Santxikorrota: Bardea Zuriko iraganaren lekukoak
Lurraren historia geologikoa urtebetean laburtu beharko bagenu, Errege Bardea abenduaren 30ean sortu zela azpimarratu dute adituek. Baina hala ere, milioika urte ditu.
Ebro ibarraren sorrera bitxia da: duela 40 milioi urteko orogeniaren ondorioz, Tertziarioan, mendikateen artean Mediterraneora ihesbiderik ez zuen aintzira erraldoi bat zen. Pixkanaka, Pirinioetatik eta Iberiar Mendikatetik higatutako buztinak, hareharriak, kareharriak eta konglomeratuak pilatu ziren. Duela 12 milioi urte inguru Ebro ibaiaren arbasoak itsasorako atea zabaldu zuenean higadura prozesuak azkartu egin ziren. Bardeetan orain ikus ditzakegun paisaia eta forma harrigarri askoren jatorria, azken milaka urtetan gertatu den ustutze prozesu horren ondorio da.
.jpg)
Higadura prozesuek aurrera egin ahala, erliebea eratzen da substratu geologikoaren gogortasunaren arabera: hareharri eta legarrek errazago eusten diote, eta haien azpian dauden lutitak –buztin eta lupetzez sorturiko arroka sedimentarioak– babesten dituzte. Horrela sortu ziren, besteak beste, hainbestetan fotografiatu ditugun Bardeako sorgin tximini eta muino-lekukoak, Castildetierra, Piskerra, El Rallón edo Santxikorrotakoa kasu.
Azkeneko muino honek badu historiatik eta kondairatik asko. XV. mendean Bardean bizi zen Sancho Rota bidelapurrarengandik datorkio izena, eta gaztelu baten arrastoak ere badira bertan –Juan II.a erregearen gudarosteak setiaturik, harrapatua izan baino lehen Rotak bere burua labanaz hil zuela dio kondairak–.
Halako muino-lekuko ikusgarriak batez ere Bardea Zurian aurki ditzakegu. Ertz malkartsuko sakan, karkaba eta trokarte ugari dituen eremua da, etengabe aldatzen ari den basamortu moduko bat, eta azalera irteten den gatzaren kolore zuriagatik deitzen diote horrela. Bardea Zuriko sakonunea azken 11.000 urtetan moldatu dute gorabehera klimatikoek, baina baita gizakiaren jardunak ere: duela mende batzuk urtero 300.000 ardi iristen ziren transhumantzian –Erronkariarren abelbidea bertatik igarotzen da–; XVII-XVIII. mendeetako Izotz Aro Txikian ere deforestazio handia jasan zuen inguruak, sutarako-egurra lortzeko; XX. mendean nekazaritzarako labakitu ziren 20.000 hektarea inguru; eta gaur egun, ezin ahaztu tiro-eremu militarra dugula erdi-erdian.
Errege Bardeako Natur Parkeko ibilbide ofizialen artean, bada bat mendiko txirrindarekin Santxikorrotatik igarotzen dena eta iraganaren lekuko geologiko horretaz gozatzeko aukera ematen duena.
Fitxa teknikoa
Non
Nafarroa (Errege Bardea)
Nola iritsi
Argedas eta Tutera arteko NA-8712 errepidetik Parke Naturaleko bidea hartu eta Turistentzako Informazio Gunera eramango gaitu; hortik pista batez hurbildu gaitezke Santxikorrotako eremura.
Informazioa
www.bardenasreales.es eta Geolodía aldizkaria (11 zk.)
[Artikulu hau ARGIAren Aktualitatearen Gakoak 2022 100 orrialdeko aldizkari berezian argitaratu da. ARGIA Jendeak paperean edo PDFan jasoko du, bakoitzak hautatu duen gisan. Oraindik ez baduzu pausoa eman, egin zaitez ARGIAkoa eta plazer handiz bidaliko dizugu! Gainerakoek, Azokan eros dezakezue]
Iruñeko artzapezpiku Florencio Rosello eta Tuterako gotzain Joseba Segura Nafarroako Elizak immatrikulatutako ondasunak itzultzeko prest azaldu dira epaitegiek hala aginduz gero, baina inmatrikulazioak legezkoak izan direla defendatu dute.
Manifestazio jendetsu batek herriko kaleak zeharkatu ditu, Poliziaren gehiegizko dispositibo batek zainduta, gazteek kudeatutako guneen defentsan eta Gaztetxeak erasoen aurrean defendatzeko. Manifestazioaren amaieran, publiko egin dute iragarpena.
Astelehen honetan hasita, astebetez, Jon Miranderen obra izango dute aztergai: besteren artean, Mirande nor zen argitzeaz eta errepasatzeaz gain, bere figurarekin zer egin hausnartuko dute, polemikoak baitira bere hainbat adierazpen eta testu.
Pazienteek Donostiara joan behar dute arreta jasotzeko. Osasun Bidasoa plataforma herritarrak salatu du itxierak “are gehiago hondatuko” duela eskualdeko osasun publikoa.
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.
.jpg)
EAE, Akitania Berria eta Nafarroak osatutako euroeskualdearen batzarra egin dute Iruñean martxoaren 25ean. AHT izan dute topaketaren ondoko agerraldiko aipagai nagusien artean eta Akitania Berriko ardatza Hego Euskal Herriko trenbidearekin lotzeko konpromiso politikoa... [+]
Topatu eta topa! Tipi-tapa, elkarrekin ekin eta, bidea, eginean egin aurrera. Mahaiak, aulkiak, koadernoak eta boligrafoak, platerak, konfidentziak, tragoak eta ahotsak, eskuak, ideiak eta barreak, borrokarako besarkada gozoak. Txistulariak bileran, erraldoiak lasterka eta... [+]
Hunkituta eta ilusioz egin dut Iruñetik Oronozerako bidea. Maite dut Olaia entzutea, baita hizketan ere. Herriko farmaziaren ondoan autoa utzi eta balkoitik agurtu naute hark eta bere zakur Arak. Grabagailua martxan jarri aurretik, bueltaxka egin dugu frontoira eta Arak... [+]
Euskaraldiaren hamaikakoa aurkeztu dute Nafarroan: Julio Soto bertsolaria, Edurne Pena aktorea, Julen Goldarazena musikaria (Flakofonki), Claudia Rodriguez Goxuan Saltsan taldeko abeslaria, Eneko Garcia (Albina Stardust), Yasmine Khris Maansri itzultzaile eta kazetaria,... [+]
Prentsaurrekoan, maiatzaren 17an ospatuko duten Erriberako Euskararen Egunaren inguruko argibideak eman dituzte. Ume, gazte zein helduentzat zuzendua izango da. Ekimena, Erriberan egiten diren ekimenetan indarrak biltzeko eta euskararen normalizazioaren alde saretzeko... [+]
Protestak 24 ordu bete dituenean, suhiltzaileak bertaratu dira udaletxera eta kateak moztu dizkiete bi gazteei. Bi kateatuek gaua bertan igarotzea "udaletxearen hautua" izan dela adierazi du Gazte Asanbladak, eta udalaren ordezkariek "ekintza deslegitimatzeko eta bi... [+]
Iruñeko Zaldiko Maldiko Elkartean eta Baigorriko Bixentainean aurkeztu da aurtengo Nafarroaren Eguna, egun berean. Ohi bezala, apirileko azken igandearekin bat egingo da festa Baigorrin, eta horrez gain, apirilean hainbat ekitaldi egingo dira eskualdean.
Kamioiak ez sartu ez atera. Horrela eman dute goiza BSHko Eskirozko lantokian. Parez-pare langileak aurkitu dituzte protestan. Hilkutxa batekin, elkarretaratze formatuan lehenbizi eta Foruzaingoak esku hartu behar zuela jakin dutenean eserialdia egin dute erresistentzia pasiboa... [+]
Gogora Institutuak 1936ko Gerrako biktimen inguruan egindako txostenean "erreketeak, falangistak, Kondor Legioko hegazkinlari alemaniar naziak eta faxista italiarrak" ageri direla salatu du Intxorta 1937 elkarteak, eta izen horiek kentzeko eskatu du. Maria Jesus San Jose... [+]