Adeus nogueira, adeus!
- Adeus nogueira, adeus! De súpeto saíu no consultorio do programa de radio Landaberri do 21 de outubro. A dúbida sobre a nogueira (Juglans rexia) converteuse nunha retolica dos últimos anos. Nun principio a preocupación proviña case exclusivamente dos seus lugares de orixe, pero en poucos anos internouse perfectamente. Non chegou aos territorios máis secos de Euskal Herria, e evidentemente non chegará, pero iso non o podo dicir con tanta claridade.
Nas nosas terras húmidas a nogueira non ten futuro. Xa está. Fíxoo el mesmo. Nunca antes fora unha árbore que crecía e vivía con profusión. Coñécense preciosos exemplares, como o que habita na praza de Garde xunto ao arroio Gardalar, cunha cintura de 1,3 metros, de 17 m de altura e 30 x 25 m de extensión, declarado Monumento Natural en 1991. Non se trata dun tamaño físico, pero si dun tamaño declarable como patrimonio: Pedro Mari Otaño, natural do caserío deste nome de Zizurkil, colocou á nogueira do seu pórtico uns versos que contrastaban co beneplácito arxentino. O embude (Phytolacca dioica) é unha árbore importante daqueles territorios e o seu nome en guaraní significa “sombra”. As dúas árbores forman perfectamente os dous sentidos da sombra, pero aquí perderá as nogueiras en breve porque desaparecerá. Quizais non desapareza, pero como antes o castiñeiro (Castanea sativa) ou o olmo (Ulmus minor) e agora o piñeiro insignis negro (Pinus radiata), pronto vivirán uns poucos exemplares. As persoas que estean á beira da casa como a de Otaño terán máis posibilidades: “A nogueira ten que escoitar os riles da casa”, di a frase. Non porque as ribeiras revitalizan, na maioría dos casos, xa que o primeiro cortello estaba alí, o solar da casa é ben abonado e sobre todo seco. A nogueira será arrastrado pola humidade. A humidade estimula os fungos e unha ferida tímica é suficiente para penetrar por ela e pór a súa madeira no camiño da putrefacción. Os principais causantes actuais son os movementos das terras arxilosas en seco, xa que o aclarado e hinchamiento, o secado e o agrietamiento rompen as súas débiles raíces, así como as graves feridas da mouteira e os ataques da molesta praga final, da mosca Rhagoletis completa. Esta última está a rematarse. Durante o verán pon ovos cando o gran de noz crece, na manteiga das súas zokots e o verme que xorde dela provoca unha gran matanza para comer e comer, provocando graves feridas. Destas feridas introducirase o fungo estimulado pola humidade.
O panorama é a secreción negra no traseiro do tronco, expresión de raíces feridas; o tronco por dentro, ocluido, e os grans de noz inseparables do zócalo e sen formar a pulpa.
Da mesma maneira que os nosos avós saudaron ao castiñeiro, tócanos agora dicir “adeus nogueira, adeus!”. O azar, os dous viñan no mesmo barco romano de terras secas do Mediterráneo…
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.