A proposta de ambos os Estados se desangra lentamente nos últimos 75 anos, principalmente porque o Estado de Israel nunca o creu e a ONU tampouco tivo forza para impolo, entre outras cousas porque Occidente, á cabeza dos Estados Unidos, utilizou o Estado sionista como “muro contra os bárbaros de Asia”. O fundador do sionismo, Theodor Herzl, mostrou unha boa visión do estratego ao representar en 1896 a nova nación xudía como muro para protexer a Europa de Asia: “Un posto avanzado da civilización fronte á barbarie. E como estado neutral, Europa debería garantir a nosa existencia”.

A ONU propuxo en 1947 a creación dun único estado para os árabes e os xudeus, pero o sionismo negouse a iso e EE.UU. e a Unión Soviética impoñen de inmediato a idea de ambos os Estados, como explica o historiador Josep Fontana no seu libro Polo ben do imperio. Os xudeus representaban o 33% da poboación e representaban o 6% do territorio, pero quedarían co 56% da terra e case medio millón de palestinos co 42% da terra e ademais coas terras máis pobres. Entre Xordania e Israel xestionaríase o espiñento Xerusalén.

Os palestinos non aceptaron a división, e tras seis meses de guerra civil moi desequilibrada, entre eles o dos convenios vendidos pola URSS de Josif Stalin a Israel, Ben Gurión proclamou o Estado de Israel o 14 de maio de 1948. Cinco estados árabes declararon a guerra a Israel, pero, superados con facilidade, Israel se autoapropió de todo o territorio necesario para árabes e xudeus. Este fracaso foi o “desastre” que os palestinos coñecen como Nakba, e como consecuencia Israel expulsou a 750.000 palestinos das súas terras. Este é o primeiro enterramento do único estado para árabes e xudeus, e os primeiros pasos da proposta dos dous estados da ONU.

Israel seguiu sen piedade coa colonización de terras palestinas e durante a Guerra dos Seis Días de 1967 conquistou Gaza e Cisxordania teoricamente terras palestinas, cheas de Sinaí de Exipto e do Golán de Siria. Desde entón, a ONU reclamou reiteradamente a súa retirada a través de diversas resolucións, pero Israel, salvo que en 1980 devolveu o deserto do Sinaí a Exipto, sempre rexeitou a petición.

Gada Kharmi, escritora palestina afincada en Londres –un Estado. O único futuro democrático é o autor do libro para Palestina-Israel–, a idea do único estado laico foi exposta en 1969 pola Fronte Democrática de Liberdade de Palestina. O grupo era da Organización para a Liberdade de Palestina (PAE) e o Consello Nacional de Palestina fixo súa a proposta no congreso daquel ano. Segundo o escritor, nunca tivo éxito, nin israelí nin palestino, e aos poucos quedou en nada. A partir de 1974, no forte contexto da descolonización e do dereito de autodeterminación dos pobos, a idea dos dous estados entre a poboación palestina cobrou forza. Dúas décadas despois, os Acordos de Paz de Oslo chegaron a tirar deste fío.

Dos Acordos de Paz de
Oslo Dezaseis Israel e a PAE asinaron en 1993 os Acordos de Oslo e eles trouxeron o Poder Nacional Palestino. Cun nivel de autonomía, el xestionaría os territorios de Gaza e Cisxordania. Era o xerme do futuro estado palestino. Pero o acordo excluía dúas cuestións crave para os palestinos: por unha banda, centos de miles de refuxiados palestinos non terían dereito a regresar aos seus territorios; e, por outro, os colonos israelís poderían continuar coa formación de colonias xudías que, segundo a ONU, eran constantes a partir de 1948, aínda que ilegais.

A resposta palestina foi inevitable. Ademais das carencias de refuxiados e colonos, Israel só deixou o 22% do territorio de Palestina histórica: Gaza e Cisxordania, unidas por unha estrada totalmente controlada por Israel. Non imos profundar aquí no fracaso dos Acordos de Oslo, pero Israel nunca respectou o asinado. Os laboristas israelís impulsaron o camiño de Oslo, e cando en 1993 nomearon primeiro ministro a Benjamin Netanyahu de Likud, afirmou en voz alta que ía facer esforzos para que os Acordos de Oslo deixasen en suspenso.

Tamén hai que sinalar que a complicidade e a axuda dos principais estados de EEUU e da Unión Europea foron fundamentais para que Israel poida actuar con este tipo de impunidade. Tras Oslo, a colonización seguiu o seu curso constante, o que irritou unha e outra vez aos palestinos. Para acabar coa humillación, Israel fixo do seu dominio o Poder Nacional Palestino, e a lexitimidade da institución é hoxe insignificante para a maioría dos palestinos. E a lexitimidade democrática, porque desde 2006 non se fixeron eleccións palestinas. Nestes lodos posteriores a Oslo creouse e desenvolvido Hamas, que hoxe se converteu en imaxe de resistencia palestina.

O maior obstáculo: 600.000 colonos Israel ten
dereito á defensa, e cando a situación se atenúa hai que retomar seriamente a solución de ambos os estados. Ese é o discurso que se impón nestes días entre as potencias occidentais sobre posibles solucións para xustificar a súa actuación. Dous territorios, dous pobos, dous estados. Parece lóxico e foi ben visto durante moitos anos en todo o mundo –aínda un terzo dos palestinos en Cisxordania apóialle, segundo as enquisas realizadas en setembro–, e en moitos países e movementos en favor dos palestinos. Con todo, a pegada até agora demostra que a proposta aposta constantemente pola ocupación e contra os palestinos. Desde 2012 Palestina é tamén membro observador da ONU, 139 países recoñécena como estado, pero iso non lle serve para nada.

En realidade, mesmo coa mellor vontade, hoxe en día non é posible a solución dos dous estados: que se faría cos 600.000 colonos israelís en Cisxordania? Foi posible desmontar os asentamentos dos colonos de Gaza, pero alí eran uns 8.000 colonos, e cando en 2005 desmontouse a súa última posición, a dereita de Israel e o extremo dereito representaron o fin do mundo. Imaxina o que sería no caso de Cisxordania.

Cando o apartheid se
esconde Para cada vez máis palestinos, a solución de ambos os estados converteuse nunha fórmula para ocultar o apartheid que viven e estabilizar a situación colonial actual. O apartheid é un sistema de exclusión fortemente condenado pola lexislación internacional, pero nas últimas décadas Israel non fixo máis que endurecelo. Cada vez compárase máis a situación dos palestinos nos territorios ocupados coa dos negros en Sudáfrica.

Esta visión está cada vez máis estendida a nivel internacional e estanse ampliando os informes que así o avalan. Amnistía Internacional, Human Rights Watch ou outras institucións publicaron varias publicacións nos últimos anos. Entre elas, unha das máis sólidas é a publicada en 2017 polo Grupo Económico e Social de Asia Occidental, dependente da ONU: Nun informe de 75 páxinas, Richard Falk e Virgini Tilley, profesores e investigadores estadounidenses da universidade, describiron en profundidade o apartheid israelí. Din que “hai probas moi contundentes de que Israel é culpable do crime de apartheid... pero para que isto forneza efectos habería que dicilo un tribunal internacional con autoridade. Calquera atraso alarga a dependencia dos palestinos e iso aumenta o crime (...) Por tanto, para acabar con este crime contra a humanidade é necesario actuar rapidamente”.

Con todo, os grandes estados occidentais non ven ningún apartheidi, e cando se denuncian as vulneracións de dereitos, xustifican que o contexto bélico trae esas situacións, que hai vulneracións de dereitos a ambos os dous lados. O plan de paz 2020 do ex presidente dos Estados Unidos, Donald Trump, foi o último capítulo diplomático da exclusión palestina. Non temos o plan que naceu morto nestas liñas en detalle, pero na presentación de Trump e Netanyahu na Casa Branca, sen palestinos, o devandito por este último pode ser suficiente para darse conta das circunstancias do plan: Netanyahu asumiría inmediatamente os asentamentos xudeus no val de Jordan e en Cisxordania, comprometéndose a non autorizar novas colonias nos terreos que o acordo proporcionaba aos palestinos, polo menos durante os catro anos seguintes.

En que consiste o apartheid?As violacións de dereitos
que sofren os palestinos israelís son moi coñecidas para quen o desexa, e pódense seguir en diferentes medios de comunicación ano tras ano. Nos máis grandes, con todo, estas violacións de dereitos son consecuencia da guerra e, por tanto, non do apartheid. Na web de Amnistía Internacional descríbese así un caso de apartheid: “En maio de 2021 varias familias do barrio de Sheik Jarrah, en Xerusalén Oriental, comezaron a protestar pola intención de Israel de expulsar de alí para aloxar a colonos xudeus no barrio. Alí viven moitos palestinos expulsados das súas terras en 1948, pero desde que Israel ocupou estas terras en 1967, os seus habitantes deben vivir unha e outra vez estas situacións”. Os palestinos que viven en territorios ocupados e no leste de Xerusalén non teñen dereito a terra ou a construír vivendas, ou Israel utilízaos libremente. En consecuencia, se os colonos veñen construír unha localización, expulsan aos palestinos, ou o goberno derruba miles de casas palestinas alegando que se construíron sen permiso.

Israel é un Estado xudeu, e os xudeus e palestinos teñen dereitos diferentes. Ademais, Israel divide á poboación palestina en varias zonas e nelas cada grupo ten dereitos diferentes: residentes en territorio israelí, de territorios ocupados e do Leste de Xerusalén. Neste último, a pesar de que os palestinos viven alí durante décadas, Israel considéraos como residentes e, en consecuencia, pódeos expulsar cando queira.

En xuño deuse a coñecer o caso da parella de anciáns Nora Ghaith e Mustafa Sub Laban: Desde 1953 Israel expúlsaos da casa en aluguer no leste de Xerusalén. Outras 150 familias teñen o mesmo risco. A ONU enviou un equipo de expertos para analizar estes casos e o seu informe non deixa lugar a dúbidas: “Como dixemos en varias ocasións, as expulsións dos palestinos do Leste de Xerusalén forman parte da maquinaria do apartheid israelí e teñen como obxectivo fortalecer a propiedade xudía da cidade e dominar racialmente aos seus habitantes. Israel debe prescindir destas prácticas”.

Sigamos coa exclusión: os palestinos que nalgún momento foron expulsados das súas terras non teñen dereito a volver. Pola contra, o Estado xudeu recoñece aos cidadáns de todo o mundo de orixe xudía o dereito a irse a vivir a Israel. E dá por centos de miles de colonos terras roubadas aos palestinos. O asfixiante control do movemento cidadán, a brutal restrición dos dereitos civís e políticos, a prohibición da liberdade de expresión, os ataques de colonos, as detencións, os asasinatos e a tortura son habituais nos territorios ocupados. As murallas que separan Gaza de Cisxordania de Israel son os principais signos de exclusión. Un apartheid asfixiante que está cuberto en parte polo sistema liberal democrático que gozan os cidadáns xudeus de Israel, pero cada vez menos.

A oportunidade de ambos os estados perdeu forza Segundo diversas enquisas realizadas nos
últimos meses en Israel e Cisxordania, a solución de ambos os estados cada vez ten menos apoio cidadán en ambos os ámbitos. Segundo a enquisa publicada en setembro polo Centro de Investigación Pwe de EEUU, o 35% dos israelís cre na convivencia pacífica entre ambos os estados.

Segundo a enquisa publicada na mesma época polo Centro de Investigación da Política e as Enquisas en Palestina, o 67% dos palestinos négase á solución de ambos os estados, sobre todo porque os asentamentos colonos non o permiten. Nunha entrevista realizada pola BBC, a moza 17 anos Janna Tamimi responde: “E onde se van a pór os límites?”. Ao fío dos límites, é significativo que Israel aínda non estableceu as fronteiras do seu estado. Nos últimos vinte anos, o centro con sede en Cisxordania analizou as opinións dos e as mozas de 18 a 19 anos, e chegou á conclusión de que a solución de ambos os estados cada vez ten menos apoio entre os e as novas, mentres que as posicións favorables á loita armada son cada vez máis fortes. E tamén os de Hamas.

Na proclamación da creación do Estado de Israel, o primeiro presidente de goberno, David Ben Gurion, dicía: “O Estado de Israel garantirá a plena igualdade política e social, sen discriminación relixiosa, racial ou sexual”. Tendo en conta as masacres cometidas por grupos sionista-terroristas no camiño da creación do Estado ou desde entón até agora, estas palabras son banais, pero aí está o núcleo da saída do conflito: cos mesmos dereitos, o único estado laico que acollerá aos xudeus e aos palestinos, que pode ter diversas formas, cun só parlamento ou cunha estrutura federal ou confederada.

Con motivo do Camiño
de Sudáfrica, Apartheida, o 13 de novembro de 1974 Sudáfrica foi expulsada da ONU. A partir de entón, o país quedou cada vez máis illado, entre outras cousas, a dura campaña internacional de boicot, que tivo unha gran influencia na economía. Finalmente, tras un complexo proceso de paz, o 27 de abril de 1994 celebráronse as primeiras eleccións democráticas no país. Sudáfrica tamén estableceu o apartheid en 1948, dando cobertura xurídica á opresión anterior.

O réxime do apartheid tardou case medio século en enterrarse e a presión internacional foi fundamental. Por iso, segundo cada vez máis actores, xa é hora de emprender o mesmo camiño en Oriente Próximo, pero para iso hai que rexeitar a proposta dos dous estados, porque só así se verá o territorio único, o único estado no que o Estado de Israel rexeita e oprime aos palestinos a través do apartheid.

Non se pode negar que neste longo conflito é case inevitable a falta de solucións no túnel. Trátase, con todo, do que se alimenta de face ao futuro como solución, ou da solución dos dous estados que oculta o apartheid, ou do único estado laico democrático que aglutine a palestinos e xudeus, estruturado baixo calquera formulación. O primeiro ten 75 anos e as consecuencias son obvias, non será posible que os israelís vivan en paz se para iso teñen que pisar aos palestinos. A representación da segunda é hoxe practicamente imposible, pero é a única porta que ofrece unha paz xusta aos dous pobos.