Nas últimas semanas denunciastes en varias ocasións o trato que sofren os anciáns nas dúas residencias de anciáns de Álava e a actitude da administración. Imos un a un: que pasou na residencia dos alaveses de Vitoria?

Un familiar púxose en contacto connosco, estaba moi mal polo trato que se estaba dando á súa nai, xa presentara queixas na residencia. Tamén acudira á Ertzaintza, xa que recibira unha carta anónima dun presunto traballador da empresa, que se atopaba ebrio. A carta denunciaba a falta de profesionalidade ou o trato despectivo cos vellos dalgúns dos traballadores, e concluía así: "Coida moito aos vosos familiares e estade atentos". Na Ertzaintza dixéronlle que era moi grave o que se denunciaba na carta, citando nomes e apelidos dalgúns traballadores, que eran malos tratos. A muller recibiu un segundo anónimo e volveu a dirixirse á Ertzaintza [ARGIA falou cun ex traballador desta residencia e, aínda que preferiu non dar entrevistas, reiterou os malos tratos e comentarios que denuncia a correspondencia anónima]. Tras recoller os testemuños de máis familiares, enviamos unha denuncia á prensa, e a Deputación púxose nerviosa.

Que fixo Deputación?

Un portavoz do PNV acusounos de crear unha "alarma social"; non, si hai alarma, non a creamos nós. A Deputación reuniuse con algúns dos seus familiares e comprometeuse a levar a cabo unha inspección especial. Quixeron dar a sensación de facer algo, pero de momento a situación non cambiou.

Trátase dunha residencia de titularidade pública (Deputación) pero de xestión privada (IMQ e Corporación Mondragón), nova en Álava e a primeira no seu modelo. O deputado xeral Ramiro González dixo ao inaugurar en 2023 que era unha “vangarda” e anunciou a súa intención de ampliar o modelo. Que pensan vostedes?

Chámano concertado, pero á fin e ao cabo é privado. Á Deputación fíxolle moito dano denunciar a situación da residencia dos alaveses, que a vendeu como xoia. Nós temos claro que o coidado ten que ser público, pero a administración converteuno nun negocio. Ser público tanto en residencias como en servizos a domicilio. Din que non é posible, pero en Pamplona vimos como o novo Goberno fixo pública a axuda a domicilio. É posible.

En segundo lugar, tamén criticaron a situación da residencia San Roque de Llodio. Que é o que denunciastes?

En agosto veunos unha muller, ten un home na residencia, ten varias patoloxías, tres cancros, unha dor terrible... Ao parecer, a actitude do home cara aos traballadores non era boa, polo que a Deputación lle notificou unha apertura de expediente, con dúas multas, de 200 e 600 euros, coma se fose un auto. A muller acudiu co home ao especialista, quen comprobou que na residencia non se lle administraba o tratamento debido á agresión sexual. Por iso sufría terribles dores e por iso comportábase así. O especialista falou co médico da residencia, cambiouse de tratamento e desde entón o home non ten ningún problema cos traballadores da residencia.

A muller presentou unha reclamación na residencia en xullo, pero o director recibiuna e non lle deu o rexistro de entrada. Nós dixémoslle que volvese presentarse, era setembro, entón si lle deron o rexistro de entrada, e ao cabo dunha semana Urtaran chamoulle por teléfono. Indicoulle que non presentara a alegación en prazo, polo que legalmente non podía quitarlle a multa, pero que quizá lle podían facer un desconto de 200 euros.

A semana pasada habedes feito novas denuncias sobre a mesma residencia.

A muller díxonos que había máis familiares que querían facernos chegar as súas queixas, e fomos alí. Contáronnos, entre outras cousas, como os anciáns cambian os cueiros á vista con maior facilidade, ou como os que necesitan axuda para andar pásanse o día enteiro sen levantarse da cadeira de rodas.

Tras esta última denuncia, o deputado xeral González e o deputado de Políticas Sociais, Gorka Urtaran, mostráronse en contra de vostedes. Ademais de negar as denuncias, dixeron que puxeron aos traballadores no punto de mira e encomiaron o seu labor.

Sacaron toda a artillaría contra nós. O luns rexistramos un escrito na Deputación denunciando o que ocorría e pedindo solucións. O martes, González compareceu en rolda de prensa como o mellor actor, só faltáballe a claraboya para chorar: os traballadores son os mellores do mundo, estamos en contra deles e como podemos dicir iso... No caso da residencia alavesa fixeron o mesmo. Onte [mércores, 16 de outubro] González e o propio Urtaran apareceron en San Roque, dando xabón aos traballadores e enxalzando o seu traballo, reuníronse con algúns familiares, coñecían con quen falar e con quen non. Parece que algúns están enfadados connosco.

Por iso hoxe sacamos un novo aviso, dicindo que sempre estivemos a favor dos traballadores, sempre nos unimos ás súas loitas.

Desde Zaintza Araba díxose que o trato que se dá aos anciáns por parte dalgúns traballadores non é o axeitado, pero a Deputación fíxose responsable diso. Por que?

A Administración creou agora un curso, que durará ao redor de tres meses e cunhas prácticas de 80 horas. Está claro que iso non é suficiente. Nós dicimos que hai falta de profesionalidade, pero é por iso, a culpa non é dos traballadores, eles sacan o título, e logo os directores de residencias, por exemplo, non se forman nas súas tarefas propias. A partir de aí, o nivel de empatía cos residentes? Como en todas partes, algunhas máis e outras menos.

Ademais, nos privados os soldos son unha miseria absoluta. Nin sequera hai convenio laboral en Álava! En Gipuzkoa e Bizkaia, polo menos, iso é o que teñen os traballadores. Nesas condicións deben vixiar, pór lavadoras, sacar as roupas e polas nos armarios, limpalas, cociñar a comida nalgúns lugares... Con este tipo de cargas de traballo non se pode facer ben a vixilancia.

Urtaran asegurou que a Deputación argumenta que se cumpren os cocientes e que nalgunha función de San Roque mesmo se triplica o número de traballadores.

Unha cousa é cales son os cocientes e cantos traballadores hai, pero se logo non cumpres as baixas, por exemplo, non é real. En calquera caso, os cocientes de persoal usuario establecidos non serven para atender adecuadamente e é a Administración a que ten a capacidade de corrixir a situación.

Falastes cos responsables das residencias?

Nós reunímonos cos familiares porque ante a dirección non somos ninguén. Pero dicímoslle aos familiares que teñen que falar cos responsables se necesitan axuda. Si pídennos ir con eles si, imos e acompañámoslles con todo o que necesitan.

E cos traballadores?

Temos grandes problemas para falar cos traballadores. Os familiares teñen medo a denunciar, imaxínache os traballadores. San Roque é público e, con todo, que medo! Dúas persoas puxéronse en contacto connosco, pero coma se estivésemos en tempos de clandestinidade. Medo, porque dentro hai unha presión tremenda por parte dos directivos. No caso dos privados, non abrirán a boca porque saben que si se lles di algo a algún familiar ao día seguinte están na rúa. En Arabarren temos un mediador para poder falar cun traballador, pero tamén coma se tratásese dun buraco.

Antes de comezar a entrevista dixéronme que hoxe mesmos dous familiares chamáronvos para denunciar a situación que viven nas outras dúas residencias. Cal é a situación xeral da residencia en Álava?

Durante a pandemia quedou claro o que sucedía nas residencias. A maioría dos públicos traballan moi ben. San Roque de Laudio é público, o problema que hai é que o número de traballadores é demasiado reducido e que non poden traballar ben, non é a súa responsabilidade. O dos privados é outro mundo. Acabamos de recibir o informe sobre unha película de terror. Voulle a explicar algunhas situacións: nunha residencia, o cociñeiro está só de luns a venres e o fin de semana déronlles sardiñas de latas para cear; noutra, como hai poucos traballadores, os residentes pasan dez días sen ducharse, os familiares acoden a ducharse; ou a persoa que nos veu onte, dicindo que leva comida no tuper á nai porque a chea se adelgazou pola escaseza de comida. Esta é a situación nestes momentos nos privados, non en todos, pero si na maioría dos casos.

Vostede dime que é a primeira administración a que ten a capacidade de corrixir a situación. Como?

En marzo estivemos con Urtaran e propuxémoslle crear un foro onde se reunirán os familiares, a Deputación e as residencias privadas, incluídas as concertadas. Porque a maioría dos familiares recibimos algunha axuda para pagar a residencia privada, porque son moi caras. Os familiares terían a oportunidade de compartir o que ven e a Deputación de solucionar os problemas que se detecten. Así non chegariamos ás situacións nas que chegamos. Pero non queren.