Arabako Errioxako lurretan mahasti onenak hazi eta ardoak gustuz ontzen badira, ez da soilik mendez mende eta belaunaldiz belaunaldi kultur transmisio baliotsu batek iraun duelako; duela milioika urte izandako gertaera tektoniko baten ondorioz ere bai.
Toloño mendizerrak babesten ditu mahasti horiek iparraldeko giro lanbrotsutik, mikroklima lehor eta onbera sortuz ardogintzarako. Baina zer egiten du kareharrizko pareta bertikal izugarri horrek guri begira? Noiz eta nola jaso zen?
Duela 90 milioi urte, Jurasiko eta Kretazeo garaian, Arabako hegoaldea eta Errioxa kostaldea ziren, eta hortik iparralderantz, urpean sakonera gutxian, plataforma zabal eta laua zegoen, bizitza aberatsekoa. Maskorrekin eta organismoen hondakinekin lodiera handiko kareharrizko masa bat sortu zen eremu horretan. 45 milioi urte geroago, talka tektoniko handi bat hasi zen Europako kontinentearen eta Iberiar Penintsulako plataformaren artean, Afrikako kontinenteak bultzaturik. Horrela sortu ziren Pirinioak. Mendikate mitikoaren hegoaldeko muga geologikoa Toloño dugu: itsasazpian sorturiko arroka zaharrenak modernoenen gainean zamalkatu eta desplazatuz joan ziren, itsaspeko plataforma lauan pilatuta zegoen kareharrian toles eta faila erraldoiak sortuz. Arabako hegoaldeko mendikate ugari zamalkadura horien ondorio dira (Toloño, Izki, Gorobel, Badaia...), baina baita Huescan edo Katalunian ezagutzen ditugun beste asko ere, egun eskalatzaileen paradisu direnak: Riglos, Cadí, Pedraforca...
Ondoren, Toloñoko karekizko mendien higadurak harez eta buztinez hornitu zuen Arabako Errioxako lurzorua, eta enologoen ustez ezaugarri horrek ere zerikusia du mahastietatik irteten diren ardoen kalitatearekin. Lapuebla de Labarcan, Ebro gurutzatzen duen zubitik begiratuz gero, ibaiak egindako ebakidura handi bat ikus daiteke, hareharrizko eta lutitazko geruza horizontalak agerian uzten dituena; ongarri berezi hori da Arabako Errioxak duen lurpeko altxor preziatuena.
Toloño mendizerraren ikuspegi aparta Kripan herritik har dezakegu, baina gailurrera (1.271 m.) igotzeko bide ohikoena Bastidako San Gines ermitaren atsedenlekutik abiatu eta monastegi zaharretik igarotzen da. Hala ere, mendizerrak Pirinioen hegoaldea nola mugatzen duena antzeman nahi badugu, Haroko San Felices baselizako begiratokira igo gaitezke: geologia eta klima eskutik helduta sumatuko ditugu ertz horretatik.
Non
Araba (Toloño mendikatea)
Nola iritsi
Kripanera iristeko Oion herrikoa da sarbide errazena; beste aukera bat Kanpezutik iristen den N-7211 errepide bihurria hartzea da. Bastidako San Gines atsedenlekura, berriz, herritik abiatzen den errepidetik ailegatu daiteke aise.
Informazioa
Biodibertsitatea liburua eta www.arabakomendiak.eus webgunea.
[Artikulu hau ARGIAren Aktualitatearen Gakoak 2022 100 orrialdeko aldizkari berezian argitaratu da. ARGIA Jendeak paperean edo PDFan jasoko du, bakoitzak hautatu duen gisan. Oraindik ez baduzu pausoa eman, egin zaitez ARGIAkoa eta plazer handiz bidaliko dizugu! Gainerakoek, Azokan eros dezakezue]
Egun osoko egitarauarekin elkartuko dira, eta Euskal Herria feministaranzko bidean, nondik, nora eta nola trantsitatu nahi duten zehazten jarraitzeko konpromisoa berretsi nahi dute.
ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteko upategiek ekoitzitako ardo botilek bereizgarri propioa izango dute uzta honetatik aurrera. Markaren sustapen kanpaina ere egingo dute Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako hiriburuetan. Kontsumitzaileei lagundu nahi diete Arabako ardoak eta... [+]
Urriaren 10 eta 11n Gasteizko Europa Jauregian egingo dira Euskalgintzaren Kontseiluak eta Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak lankidetzan urtero antolatzen dituzten jardunaldiak.
Poesia-irakurraldi bat, jendaurreko elkarrizketa bat eta sei orduko tailer bat eskaini zituen orain bi aste Sara Torres idazle eta pentsalariak Gasteizko Artiumen, Trama programaren barruan. Ondoren, eskuzabal eta gertuko hitz egin zidan bere lanari buruz, igande arratsalde... [+]
Amurrioko Udalak alde bakarrez dirulaguntza kendu zion eskualdeko euskarazko komunikabide bakarrari, eta ehunka herritarrek eta entitatek eskatu zioten dirulaguntza berrezartzeko. Aiaraldea Komunikabidea saiatu da udalarekin biltzen, baina udalak elkartzeari uko egin dionez,... [+]
Abeltzainek otsoen azken erasoak salatu dituzte igandean ospatutako Amurrioko Artzain Egunean, UAGA Arabako Nekazarien Elkarteak deitutako elkarretaratzean. Iragan astean otsoek Kuartangon hildako zortzi ardiak eraman dituzte Amurriora, erakusteko artaldeak otsoen erasoetatik... [+]
Ikusgarritasun txikia dute gure gizartean komunikazio zailtasunak dituzten pertsonek eta bizi dituzten oztopoek. Ezezaguna da esparru horretan aritzeko formatzen diren komunikazio-bitartekarien lana: zailtasunak dituzten pertsonek beren gaitasunak garatu ditzaten laguntzen dute,... [+]
Euskal Herriaren zatirik handiena klima zonalde epelean kokatuta egon arren, Arabako eta Nafarroako hegoaldean ez ezik, edonora hedatzen dira udako bero bolada latzak. Eta, dirudienez, klima aldaketarekin okerrera eginen du egoerak –edo egiten ari da, honezkero?–... [+]
"Mozal legea" baliatuta jarri ditu poliziak isunak. Tubacexen eginiko piketegatik izan dira zigor gehienak.
Solaria enpresaren Zierbena 2, 3 eta 4 proiektuak lurraldean luketen eragina “onartezina” dela diote aldundiaren txostenek. Jaurlaritzak hartuko du azken erabakia, behin alegazio epea amaituta. Solariak gutxienez 25 parke fotovoltaiko ezarri nahi ditu Araban. Urrian... [+]
Osakidetzako administraria eta ZIU mugikorreko medikua dira Sara Ruilope eta Uruko Blanco, hurrenez hurren. Osakidetzako Larrialdi Zerbitzuen egoeraren inguruan hausnartu dute Aiaraldea Komunikabidearekin.
Trebiñu, VI. mendea. Eremita talde bat Las Gobas kobazuloetan bizitzen hasi zen, eta historiaurretik okupatutako Laño ibaiaren haitzarte hartan kobazulo berriak hondeatu zituzten. Hurrengo mendean kobazuloetako bat nekropoli modura erabiltzen hasi zen bertako... [+]
Gasteizko sententzia horrez gain, asteburuan gutxienez beste lau sexu eraso salatu dituzte; hiru Gasteizen eta bat Donostian.
Arabako Mahats-bilketaren Jaiaren XXIX. edizioa ospatu dute Moredan, igandean. Egun batzuk lehenago, ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteak agerraldia egin zuen, Arabako ardogintzak bizi duen “krisi larriaz” beste behin ohartarazi, eredu aldaketa exijitu, eta... [+]
60 bat zentimetroko diametroa duen amonite bat aurkitu du mendizale talde batek Arabako herriaren inguruetan. "Aurkikuntza handia" dela azpimarratu du Arabako Foru Aldundiko Kirol eta Kultura diputatu Ana del Valek.