Segundo a Asociación Española de Municipios contra o Despoboamento, os municipios que están por baixo do límite de 200 habitantes, a medio prazo, teñen moitas posibilidades de desaparecer. En Álava, salvo Treviño, habería 317 localidades nesta situación, segundo un novo estudo demográfico presentado pola Universidade do País Vasco. Con todo, a deputada de Desenvolvemento Económico, Innovación e Reto Demográfico da Deputación Foral de Álava, Pilar García de Salazar, negou a existencia deste risco. "En Álava non pasou nada diso e estamos convencidos de que non vai suceder", afirmou o deputado xeral de Álava. Segundo o deputado, as características do territorio e o traballo realizado nos últimos anos demostran que "a nosa realidade demográfica mostra que Álava é diferente".

Na mesma liña expresouse a profesora de Xeografía Humana da UPV/EHU María Cruz Porcal, que dirixiu o estudo da UPV/EHU. "Non se pode comparar o caso de Álava coa realidade da España evacuada", dixo o deputado foral.

Por encargo da Deputación, a UPV/EHU analizou o declive da poboación desde o punto de vista dos 426 núcleos de poboación que compoñen o territorio alavés, co obxectivo de despoblar e identificar ás poboacións en risco de desaparición. Utilizaron a escala subestatal para evidenciar as diferenzas internas que se esconden en municipios ou cuadrillas moi amplas.

Un total de 45 localidades atópanse en grave risco, sobre todo nas cuadrillas de Mendialdea e Añana, así como nas periferias doutras cuadrillas. Neles viven 939 alaveses. Entre eles atópanse Etxabarri-Kuartango, Jokano, Atiaga, Bóveda, Acebedo, Guinea, Iñurrieta, Nograro, Marinda, Basquiñuelas ou Basabe.

Análise local por localidade

Na presentación do estudo, o deputado García de Salazar explicou que a Deputación quixo "detectar a evolución demográfica, a situación socioeconómica e o nivel de risco de cada municipio para tomar decisións con detalle e axustar as súas solucións á medida de cada municipio".

O profesor da UPV/EHU, pola súa banda, destacou a metodoloxía "innovadora" que utilizou nas aulas, con escalas inferiores aos municipios. Porcal sinalou que é difícil establecer unha única tipoloxía de risco do despoboamento. "Pódense utilizar moitas metodoloxías e o tema é complexo, máis aínda cando se teñen que analizar 426 localidades de características moi diferentes", explicou o alcalde de Vitoria-Gasteiz. Por tanto, a clasificación realizouse atendendo a unha gran variedade de criterios, atendendo a unha escala de importancia entre os factores causantes dos riscos, e utilizando estatísticas das administracións definiron cinco categorías, clasificando as poboacións de risco baixo e moi alto.

Así, a maioría dos municipios alaveses –o 28,87%– situáronse nun nivel de risco medio. No risco moi alto atópanse 45 municipios –o 10,56%–, 109 municipios en risco alto –o 25,59%– e 144 en risco baixo ou moi baixo. Por outra banda, se se teñen en conta os municipios, son dous os que se atopan en risco moi grave: O Val e Lagrán, xunto a outro catro no alto risco: Kuartango, Valdegovía, Ribeira Baixa e Arraia-Maeztu.

Baixa densidade demográfica

Outro dos factores de risco que destaca o investigador é a densidade demográfica. En 2019, once municipios tiñan menos de dez habitantes por quilómetro cadrado, dos cales cinco (Lagrán, Bernedo, Kuartango, Valdegovía e Peñacerrada-Urizaharra) tiñan menos de cinco habitantes por quilómetro cadrado. Segundo a Unión Europea, unha zona está en risco de despoboamento se a súa poboación é inferior a 12,5 habitantes por quilómetro cadrado.

"Os saldos demográficos son máis representativos que as densidades. De feito, o retroceso demográfico dos últimos 20 anos non é un fenómeno xeral, xa que afecta sobre todo aos municipios pequenos e ás áreas de menor poboación. Os municipios que sufriron un retroceso demográfico máis notable son os máis envellecidos, polo que a perda de poboación débese á perda de poboación máis que á migración", explica o investigador da UPV/EHU. En calquera caso, o estudo constata que a tendencia de retroceso entre 2001 e 2019 hase estancado, concentrándose nas áreas periféricas de Álava afastadas da capital.

En función dos resultados do estudo, García de Salazar destacou que o Departamento de Desenvolvemento Económico da Deputación está a traballar en actuacións como a vivenda, a promoción económica, a fiscalidade rural, infraestruturas e transporte ou servizos públicos e servizos básicos.