Esta 
noticia publicouna Alea e trouxémola grazas á licenza Creative Commons.
O Instituto da Memoria, a Convivencia e os Dereitos Humanos, Gogora, remitiu ao Parlamento Vasco "un informe sobre os vascos desprazados desde Euskadi ao Val dos Caídos e os vascos". En canto aos datos obtidos até o momento, estímase que polo menos 618 persoas de Álava foron trasladadas ao Val dos Caídos de España, das que 498 estaban identificadas e 120 non identificadas.
Segundo os expertos, no Val dos Caídos (España) hai preto de 34.000 cadáveres enterrados. Dous terzos deles son dos franquistas. O resto levan a etiqueta descoñecida. Son republicanos sen identificar.
Unha persoa máis
Segundo o estudo realizado en 2008 pola Sociedade de Ciencias Aranzadi, un total de 617 persoas (497 identificadas e 120 non identificadas) foron trasladadas desde Álava.O traballo de investigación realizado polo Instituto Gogora incorporou a unha persoa aos falecidos que foron levados de Álava por Aranzadi.A esta lista engádese o falecemento de Anxo Romeu, natural de Madrid, no cárcere da rúa Manuel Iradier da capital alavesa, en 1941.
En catro viaxes realizadas entre 1959 e 1961, a maioría das persoas foron trasladadas desde o cemiterio de Santa Isabel de Vitoria-Gasteiz ao val madrileño de Cuelgamuros.O informe, redactado por Gogora, sinala que a poucos días do 23 de marzo de 1959, foron exhumados os primeiros 316 mortos no cemiterio de Santa Isabel de Vitoria-Gasteiz. Do total de 316 trasladáronse 146: 29 identificadas e 117 non identificadas caídas na batalla de Legutiano.Os restos foron ingresados en 29 caixas individuais e oito colectivas.
O resto das 170 foron almacenadas no depósito do cemiterio, mentres se realizaban as xestións necesarias para localizar aos seus familiares e obter os permisos necesarios. Antes do traslado celebrouse unha misa no mesmo cemiterio coa presenza de autoridades, militares e familiares dos "caídos".A Comisión de Obras do Monumento Nacional dos Caídos explicou que o 25 de maio de 1959 o Goberno Civil de Álava recibiu 18.801,57 pesetas por gastos de desprazamento.
Permiso de familia
Segundo recolle o informe de Gogora, a principios de 1959 os Gobernos Civís da CAV contactaron cos bispos para que empezasen a conceder permisos para a exhumación dos restos.Os permisos para a exhumación dos restos correspondían aos concellos, que debían comunicar aos familiares o día e o lugar para o seu exhumación. Si querían trasladar ao seu familiar ao panteón familiar, debían facerse cargo dos gastos que orixinaba esta operación. Con todo, todos os gastos que orixinaba o traslado ao Val dos Caídos en España eran por conta do réxime.
Existe un gran buxán en Álava en canto a permisos. O único dato obtido por Gogora é un documento asinado polo Gobernador Civil de Álava o 23 de marzo de 1959 no que se comunicaba ao Ministerio que 29 persoas faleceran co permiso da familia para realizar o traslado. No mesmo documento explicábase que outros 170 restos habíanse exhumado no cemiterio de Santa Isabel e deixáronse desglosados no depósito de cadáveres do cemiterio até obter os permisos necesarios por parte dos familiares. Ademais, outras 120 persoas non identificadas, non tiñan permiso para desprazarse. No resto dos casos, descoñécese si foron levados con ou sen o permiso da familia.
Falta de documentación
Como consecuencia do traballo realizado, Gogora constatou a existencia de grandes carencias nos arquivos, o que xerou moitas dificultades á hora de realizar o estudo. Así, a documentación enviada ao Ministerio de Gobernación polos gobernos civís de todos os países está recollida no Arquivo Xeral de Administración (AG), pero o fondo non está completo. "O territorio de Álava é un claro exemplo diso: levaron 618 falecidos en catro fases, entre 1959 e 1961, dos cales 498 estaban identificados, pero en AAD só hai 13 documentos recolleitos".
Padrón
En base aos datos obtidos, Gogora recibiu o censo das persoas desprazadas ao Val dos Caídos, aínda que na actualidade, estes datos non son completos polos restos sen identificar e polas deficiencias de documentación sinaladas.
Até a data, nove familias iniciaron os trámites para recuperar os restos mortais dos seus familiares e sete delas solicitárono a través de Gogora.
