Danza cortesá e folclórica

Este fin de semana tivemos un curso de baile incrible. Carles Mais, gran mestre de danza e música, achéganos aos modelos de danza do século XV. No marco desta rica visita, no seminario que realizamos en Igartza (Beasain), unha faísca para escribir esta entrada foi provocada por unha nota de Carles Mais. O taller centrouse na relación entre os tipos de danza cortesá recolleitos e as tradicións coreográficas que identificamos no folklore. Co obxectivo de coñecer mellor o vello sistema de danza de Gipuzkoa, Mikel Sarriegi penétrase nos sistemas de danza de finais da Idade Media e da época do Renacemento que abriu Juan Antonio Urbeltz e Ikerfolk.

Ao conectar estes dous mundos a través da danza, Carles Mais advertiunos de que o sistema culto de danza desenvolvido no cume da humanística nas cortes das cidades europeas e as expresións folklóricas infravaloradas e recollidas á sombra nos pobos pequenos e humildes das beiras de Europa teñen relación, unha fronte a outra, co risco de valoralas desde a fraxilidade. "O culto cortesán non é máis complexo, máis técnico, máis rico, máis desenvolvido e máis elevado que o que se pode atopar no folclore", anunciounos. "Comparten moitos elementos e fundamentos, e teñen os criterios e as características que os distinguen, pero no que está no folclore pódese atopar toda a riqueza e complexidade do recolleito".

Discapacidade complexa

Pero é difícil liberarse desa complexidade. É ademais un complexo que se está intensificando nos últimos anos na danza vasca e na cultura tradicional vasca. Sen coñecer os detalles das capacidades, recursos e sistema da danza tradicional vasca, algúns creadores, grupos e institucións empéñanse na necesidade de "mesturar", "combinar", "complementar" outras linguas coreográficas con garantía internacional. Joann Kealiinohomoku, no seu día, deu un bo golpe á complexa dependencia e á escaseza das danzas tradicionais de cada lugar con respecto á danza clásica, analizando o ballet académico como unha danza étnica local, e facendo unha crítica destrutiva de aceptar o ballet como un medidor absoluto para valorar ou menosprezar ao resto das danzas.

A perversa superioridade atribuída á danza clásica como lingua principal da danza e a complexa dependencia desta converteron ao estándar idealizado do ballet nun medidor absoluto para valorar a danza vasca que non ten nada que ver con ela. A danza vasca é recoñecida na medida en que se aproxima á estética e ao modelo corporal do ballet e na medida en que se afasta dela convértese en invalida. Á beira da danza clásica ha vindo ademais a paradigma da danza contemporánea, polo que agora a danza vasca ten dous espellos que hai que mirar para dar a súa medida, que hai que imitar unha e outra vez: un máis estético-formal, outro máis conceptual. Antes tiñamos unha escravitude, agora dúas.

Esta humildade somos nós

Na maioría das seccións da expresión corporal, tanto visual como auditiva, de Artedram —en danza, teatro, música,...— obsérvase a escravitude do academicismo e a complexa escaseza das expresións tradicionais vascas. Desde a complexa escaseza do que se autodenomina "alta cultura", as mascaradas e as distraccións non chegan a ser un Teatro escrito en maiúsculas; non son o caudal dun sector profesional e homologado acreditado por Scene National ou DFeria, senón o estúpido xogo dos cidadáns normais amateurs e non apresos.

Txistularis, albokaris ou trikitilaris, e a música que eles fan, é música étnica, folklórica, sen pretensións, e por suposto sen garantías académicas.En busca dese recoñecemento e acreditación, varios músicos caeron nunha carreira de probas e de esixencias que nunca termina. E ao mesmo tempo, rexeitando o seu pasado, desprezan e insultan aos músicos que non se implicaron nese camiño, que non se preocupan de cumprir cos estándar académicos.

Dependencia cultural

"Desafinas", "trampas", "non tes técnica", "non sabes música",...A violencia da superioridade complexa ha humillado con insultos a músicos e cantantes de tradición vasca, marabillosos e brillantes. Recentemente nados e criados no mesmo niño de quen agora os desprezan, pero arroibados pola orixe que queren esconder, néganse a súa propia cultura e convértense nos destrutores máis agresivos da mesma.

Ante estes ataques hai que advertir que as manifestacións culturais tradicionais non cumpren as normas do academicismo, que teñen un sistema propio. Si, no teatro, na danza, na música... foi e é un sistema tradicional diferenciado fóra dos estándar internacionais homologados e academicistas.Os vascos tivemos un sistema de expresión cultural propio: rico, complexo, técnico, artístico, comunicativo, simbólico, social, cultural. Estaba equipado con magnitudes e escalas propias e non necesitaba o criterio e o medidor doutro sistema para pór en valor o seu caudal.

En canto á canción, Agustin Mendizabal deu a coñecer unha das peculiaridades deste sistema na súa charla "Euskal kantuaren intonazio berezazioa".O propio trazo que o academicismo condenou e conseguiu case desafinar, analiza no relatorio o trazo da tradicional canción vasca que Mendizabal denomina "entonación neutra ou mediocre".

Quero denunciar que os novos conversos que atacan as expresións do sistema tradicional desde o academicismo, están a traballar como verdugos ao servizo do colonialismo cultural que está a destruír o sistema cultural tradicional vasco.

Este artigo foi publicado por Dantzan.eus e trouxémolo grazas á licenza Creative Commons.