De Agerre a Campión, pasando por Bidador
- Euskaltzaindia publicou a semana pasada unha biografía sobre o vasco e político Arturo Campión, até agora descoñecida, escrita por José Agerre. Trátase do achado de Joxemiel Bidador, cuxa viúva, Idoia Sara, fíxollo chegar á academia. Sagrario aleman e Patxi Zabaleta cren que é moi valioso porque alguén que coñeceu persoalmente a Campión escribiuno.
O defunto Joxemiel Bidador segue dando moito que falar, cando pasaron máis de 10 anos desde que faleceu. A Real Academia da Lingua Vasca ha publicado a semana pasada unha das últimas xoias atopadas no disco duro que cedeu o investigador pamplonés: Biografía de Arturo Campión, escrita por José Ager. O protagonista do libro non necesita grandes presentacións, xa que foi unha das figuras máis importantes do nacionalismo vasco de principios do século XX en Navarra. Agerre, en cambio, non é tan coñecido.
As explicacións que Patxi Zabaleta ofreceu xunto a Sagrario Alemáns sobre este libro na web de Euskaltzaindia pon un pouco de luz sobre este interesante personaxe: “Foi nomeado membro de Euskaltzaindia en 1919, cando Euskaltzaindia pasou do catro primeiros aos doce membros. Por tanto, Agerre foi o segundo representante de Navarra tras Campión”, explicou Zabaleta. A partir de 1931 ocupou cargos importantes na prensa nacionalista navarra –dirixe a revista Amayur, así como o xornal A voz de Navarra-, ata que a guerra de 1936 interrompeu esta traxectoria. Con todo, non deixou de escribir, e en vista da súa produción da posguerra, aparece unha cousa rechamante: empezou a escribir en eúscaro. Joxemiel Bidador foi o encargado de recoller os poemas escritos por Agerre Santesteban desde 1949 até a súa morte en 1962. As obras poéticas da posguerra (1949-1962).
E agora sábese que ese libro editado polo Concello de Pamplona non foi o único ouro que atopou en Bidador. Tamén obtivo óbraa Biografía de Arturo Campión, editada por Euskaltzaindia, que aparentemente foi escrita por Agerre sen intención de publicar, pero segundo explicou Alemane, non por iso menos importante. “Esta biografía de Campión é moi interesante porque está escrita por alguén que coñeceu a Campión. Dános un testemuño directo, aínda que non moi obxectivo, porque Agerre admiraba a Campión. Desde entón, escribiron moito sobre Campión, pero non os que lle coñeceron con vida”.
Iso si, o que chegará ás mans do lector será a versión adaptada do texto orixinal de Agerre, a edición realizada por Bidador. Zabaleta explicou que o historiador, falecido en 2010, realizou un "profundo cambio" ao orixinal, xa que Ager díxolle a Campión que tiña "demasiada admiración". Por iso, Bidador creu que escribiu a hagiografía de Campión máis que a biografía e, seguindo o seu sentido crítico, fíxolle arranxos e unha introdución.
Jon Alonso e Patxi Larrion escribiron nun texto a catro mans de Bidador cando este morreu. Grazas aos estudos e descubrimentos que se lle coñecían até agora, como os libros Materiais para unha historia da literatura vasca en Navarra ou Klasiko bitxiak, arront klasiko, os lectores poden ter unha visión máis ampla da historia da literatura vasca. A biografía recente de Campión tamén dará a oportunidade de coñecer os novos aspectos do político e do eúscaro.
Lineal A é a escritura minoica utilizada fai 4.800-4.500 anos. Recentemente, no emblemático palacio de Knossos en Creta, descubriuse un obxecto de marfil, probablemente utilizado como cetro de cerimonia. O obxecto consta de dúas inscricións, unha no mango é máis curta e os... [+]
Londres 1944. Unha muller, de nome Dorothy, foi fotografada mentres realizaba labores de soldadura na ponte de Waterloo. Non temos máis datos sobre Dorothy que o seu nome, pero até hai dez anos tampouco o sabiamos. A serie de fotografías foi atopada en 2015 pola historiadora... [+]
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.
Bilbo, 1954. Hiriko Alfer eta Gaizkileen Auzitegia homosexualen aurka jazartzen hasi zen, erregimen frankistak izen bereko legea (Ley de Vagos y Maleantes, 1933) espresuki horretarako egokitu ondoren. Frankismoak homosexualen aurka egiten zuen lehenago ere, eta 1970ean legea... [+]
Fusilamenduak, elektrodoak eta poltsa, hobi komunak, kolpismoa, jazarpena, drogak, Galindo, umiliazioak, gerra zikina, Intxaurrondo, narkotrafikoa, estoldak, hizkuntza inposaketa, Altsasu, inpunitatea… Guardia Zibilaren lorratza iluna da Euskal Herrian, baita Espainiako... [+]
Deportazioaren Memoriarako Euskal Koordinakundeak aintzat hartu nahi ditu Hego Euskal Herrian jaio eta bizi ziren, eta 1940tik 1945era Bigarren Mundu Gerra zela eta deportazioa pairatu zuten herritarrak. Anton Gandarias Lekuona izango da haren lehendakaria, 1945ean naziek... [+]
Guardia Zibilaren historia bat - Hemendik alde egiteko arrazoiak izenburupean, datorren astean argitaratuko dugun 305. LARRUN aldizkariaren pasarte batzuk dira ondorengoak, erakunde armatuaren sorrera garaietan girotutakoak.
Iazko uztailean, ARGIAren 2.880. zenbakiko orrialdeotan genuen Bego Ariznabarreta Orbea. Bere aitaren gudaritzaz ari zen, eta 1936ko Gerra Zibilean lagun egindako Aking Chan, Xangai brigadista txinatarraz ere mintzatu zitzaigun. Oraindik orain, berriz, Gasteizen hartu ditu... [+]
Eskultura grekoerromatarrek bere garaian zuten itxurak ez du zerikusirik gaurkoarekin. Erabilitako materiala ez zuten bistan uzten. Orain badakigu kolore biziz margotzen zituztela eta jantziak eta apaingarriak ere eransten zizkietela. Bada, Cecilie Brøns Harvard... [+]
Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia Sailaren zuzendari berria da Maite Errarte Zurutuza (Beasain, 1995), urrian Fermin Leizaolaren lekukoa hartu ondoren. Kultura materiala aztertzen jarraitzeko beharra azpimarratu du, gizartearen memoria eta bizimodu aldaketak erregistratzeko... [+]