Por que aínda non se fixeron realidade o TAV e as posibilidades do coche eléctrico? E aínda que levasen a cabo proxectos, é dicir, puxésese en marcha o TAV e o coche eléctrico substituíse ao de combustión, até que punto afectarían os obxectivos relacionados coa emerxencia climática?

A estas preguntas responderon senllos expertos en cada área: Andoni Kortazar García e Leire Urretxo de la Fuente, respectivamente.

Tren de alta velocidade en transición ecolóxica

Andoni Kortazar García (Políticas Públicas e Historia Económica, UPV. Grupo de investigación EKOPOL)

O mundo vive unha crise ambiental sen precedentes con rexistros continuos de altas temperaturas e un futuro incerto e inquietante. O quecemento global e o cambio climático son realidades que requiren unha atención inmediata e respostas eficaces. Ademais de plans e accións a longo prazo, necesítanse medidas inmediatas e urxentes. En consecuencia, segundo o Acordo Verde Europeo (UE), a Unión Europea ha acordado reducir as emisións de gases de efecto invernadoiro (GEI) en polo menos un 55% para 2030 respecto de 1990 e alcanzar a neutralidade das emisións para 2050. Por tanto, fixáronse obxectivos ambiciosos, pero nas últimas noticias non serán suficientes.

As emisións de transporte supoñen un terzo de todas as emisións de gases de efecto invernadoiro da Comunidade Autónoma do País Vasco, e en lugar de reducilas, aumentaron considerablemente nos últimos anos. Por tanto, a política de transportes xoga un papel fundamental na mitigación do cambio climático. Así, en relación cunha estratexia común de mobilidade sostible, comezouse a fomentar modos de transporte máis respectuosos co medio ambiente. Parece que o tren de alta velocidade (TAV) cubrirá este baleiro, posto que os responsables políticos presentárono con frecuencia como un medio de transporte sostible, como unha axuda para alcanzar estes obxectivos ambientais ou como unha ferramenta imprescindible para a transición ecolóxica do país.

Con todo, estes supostos beneficios proceden unicamente da análise do funcionamento da rede, non tendo en conta as cargas ambientais asociadas ás fases de construción e mantemento da infraestrutura. É moi habitual que as análises que non cuantifican os impactos derivados da construción das infraestruturas aumente e, por tanto, que subestimen as emisións totais do ciclo de vida. As cargas ambientais que este singular proxecto TAV de transporte de pasaxeiros e mercadorías vai xerar na fase de construción non van ser escasas, polo que é necesario contabilizar desde o punto de vista da transparencia.

O noso estudo, a través da metodoloxía ao longo de todo o seu ciclo de vida (CVV), analiza as cargas ambientais que o proxecto xerará ao longo de toda a súa vida útil (incluídas as fases de construción e mantemento) en relación cos gases de efecto invernadoiro e o consumo de enerxía. Os resultados conclúen que a capacidade da E vasca para mitigar o cambio climático, reducir o consumo enerxético e reducir outros impactos ambientais é insuficiente. Nun contexto de crise ambiental global, este proxecto, lonxe de mellorar, pode empeorar.

Os dous factores que máis inflúen niso son: por unha banda, a orografía montañosa da rexión esixe a construción de estruturas máis grandes e complexas, o que implica un maior consumo de recursos e enerxía, e doutra banda, a baixa demanda de transporte do proxecto. As demandas de pasaxeiros e mercadorías previstas neste proxecto están moi lonxe das doutros proxectos, o que prexudica o seu balance ambiental.

Podemos concluír, por tanto, que a E vasca afástanos dos obxectivos ambientais establecidos entre si e que, ademais, non é o medio de transporte necesario para a transición ecolóxica da sociedade vasca. A situación demanda alternativas, solucións que en xeral supoñen unha redución da demanda agregada, como o fomento da proximidade no sector do transporte para evitar a necesidade de transporte e o aumento das taxas de ocupación dos medios de transporte, entre outras.

Por último, convén lembrar o devandito pola Axencia Europea de Medio Ambiente en 2020: “Os esforzos actuais para limitar os impactos do sector sobre o medio ambiente e o clima en Europa non son suficientes para alcanzar os obxectivos da política climática e medioambiental da UE a longo prazo”.

Vehículo eléctrico a baixa velocidade

Leire Urretxo de la Fuente (Enxeñeiro Electrónico. Profesor de Automoción en Formación Profesional)

Desde hai uns anos esperamos que a presenza de vehículos eléctricos sexa patente nas nosas cidades, pobos e estradas. Moitos pensei ou quizais quixeron facernos crer que o vehículo eléctrico substituiría ao parque de vehículos que existía até agora, é dicir, desaparecerían os vehículos con motor de combustión que tanto contaminan o medio ambiente, tanto gasolina como diesel. Pero a realidade actual é moi diferente.

Con todo, parece que as grandes empresas de automoción están a incrementar a fabricación de vehículos eléctricos e a súa comercialización, pero non á velocidade esperada hai uns anos. A venda de vehículos eléctricos, aínda que lentamente, está a aumentar. Si fixámonos nos datos de vendas de marzo, por exemplo, segundo ACEA (European Automobilista Manufacturers’ Association), o 24,3% dos coches vendidos foron híbridos e o 13,9% foron elítricos.

Debido á crise climática e á última crise enerxética, algúns países anunciaron a súa firme intención de retirar do mercado vehículos de combustión que utilizan combustibles fósiles a moi curto prazo. O Reino Unido, por exemplo, ten como horizonte temporal 2030.

Fronte a esta intencionalidade e predición, na realidade actual non ven luces alternativas aos vehículos de combustión. En canto á tecnoloxía dos coches eléctricos, os custos de fabricación, a escaseza de materias primas necesarias para a fabricación de motores eléctricos e baterías, a baixa autonomía e a falta de infraestruturas de carga de vehículos, fan difícil a substitución total destes vehículos por motores de combustión que utilizan combustibles fósiles.

E é que, nestes momentos, os coches eléctricos son moi caros e, desde o punto de vista do seu uso, os usuarios que opten por eles terán problemas. Por unha banda, a autonomía media dos vehículos eléctricos dispoñibles no mercado é de 250 a 300 quilómetros. Doutra banda, si atendemos ás infraestruturas de carga, conectadas á fonte de alimentación normal que temos nos fogares, a batería tarda unhas 10 horas en cargarse, e si non temos conectado ningún outro dispositivo de consumo cunha potencia convencional contratada, isto é un problema para moitos usuarios. Por tanto, ademais do esforzo económico que supón a compra dun coche novo, hai que ter en conta estes inconvenientes da falta de autonomía e do punto de carga.

Co obxectivo de solucionar esta situación, na maioría dos países da Unión Europea están a realizarse importantes investimentos en infraestruturas de recarga de vehículos eléctricos, pero nestes momentos non serían suficientes si os millóns de vehículos que temos na actualidade en estradas fosen eléctricos.

Por outra banda, tendo en conta que todo iso ten como obxectivo fundamental promover a protección do medio ambiente e reducir os niveis de contaminación, existen dúbidas sobre a pegada de carbono dos vehículos eléctricos, e queda aínda un longo camiño por percorrer na investigación da reutilización e a reciclaxe das baterías.

Por tanto, atreveríame a dicir que non imos ver unha chegada masiva de vehículos eléctricos, aínda que na actualidade parece que se pretende substituír a vehículos diesel e gasolina. Non será un cambio rápido, e noutras tecnoloxías como a pila de hidróxeno, os síntomas de combustible, etc., as industrias de automoción deberán dar pasos significativos si queren manter o seu actual potencial económico.

Con todo, talvez non nos esquezamos de que todos estes desenvolvementos da tecnoloxía van vir en función dos intereses dos gobernos e das empresas cun gran poder económico. Si a nós, aos usuarios comúns, correspóndenos protexer a nosa contorna e contaminar menos, quizais sería máis eficaz si comezásemos a realizar cambios pola nosa conta na organización social, nos hábitos de consumo e nos modelos de mobilidade.