costas e foi a miña última saída como cazador. Nunca me arrepentín da resolución que tomei.

Para cando é iso?

Iso foi fai 40 anos.

Cambiou o pum da escopeta polo clisk da cámara de fotos…

Pásomo moito mellor sacando fotos, xa que teño o telescopio, os prismáticos e unha boa cámara de fotos. Son necesarias para ver aos paxaros, é un deleite para min.

Para ser afeccionado aos paxaros necesítase tamén paciencia.

Horrible. Unha cousa é ir ver aos paxaros e outra ver. Pasamos días esperando á ave e volvemos a casa sen ver a ave. Unha vez vin en Aralar un ballón branco mentres ía no coche e volvinme para ver por onde ía. Ao día seguinte, á alba, fun ao sitio que vira, escondinme no bosque e ao mediodía apareceu na mesma rama que puxera a véspera. Saqueille algunhas fotos e volvín á vida con moito gusto.

O obxectivo principal das túas viaxes ou saídas é ver paxaros ou animais?

Sempre nos últimos tempos, no verán andei por Europa, vendo paxaros en Francia, Eslovenia, Lituania e Polonia. Viaxei cun grupo de afeccionados profesionais das Illas Canarias e aprendín moito. Vin 15 paxaros que non coñecía! No outono estiven 15 días en Finlandia vendo paxaros que viven sós no norte de Europa.

Que especies podemos ver nos bosques e no ceo da nosa contorna?

En Gipuzkoa hai aves que están a desaparecer, pero tamén temos presenza de novas especies. Por unha banda, multiplicáronse porque a xente non caza. A garza, por exemplo, volveu aos nosos arroios, antes cazábase, agora non, como os patos e os urollos, camiña soa xunto aos arroios. O pico negro, que antes só se vía en Navarra, nin sequera aparecía a Gipuzkoa. Agora podémolo ver nos nosos bosques de Tolosaldea. Ten o aspecto dun corvo, pero coa cabeza vermella. Esta ave, co seu pico, perfora a madeira nun caixón. Non hai rastro de avefría nas nosas montañas, viñan cando nevaba, non vemos nin unha soa. Estremadura e Palencia están infestadas de avións. Un bo lugar para ver aos paxaros na nosa contorna é a bahía de Txingudi.

Coas aves das cidades tamén hai bastantes chistes. A convivencia é dura e entre as pombas da cidade...

Vin na igrexa de Santa María un falcón de mentiras colgado dunha cana, disposto para cheirar ás pombas. O primeiro día escorrentaraas, pero enseguida darase conta de que o falcón está parado. As pombas non son parvas. As pombas asinten, pero, quen mancilla máis, elas ou nós? Esta é a pregunta que eu fago.

Está a cambiar a conciencia da xente respecto das aves?

Por unha banda si, ou me gustaría pensalo.

Alén do elo atópanse os cazadores.

Os cazadores teñen moita forza, son moitos, e vin máis novos cazadores do que eu pensaba nas últimas manifestacións.

Aínda que a caza move o diñeiro, a conservación dos animais non queda atrás, en África fanse safaris para ver aos animais libres. A conservación pode ser unha fonte de ingresos, non?

Sen dúbida. Nestes momentos, a presenza dos animais salvaxes en Zamora e Asturias trae o turismo, aos que acoden bastantes persoas de Inglaterra e Francia. En moitos lugares déronse conta de que o diñeiro que supón este turismo é máis fácil que o que se obtén da gandaría. Nos pobos pequenos énchense os bares e os aloxamentos. Por fin é unha corda.

Que momentos gústanche como animais observadores?

Aínda gozo tanto como o primeiro día vendo aves e animais. Acórdome de moitos, ver ao paxaro dando para comer no seu niño é fermoso ou ver a lobos e osos.

Recordo que hai pouco, á espera de ver aos osos nun monte abrupto de Asturias, dous osos saíron a unha pista. Na parte superior da pista, o gandeiro camiñaba con 10-12 vacas e os osos viron ao pastor e se escabulleron. O pastor nin sequera viu os osos. Nós puidemos ver este espectáculo desde a outra outeiro. É unha imaxe que nunca esquecerei.

Ou ver catro ou cinco lobos perseguidos polos cervos, queda xarado para sempre na memoria.

Cal é a situación actual dos lobos?

Cázanse nalgúns sitios, noutros están protexidos. É unha especie que tamén se quere protexer no País Vasco. Temos que darnos conta de que a presenza de diferentes especies de animais no monte é un gran enriquecemento. Antes todo se acababa, gatos monteses, linces… e cando están a piques de desaparecer, nos proxectos de reintegración gástase moito diñeiro. Temos que facer as contas antes. Hai animais que teñen un estigma negativo coma se fosen malos. Pero ter variedades de animais nas montañas non é máis que riqueza. Temos que coidar aos lobos, aos osos, aos linces… Son parte do noso mundo. Se os matamos a todos, que faremos? Temos que aprender a amar e respectar aos animais.

Pero os gandeiros non dirán iso...

Un pastor asturiano díxonos unha vez que o oso hai que respectalo porque é un animal de gran valor. Estes pastores viven alí, na montaña, estes pastores son os gardiáns de todo o ecosistema. Antes o pastoreo era así, todo o día alí no monte no respecto á súa contorna. Agora deixamos o gando no monte e sinais. Pero nas nosas montañas hai moitos outros animais.

Noé tamén introduciu no seu barco todas as especies de animais.

Tamén el tiña medo de algo!

Confesaches que de mozo gozabas vendo documentais e, de velos, convertíchesche en protagonista de documentais.

Tiven a invitación de participar no documental Soñando con ás, que foi convidado polos meus amigos chourizos profesionais de Canarias. Fun carpinteiro de oficio e tiven a afección dos paxaros. O cinco amigos que temos a mesma afección gravaron como gozamos vendo aos paxaros. Creo que o documental chegará a Tolosa ao redor de febreiro ou marzo.

Que din os seus compañeiros de cazador?

Danme unha reputación de tolo, pero eu dígolles que por un momento esteades a mirar aos animais. O animal que quede libre, volverá. Co que morre, acabouse.