“Non podes imaxinar que cantidade de merda había alí. Era un panorama espantoso e un fedor horrible. Neste vertedoiro non só hai amianto, alí hai unha chea de residuos perigosos”, explica. O operativo dividiuse en dous partes, unhas abaixo, liberando a autoestrada, outras arriba, buscando a Joaquín Sololuze e Alberto Beltrán. O bombeiro que nos deu o testemuño estivo arriba.

Antes de saír, sabían que dous traballadores ían ser rescatados, pero, ao mesmo tempo, informáronlles de que había un corremento de terra no vertedoiro e que este derrubara a ladeira. Non era así, era o propio vertedoiro o que se caeu, e era un desprendemento de lixos o que chegara até a autoestrada, non o monte. Os traxes especiais adóitanse levar no camión en caso de derrames ou produtos tóxicos. Non sabían que os necesitaban e estiveron a traballar durante varias horas con pantalóns gordos, chaquetas, cascos e botas que adoitan levar a calquera incendio. Non usaron máscaras.

O bombeiro entrevistado no vertedoiro de Eitzaga estivo durante unhas catro horas. Por Bizkaia acudiron bombeiros de Derio, Iurreta, Basauri e Artaza, procedentes da Deputación de Bizkaia e do Goberno Vasco. A Deputación de Gipuzkoa tamén os enviou na primeira quenda, por Eibar e Oñati. O operativo estaba coordinado por un técnico de Protección Civil coñecido como “BZ”. Ela estaba arriba. O bombeiro que nos deu o testemuño lembra que o BZ pediu aos bombeiros oito máscaras porque os que estaban a cavar coas pas na man non podían respirar. “Nós tiñámolos no camión, pero non os usamos por inconsciencia”.

As obras tamén se paralizaron debido á escuridade e á inestabilidade do terreo, co risco de que se volva a producir un desprendemento de lixos. Xunto aos ertzainas, os bombeiros da primeira quenda estiveron a facer buracos nos puntos que marcaban os cans nas inmediacións. Dedicáronse a iluminar os arredores, aínda que había que traballar de noite. “Estabamos a esperar ordes, mirando que facer”.

“Era de noite cando chegamos. Imaxínache, miles de toneladas de lixo cayda. A multitude chamou e axitouse durante varias horas. Entre o lixo había miles de toneladas de amianto e non estabamos nada ben preparados. A xente fixo un gran esforzo físico”. En total, unhas 60 persoas traballaron ese primeiro día nos labores de rescate entre amianto e amianto sen prepararse ben: Voluntarios que contan cunha trintena de bombeiros, 30 ertzainas e cans de rescate, entre outros.

E de súpeto, a medianoite, chegou xunto co técnico de Osalan a noticia que os esnaquizou a todos: “Aquí ninguén máis traballará, isto é un campo cheo de amianto”. Levaban horas. “Levámonos un desgusto tremendo. De súpeto, estendeuse un rolo moi malo. Era evidente a cara que nos quedou a nós, e recordo que a BZ, que mandaba no operativo, os seus zapatos estaban cheos de barro. O mundo caéuselle encima”.

“Todos deixamos todo de súpeto e fómonos de alí. Non estabamos nada ben preparados para este traballo. Se nin sequera tiñamos unha miserable caracola! Fixemos un esforzo físico incrible, entrounos calquera cousa pola boca. O amianto libera microfibras ao aire. Non sabemos o que nos ocorreu aquel día”. Os membros da parte superior do operativo observaron que se estaban retirando do vehículo e observaron con asombro que as persoas que estaban a liberar a autoestrada seguían traballando.

Cando chegaron á sede dos bombeiros, deixaron abertas as portas dos camións e espíronse antes de entrar ao edificio. Non querían contaminar o parque de bombeiros. Gardáronse en bolsas de plástico para desintoxicar os traxes de intervención, e nas bolsas de lixo tirouse toda a roupa que levaba cada un de debaixo: camiseta interior, pantalóns lixeiros... todo foi tirado ao lixo. Ducháronse e fóronse a casa con roupa nova. Entre os compañeiros si houbo preocupación, pero o medo estendeuse sobre todo á mañá seguinte, cando se leu nos medios de comunicación onde estiveron.

Ao día seguinte, o responsable dos servizos médicos e o responsable dos bombeiros deron explicacións aos bombeiros de Iurreta e Derio. “Tentaron tranquilizarnos, quitarnos importancia. Pero unha semana despois, o médico informoulles de que atoparan fibras de amianto nos uniformes de tres bombeiros”.

“Sentín asustado e enfadado. Encérranche e parece que ninguén sabe nada. Ouvín dicir aos políticos que é a empresa a que ten que dar respostas: Como poden dicir iso? Tanto a Deputación de Bizkaia como o Goberno Vasco xa sabían que alí había amianto, eles son os que lles outorgan as licenzas. Como é posible que ninguén diga nada durante case oito horas? Sentimos como un monicreque”, di enfadado. Descoñécense os elementos perigosos que puideron respirar ese día.

“Máis tarde soubemos que alí había amianto, agora sabemos que estivemos expoñentes, iso xa non está en dúbida”. Todos os membros dos equipos de rescate que ese día foron ao desastre de Zaldibar terán un seguimento médico. Con todo, o servizo de bombeiros de Bizkaia desvinculou aos profesionais que se dedicaron a cavar buracos do vertedoiro doutras tarefas. Primeiro e segundo curso. Os segundos quéixanse de que todos estiveran metidos no mesmo pastel e de que as partículas que circulaban polo aire podían ser respiradas por calquera.

A partir do día seguinte, os bombeiros acudiron con roupa especial ao vertedoiro de Zaldibar.