O Día de África crea sentimentos contraditorios. Por unha banda, estamos as persoas que queremos celebralo como día festivo; saír á rúa con bubus, berrabas e turbantes, bailar djembé; o tempo acompáñanos no caso das diásporas africanas en Europa. Por outra banda, hai quen advirten que non hai nada que celebrar, que o día ten que servir para reflexionar sobre as enfermidades que espían ao continente e ás persoas africanas, e sobre a nosa responsabilidade individual e colectiva fronte a elas. Como nesta vida, trátase de atopar equilibrios (algunhas persoas saben ser atafegantes).

Din que o Día de África estableceuse na memoria colectiva dos africanos co obxectivo de perpetuar a data do nomeamento oficial da Organización para a Unidade Africana (OUA), a actual Unión Africana (UA), fundada o 25 de maio de 1963, e que é a primeira organización panafricanista para fortalecer a Unión, a Solidariedade e a Cooperación entre os estados do continente (creo ver a foto da familia, onde aparecen os líderes do momento). Non lembro que houbese mulleres).

Desde a instauración do Día de África, as persoas e comunidades da diáspora africana convertémonos/convertémosnos nunha celebración e ampliamos os obxectivos do día ás persoas, comunidades e pobos dos lugares nos que vivimos. Antes da pandemia, na rexión na que vivo, como noutras ocasións, estaba a converterse nunha festa máis da capital: o acto inaugurado polas autoridades responsables da inmigración e co apoio da administración local. Era un día para compartir aspectos e elementos das nosas formas de ser e de facer (música, literatura, cine, artes, gastronomía, folclore, moda), aínda que o que tiñamos ao noso alcance fose pouco. Creabamos un espazo de encontro, diálogo, intercambio, coñecemento e recoñecemento, máis aló dos mitos das identidades; creabamos espazos que fortalecían a convivencia. Nos xardíns da cidade, puñamos o mercado das asociacións, era unha das actividades do evento e as paisaxes que se creaban lembraban os restos dalgunha praza de Marrakech, Aaiun, Nuakchot, Dakar, Bamako, Ouagadugou, Lagos, Yaunde, Malabo ou Luanda.

E o problema do continente estaba presente, tanto nos proxectos que as asociacións mostraban desde as súas cabanas como nos que ían festexar o día nos xardíns. A base das sociedades e os gobernos debería ser que o ser humano vestísese coa súa dignidade intrínseca, aínda que en moitas partes do continente non existise esa dignidade, os programas que se baseaban nese mínimo nas súas declaracións e nas súas axendas. A loita contra o racismo, hoxe en día crecente, insosteible, perpetuada polos mesmos mecanismos que tiñan que regular a convivencia, tamén era tarefa de moitas asociacións.

As persoas que ese sábado ou domingo ían pasar o día nos xardíns viñan de diferentes situacións vitais: algunhas vivían en asentamentos ou asentamentos, que lles negaron tamén os dereitos básicos; outras se atopaban en situación irregular; menores que por ser estranxeiros vivían baixo a tutela da letra "E"; mulleres vítimas de trata para a explotación sexual (que foran enganadas, entre outras cousas, para escapar da pobreza das familias, para buscar novas causas da pobreza ou da fraxilidade. Todos eles eran testemuñas directas dos paradoxos e preguntas que orixinaba o continente (destrución da natureza, conflitos armados, xestión de enfermidades, desprazamentos, terra e recursos). E, con todo, ninguén respondía. E eramos cidadáns sen ningunha responsabilidade.

Por que non gozariamos dese día do ano que podiamos facer? Tomemos a palabra, adquirimos o espazo público (o que nos deixan), liberamos aos nosos antepasados, bailamos cos demais... O resto dos días están aí para a reflexión, si é necesario. Feliz día de África!

*Ángela Nzambi é escritora, feminista e activista polos dereitos humanos.

É traballador da Comisión de Axuda ao Refuxiado (CEAR) en Valencia (Países Cataláns)