En abril fíxose pública a primeira versión da investigación solicitada por Pikara Magazine aos xornalistas Yuly Xara e Miguel Egea, baseada nos datos recolleitos entre xaneiro e abril e que contabilizaba 236 agresións. Tras dar a coñecer estes datos, outras universidades, que non ampliaran anteriormente a información, tomaron a vía da transparencia e deron a coñecer máis casos, chegando a contabilizar 275 ataques na prórroga do estudo presentado o pasado 8 de outubro. Deles, 73 son casos de acoso laboral e 102 de agresión sexual e violencia de xénero. As fontes non precisaron a que se refiren os 100 casos restantes que se detectaron na CAV.

Na base de datos que recolle a información recollida, obsérvase que a UPV/EHU destaca entre as universidades que albergan datos do Estado español: Tras a Universidade de Granada, é a segunda universidade que máis ataques rexistrou, xunto á Universidade Autónoma de Barcelona. Na UPV/EHU rexistráronse catorce agresións sexuais e nove casos de acoso laboral, o que supón un total de vinte e tres casos. En canto aos casos de agresión sexual: en sete ocasións o home exerceu violencia contra a muller*, e en dúas dos catro casos o agresor foi profesor e noutros dous o alumno. En canto aos casos de acoso laboral, oito deles producíronse entre profesores e administradores, e un caso entre o persoal de administración e servizos.

Punta do iceberg

Os investigadores advertiron de que estes datos non representan máis que un panorama punteiro do iceberg, revelando o dato da investigación de 2014 de Noelia Igareda e Encarna Bodelón: o 24% das mulleres estudantes universitarias asegura sufrir agresións sexuais no ámbito universitario, aínda que só unhas poucas delas adoptaron a forma de denuncia, xa que ningunha das persoas agredidas atrévese a denuncialas.

En declaracións a Berria, os sociólogos Marta Luxan e Jokin Azpiazu, que traballaron na elaboración dunha guía sobre os casos de violencia sexual na universidade, constataron algúns trazos da organización que axudan a mantelos en segredo, como a xerarquía ou as relacións de poder. “A universidade é un espazo moi vertical, e moitas das agresións son realizadas polos que están na xerarquía: directores de teses, responsables de laboratorio...”, explica Azpiazu nunha reportaxe elaborada por Maite Asensio. Luxan, pola súa banda, céntrase nas relacións de poder e en como a privatización reforza: "Non é o mesmo que o agresor sexa un alumno de terceiro grao, que un catedrático que leve moito diñeiro á universidade. É unha posición de poder moi diferente e a universidade non será capaz de esixirlles o mesmo aos dous. Aí temos un problema gordo, máis aínda cando o financiamento externo é cada vez máis importante na universidade. A privatización das universidades supuxo un gran desequilibrio de poder: nun momento pode ter máis poder que o reitor un catedrático que dirixe un proxecto de investigación moi grande”.

Como a violencia machista é un problema estrutural, Luján e Azpiazu opinan que o cambio debe darse na estrutura, xa que pola contra a validez dos protocolos pode ser estéril: “A maioría quere resolver o problema sen tocar as estruturas da universidade, pero se dirixen a unha rúa cega sen saída: hai un protocolo, cada vez hai máis denuncias, e o problema vai estar máis presente, pero se vai a manter, porque a estrutura que xera o problema non cambiou”.

O caso denunciado polo grupo Hainka

O Grupo de Estudantes Feministas Hainka do Campus de Leioa da UPV/EHU denunciou no tempo a esterilidad dos protocolos contra a violencia machista e dos Departamentos de Igualdade ante a ausencia de cambios na súa estrutura.

O 8 de marzo, nunha rolda de prensa celebrada o 8 de novembro, o grupo Hainka denunciou que dúas alumnas que participaban no programa de folga feminista sufriron unha agresión por parte dun profesor masculino e que a universidade mostrou unha actitude pasiva. Segundo indicou, ademais de golpear a dous alumnos o 8 de marzo, este profesor mantivo durante anos unha actitude represiva contra os colectivos máis desfavorecidos, segundo denunciaron profesores, traballadores e estudantes.

Segundo varios membros, por ter cargos importantes na propia universidade ou noutras institucións e unha ampla rede de contactos, o agresor "non é calquera profesor". Estas declaracións veñen sinalar a xerarquía detectada no seo da universidade por Luxan e Azpiazu, que manifestan que o profesor agresor está a investir a impunidade que lle asigna o lugar que ocupa na súa estrutura xerárquica.

Os membros de Hainka denunciaron que o feito de acudir ao Departamento de Igualdade do Reitorado da UPV/EHU non lles serviu para contar co apoio da universidade e que a UPV/EHU mostrou a súa complicidade co agresor lonxe de apoiar ás vítimas: “Mirando ao exterior e sobre o papel, a UPV/EHU preséntase como unha institución progresista e feminista (…) Con este proceso demostrou o seu verdadeiro carácter: unha institución que defendeu o anonimato e o privilexio do agresor fronte a este tipo de ataques e que deixou ás vítimas á marxe”.

Tras unha denuncia pública, a UPV/EHU decidiu cesar durante un mes ao profesor que cometeu a agresión. Ante isto, Hainka di claramente: “Por encima dos recursos do profesor, se a decisión da UPV/EHU segue en pé, volverá despois dun mes, os problemas que son campusera.Estrukturalak non se resolven con sancións puntuais, moito menos con este tipo de sancións leves. Por iso esiximos á UPV/EHU que tome entre as súas mans este problema e, asumindo a súa responsabilidade, apoie ao alumnado e adopte medidas estritas que dean unha solución eficaz ao conflito”.