Este artigo foi escrito para Pikara Magazine pola iniciativa Ehgam Berramestuz e a versión en eúscaro foi enviada a ARGIA, para que tamén se publique en Euskadi.

Fai ao redor dun ano recibimos a chamada dos membros de Ehgam de Bizkaia, solicitando a axuda para fortalecer o movemento e garantir a substitución xeneracional. Xuntámonos un pequeno grupo de xente, a maioría coñecida entre si, que se atopou en diferentes loitas e iniciativas. O primeiro día falamos sobre o significado de Ehgam para nós e a maioría tiñamos unha forte vinculación coa asociación, aínda que nunca formabamos parte dela. Para moitos de nós, os carteis, adhesivos, campañas, acampadas e notas de prensa de Ehgam foron a primeira referencia positiva que escoitamos de ser LGBT+, que nos axudou a dominarnos nas nosas contornas cotiás: enchemos de nerviosismo a camiseta “gai de loita”, o adhesivo “Cárgache a norma” pegada nos farois do pobo ou o uso do tríptil nas relacións sexuais entre mozos e mozas. As persoas que se reuniron en Durango en 1977 tiveron que buscar os seus referentes noutros lugares. Para os que nos reunimos en Hernani en 2020, Ehgam era un dos nosos maiores referentes. Nese sentido, vemos a esta asociación como un pequeno tesouro, unha luz, un son, unha marca na terra que, para moitos de nós, márcanos o camiño de moitas loitas.

Pero é inevitable que no parágrafo anterior escribamos para “moitos de nós” e non para “todos”. Porque o desexo de ser unha ferramenta para todos os suxeitos e loitas que se agrupan baixo as siglas LGBT+ dunha asociación como Ehgam non significa que o conseguimos. E a día de hoxe, a reactivación de Ehgam e a continuidade da súa actividade levan necesariamente a localización da asociación na realidade actual, a creación das condicións que necesitamos para seguir reflexionando e movendo críticamente sobre o camiño percorrido. Sen caer en procesos de reflexión sen fin, queremos unirnos e pensar a través da acción, pero non podemos seguir adiante sen máis.

Cambios insuficientes

En todos estes anos as loitas pola liberación sexual han cambiado, da mesma maneira que as sociedades que a rodean cambiaron. Sería moi longo enumerar todos os cambios, pero é necesario fixarse nuns poucos aspectos. Nas últimas décadas aprobáronse ou se atopan en trámite de aprobación varias leis e ordenamentos xurídico-administrativos que influíron de forma importante na vida das persoas LGBT+. Cada un terá a súa opinión sobre eles, pero non se pode precisar que a homosexualidade tivo un gran impacto nas nosas vidas, por exemplo, a eliminación do código penal, o matrimonio entre persoas do mesmo sexo, os cambios nas normativas de adopción, as leis para cambiar a identidade xenérica ou os cambios nas guías sanitarias. E, por suposto, e xa podemos dicir claramente, que estes cambios non resolveron todos os nosos problemas. En moitos casos, ademais, foron xeradores de novos problemas ou foron desprazados a persoas afectadas dentro da comunidade LGBT+ (por exemplo, ás clases traballadoras migrantes).

Pero estes cambios non foron o suficientemente profundos, xa que non tocaron nin cuestionado os fundamentos do propio sistema. Quérennos integrar no actual modelo liberal-capitalista, deixando ese modelo como estaba ou, en moitos casos, reforzándoo. É un bo exemplo de familia. Grazas aos numerosos métodos de matrimonio, adopción e acceso á infancia, as persoas LGBT+ temos a posibilidade de crear familias recoñecidas polo estado e a sociedade. Rompemos a santa institución do matrimonio e da familia, creamos unha brecha e metémonos/metémosnos nela e, aínda que pareza mentira, esas institucións saíron reforzadas dese proceso. A pesar das numerosas queixas e levantamentos da voz por parte de conservadores e reaccionarios, o modelo de familia que necesita o actual sistema económico segue desempeñando a súa función: limitar o labor reprodutivo do capitalismo ao espazo privado e non pagala con diñeiro, ser unidade de consumo e transmitir a cultura de consumo, facilitando e canalizando a xestión do Estado. Por exemplo, as crises que se produciron en 2008 e en 2020 nas que se produciron os primeiros brotes solucionáronse nas familias, trasladando ao espazo privado as consecuencias do rescate das grandes empresas e do sistema corrupto. Son as familias, principalmente, as que tiveron que pagar estes pratos rotos adaptando as súas economías ás continuas precariedades, entre as que tamén se atopan as familias LGBT+ “normais” (formadas por dous pais e fillos). As familias, familias extensas, que sobreviven aos lazos de sangue, que están cos seus amigos, tamén tiveron bastante traballo, pero non recibiron a aprobación do Estado.

Nas últimas décadas vimos un aumento das miradas culturalistas nos nosos movementos e, sobre todo, na cultura de consumo. As miradas que expoñen que os asuntos LGBT+ son unha mera cuestión de aceptación, que cando hai respecto e agarimo todo pódese arranxar. Unha vez máis, aínda que sabemos que todo iso é importante, sabemos que non é suficiente.

As contas LGBT+ están máis relacionadas con outros elementos que organizan a sociedade do que creemos. Son un campo de batalla para as políticas reaccionarias e fascistas, si, pero tamén para a economía, xa sexa a través do modelo de familia ou do consumismo (si, amigos, que nos últimos anos tamén convertemos niso, un nicho de mercado). Por iso, cando a situación económica agrávase, as agresións LGBT+fóbicas multiplícanse porque a situación económica da sociedade e a súa ideoloxía sexual están ligadas entre si. E por iso, os discursos de tolerancia e respecto tamén atoparon límites claros cando quixeron tocar outros eixos do sistema. Hoxe en día é posible dicir que a situación que sofren as mulleres trans* no emprego é “discriminatoria”, pero non é posible cambiar os modelos de contratación dos empresarios porque a autonomía da empresa privada é intanxible. É posible casar entre persoas do mesmo sexo, pero non se preocupe si a lei de estranxeiría está en xogo. É posible que unha chea de heterosexuais brancos produzan series e películas sobre unha cuadrilla LGBT+ coa intención de crear conciencia social e que, entre outras cousas, o paro das persoas LGBT+ no sector audiovisual sexa superior ao das demais.

Clase social, xénero, racionalización

Esta imaxe ideal da comunidade LGBT+ caéusenos hai tempo. Non podemos falar de “persoas que viven a mesma situación” sen ter en conta as situacións que viven uns e outros de nós. A situación dos homes gais non é a das mulleres trans*s. A dos bisexuais non é a dos lesbianas e a destes non é a dos trans* non binarios. Ademais, todos temos a base da clase social, o xénero e a racionalización.

Ante esta diversidade de situacións, o movemento soubo buscar ferramentas, por exemplo, que as persoas que viven situacións específicas creen as súas propias iniciativas ou grupos. Por suposto, isto tamén ten o seu lado B: as nosas loitas están cada vez máis fragmentadas, a miúdo temos pouca capacidade para unir forzas e ademais o mercado aproveita ben estas oportunidades para que os nichos de mercado que mencionamos antes sexan cada vez máis específicos. En consecuencia, a desesperación imponse e a desesperación é o maior inimigo de toda loita.

Ehgam debe tamén valorar todo este contexto e facer unha crítica ao que fixo na súa traxectoria. Porque durante longos anos o noso movemento foi diminuíndo, tanto en número de membros como, sobre todo, en representación dos mesmos. En poucas palabras, convertémonos/convertémosnos nun movemento de homes gais. E si queremos empezar a reforzala, non podemos deixar de facelo. Cremos que merece a pena ese soño de que Ehgam sexa un paraugas e un instrumento para todos. Porque o activismo pola liberación sexual ten máis sentido si avanzamos xuntos, recoñecendo as particularidades de todos e dando ás loitas a autonomía necesaria. Máis aínda, cremos que non podemos facer a loita pola liberación sexual de forma separada doutras, é dicir, que é imprescindible a colaboración e o traballo en rede co feminismo, as loitas anticapitalistas, os antiracistas, os euskaltzales, os ecoloxistas e, en xeral, aqueles que apostan por modelos de sociedade novos e máis xustos.

Sabemos que esta imposición non é fácil, pero é máis difícil pensar que da fragmentación e desesperación que nos impón o capitalismo actual, sacaremos nada bo. Queremos que Ehgam sexa un movemento amplo, enrejado e transformador. E estamos convencidos de que para iso, ademais de convidar á xente, é necesario revisar e cambiar a práctica de loita e a cultura da nosa organización.

Por tanto , sen esquecer o que foi Ehgam, cremos que é o momento de repensar, rearmar e reestruturar a asociación. Revive, cuestiona todo o necesario e sitúe a mirada no horizonte para fixar os nosos obxectivos. Rearmar, pensar os temas a tratar e adquirir as ferramentas imaxinativas necesarias. Reestruturarnos, reflexionar sobre como organizar as nosas forzas e asumir compromisos.

Como primeiro paso, presentamos hai uns días o ciclo de reflexión KOSA, co obxectivo de tratar diversas problemáticas a través de diferentes mesas redondas, debates e dinámicas de grupo. Son catro ou cinco iniciativas, e sabemos que faltan moitas problemáticas, loitas e suxeitos no cartel, pero a iniciativa non quería ser de ningunha maneira un obxectivo, senón un punto de partida, un pretexto para xuntarnos, pensar, debater e dicir o noso.

A partir de agora, correspóndenos a todos reinventar o novo Ehgam, como instrumento para a liberación sexual, como nexo de multitude de refuxios e redes para todos.

Le tamén:

Rearmando a revolución sexual