Das vivencias cóntase a base ou o principio polo que vostede dá clase. Por que a partir de vivencias e non de teorías e pedagoxía concretas?

Porque o fan as vivencias. O que realmente nos trouxo até aquí é a vivencia cotiá: o que ocorre cando traballamos cos alumnos. Non creo que as formacións externas trouxéronnos até aquí.

Podo calcular que cumprín a metade do meu animado profesor, un vinte anos. Terei outras moitas vivencias no próximos vinte anos, e quizá poida ir cambiando e evolucionando a perspectiva. As vivencias cotiás dos alumnos tamén son moi importantes. Que experiencias teñen os nosos alumnos e alumnas no día a día nas nosas escolas?

Ademais, este non é un libro de instrución, é máis unha invitación: que quere quedar no tempo, reflexionar e pensar “algo debemos cambiar?”. Si pensas que temos que cambiar, imos empezar a transformar as clases todos.

A teoría non lle conmove. As vivencias si.

Reivindicas que o obxectivo da escola tamén debería ser a felicidade. Cando un neno é feliz na escola e na práctica faise unha escola feliz?

A felicidade non depende só da escola. Pero os alumnos pasan moitas horas na escola. A felicidade debería aspirar a ela, na medida en que sexa unha actitude de facer o camiño. Como imos retomar o camiño dos alumnos? Da felicidade.

Que entendemos por felicidade? Unido á escola, eu relaciono a felicidade cunha escola para todos. É dicir, o neno ten que ter un espazo na escola. A cuestión é si na escola actual todos os nenos e nenas atopan un espazo, si teñen a oportunidade de mostrar a súa cor. Os nenos e nenas son tesouros, cada un ten as súas capacidades e deberiamos conseguir que o neno ou nena destaque esas capacidades na escola. Coa organización das escolas actuais, hai alumnos que a miúdo teñen a oportunidade de visibilizarlas. Outro non. Para iso deberiamos transformar as escolas:Para que todos os alumnos e alumnas teñan cabida na escola.

O alumno debería poder satisfacer os seus desexos na escola. E iso non ten nada que facer de “o que se lle pon na punta do nariz”. Pero necesitamos unha escola que teña a oportunidade de levar a cabo o que quere. Non é o alumno o que ten que adaptarse á escola, a escola ten que adaptarse á curiosidade do alumno. Cando o neno ou a nena satisfai o que quere é feliz e non ten moito que ver cos logros, senón coa actitude de facer o camiño.

O ritmo de cada alumno é diferente, xa que a diversidade tamén se reflicte nela. Como se fai unha escola respectuosa coa diversidade?

Facendo un clamor de desigualdade. Tratando o diferente da mesma maneira e facendo sentirse un só o que sente igual. Facendo sitio a cada alumno. Un tesouro que temos ao noso alcance é a diversidade de idades. Por que temos que repartir aos alumnos por idades? Cando mesturamos aos alumnos, cada neno e cada nena, de forma natural, atopa o seu sitio.

Outra das claves son as cores, tal e como Maitane Gartziandia sinalou moi ben nas ilustracións do libro. Temos que pór á vista as cores e valorar máis o que fan os alumnos no día a día. Ese é o tempo que viven aquí e agora. Esa é a realidade: que fai, para que é capaz. Pero sospeito que miramos máis ao que ten que facer: até onde debe chegar, que falta... Empeñámonos demasiado niso. Unha escola respectuosa coa diversidade debe valorar máis o camiño que fai o neno, e que nos acompañe.

Si cada día facemos que todos os alumnos leven a cabo o mesmo traballo, ao mesmo tempo, co mesmo obxectivo... Como se respecta o seu ritmo? Véxoo moi difícil. Na nosa escola, por exemplo, cada neno e cada nena ten o seu propio proxecto e non ten ningunha posibilidade de comparalo co seguinte. Non hai comparación, non hai xuízo. Cando caemos en comparación, xestionar esa carga emocional é moi difícil. Cada alumno ten un proxecto, e para o profesorado cada alumno é un proxecto.

No libro lese unha honestidade moi atrevida, porque se fai autocrítica ao contar as pasaxes de volta, e tamén se pide perdón nalgúns momentos. A valoración dos erros é unha das claves para aprender?

O perdón está presente en todo o libro, aínda que en dúas ocasións menciónese a palabra “perdón”. Pero no libro vese unha petición de perdón, porque en vinte anos de andaina non sempre acertamos. Está escrito desde a honestidade.

Deberiamos facer apología do erro. O erro debe ser o camiño para aprender. Hoxe en día nas escolas utilizamos o método científico e o proxecto STEAM, e estou plenamente de acordo con esa filosofía, pero o método científico enxalza o erro: o erro de proba, o erro de proba, fai unha reivindicación diso. En cantas ocasións asumimos o erro? Como valoramos o erro do neno?

O bolígrafo vermello substitúese polo verde, que é máis lixeiro, pero seguimos utilizándoo da mesma maneira: o que escribimos, o que valoramos é o mesmo. Cando deixamos que os alumnos fagan a proba? Deixámoslles en todos os ámbitos? Non, normalmente na arte e nas áreas que utilizamos como comodín. Pero tamén a matemática é un campo no que o erro debe ser fundamental.

A mención de Edison tamén é moi coñecida, pero non lle facemos moito caso: cando inventaba o filamento a xente insistíalle en que se equivocaba a miúdo e el respondía que non, que agora tiña o camiño máis limpo, que tiña mil maneiras de non facer o filamento.

O erro debe ser a base para aprender, e hoxe en día non se canto aproveitamos.

Na vosa escola non utilizades o bolígrafo vermello nin o exame para valorar.

No camiño que cada alumno e alumna está a levar a cabo o seu proxecto, tentamos recoller as evidencias: onde se sitúa? Que é capaz de facer? E o noso traballo é estar e axudar nese camiño. Non creo que teñamos necesidade de exames para saber onde están eses alumnos.

O que temos que valorar é o traballo diario. Estamos baixo un principio: todos os alumnos son de todos. Pero hai tempo, moitas veces cando falamos de competencias non nos damos conta de que hai que adquirir esas competencias ao dezaseis anos. E queremos valorar demasiado rápido o que falta para chegar a iso. Que lle falta? O tempo!

Todos vimos aos alumnos que bautizamos ou etiquetaxe baixo o nome de “dificultade” e de súpeto dicimos “Ene, que lle pasou para dar ese salto?”. Pois que o seu desenvolvemento era iso, e que había que darlle tempo para que el puidese facer eses cambios. Eses alumnos foron os que me empuxaron a facer o libro, os que me marcaron: os que sufriron “” na súa época escolar e os que foron capaces de sacalo e voar.

[Desde o público faise esta pregunta] O libro fai un chamamento aos cambios e escóitase aos profesores que o cambio cos alumnos máis maiores é máis difícil ou mesmo depende da escola. Que lle dirías ao profesor que ten esa carga?

Que todos temos un límite: o medo. Os medos son lexítimos e necesarios, porque iso lévanos a dar pasos seguros. Pero o medo non pode ser o límite.

Os estudos sinalan que os anos de 0-7 anos son críticos no desenvolvemento do neno. En cambio, todos damos por bo os cambios en Educación Infantil e Primaria, e atrevémonos. Propoño dar continuidade a estes cambios. E imos comezar por pequenos cambios, non temos por que saltar sen saber si hai auga. Pero eu dei un salto e a auga está. Ao principio e ao final do libro fixen unha pregunta cunha invitación: Vés?

Volvendo ao método científico, eu tamén fixen cambios no meu día a día a medida que cometín un erro de proba, pero a medida que dei pasos hei visto que eran para ben. Vímolo o equipo de profesores e percorremos xuntos o camiño. Os propios alumnos e alumnas déronse conta, así como os pais e nais, de que o alumno avanza nese camiño, que é feliz e que non ten ningún problema nas súas capacidades e competencias. Nós tamén nos adherimos ao decreto e á lei de educación. Isto non é unha idea, é outra forma de traballar.

Non fixen un libro de instrución, non quero que se entenda que o que le isto ten que facelo. A invitación é tomar un espazo para reflexionar. Sen outro particular. Cambiou moito a educación nos últimos vinte anos? Atreveríame a dicir que non. É unha invitación a dar pequenos pasos.

Para ler a entrevista a Koldo Rabadán en ARGIA, pica aquí.

Para comprar o libro no camiño, pulse aquí.