A editorial Ataramiñe é un referente da literatura do cárcere en eúscaro. Este ano cumpriu un cuarto de século con 47 publicacións escritas por presos, refuxiados e deportados políticos vascos. Desde 2002 até a actualidade, achafranou os muros dos centros penais a través da literatura, sacando á rúa a creación que dá conta da realidade entre barrotes, un catálogo elaborado ao longo do vinte anos por novelas, ensaios, cómics, poemas, bertsos e traducións.

Os amigos dos presos e familiares son recoñecidos polos membros da editorial. Sen a súa axuda, subliñan que o camiño percorrido non sería posible, xa que en moitas ocasións grazas á súa axuda saíron á rúa os creados polos presos no "contrabando". "Isto é unha reivindicación da colectividade nun espazo onde a colectividade está castigada", segundo Oier González da editorial.

Antoloxía

No camiño do vinte anos, a antoloxía que acaban de publicar marca un fito. O ceo azul está lonxe. Baixo o título Ataramiñe 2002-2017, Jon Urain Larrañaga seleccionou unha selección de obras colectivas publicadas entre os anos 2002 e 2017, e seleccionou 71 de cada 150 traballos, xa sexan imaxes de textos, debuxos ou manualidades.

Utilizou unha serie de criterios para decidir cales dos traballos publicados son seleccionados. Prioriza os traballos en eúscaro e prioriza os textos relacionados co cárcere. Ademais de completar a colección, Urain encargouse de escribir o prólogo. Segundo explicou, "a literatura vasca do cárcere ten unha traxectoria moi longa, afortunadamente para a literatura, e desgraciadamente para eses autores", Porque en Linguae Vasconum Primitae Bernat Etxepare menciona a súa estancia no cárcere de 1516.

Os membros da editorial baséanse nun verso de Xanti Iparragirre Perurena (1934-2022) para apuntarse á antoloxía: O ceo azul/ a dor da distancia/ imposibilidade de quitarllo por encima/ o maior abrazo para os que están nos cárceres/ Eu vivo lonxe pero/ quero facer o esforzo/ se podo sacar a dor.

Outras novidades deste ano: Cabalo Verde e Interior

Ademais da antoloxía, a editorial publicou dous novos traballos. O primeiro é un cómic e o autor que utiliza o pseudónimo Gartxot chámase Barruan. O protagonista é un home detido nos anos 2000 por pertencer a ETA, e aínda que é ficción, o traballo bebe da realidade. Está baseado nos vividos na pel polo propio protagonista e outros presos vascos.

"O cárcere tamén ten unha longa sombra na rúa". Son palabras do autor Gartxot, e por iso non asinou a súa obra polo seu nome e apelidos, segundo explicou o fígado na súa conversación: "Desgraciadamente o estigma que padecemos os ex presos hoxe en día en moitos niveis obrigoume a publicar este cómic co sobrenome. Si non fose así, igual perdería o meu traballo, ou o fillo tería problemas na escola, a miña parella traballando...".

O cabalo verde é a outra novidade de Ateramiñe, o libro de memoria de Jose Mari Sagardui Molla Sal. Sagarduy foi encarcerado en 1980, aos 22 anos, e saíu á rúa con 52, 31 anos despois, en 2011. Aplicando a doutrina Parot, atrasóuselle durante dous anos a data prevista de saída. A novela narra o vivido durante unha longa prisión e céntrase no seu intento de fuga de 1993: En Granada (Andalucía) tratou de fuxir en prisión, pero cando se colgaba do tellado para ir á muralla, caeu ao solo. Cos brazos e as pernas rotos e tirados no solo, a Garda Civil golpeoulle. "Foi o 6 de marzo de 1993, e ese mesmo día, sete anos despois, naceu a súa filla: 6 de marzo de 2000. E entón ese día que quedou deprimido converteuse nun mango e nun motivo para avanzar. E ese é o sentido do libro", conta Xabier Izaga, que lle axudou co libro.

Joseba Sarrionandia escribiu o prólogo, Izaga o epílogo e Unai Iturriaga encargouse da imaxe da portada.