The ruthenium, trying to get out of the smallness in the light
- With the Danube river as a companion, the ruthenians have long lived in the shadow of the Serbs and Hungarians. The autonomous region of Vojvodina in northern Serbia is home and proudly maintains its customs and language.
In the salad of the Slavic languages, ruthenian or rusyn is one of the most unknown elements: Sometimes forgotten, sometimes considered as a rural dialect, almost always discarded. He's an officer in Vojvodina, and there's schools and media in a routine way. However, like many other small languages, transmission is a cause for concern.
Ruthenium is very small, as it does not reach the work of 15,000 speakers, but in some villages it is practically the only language, for example, in Ruski Kerestur. There are also speakers in Croatia and in the Canadian diaspora. Similarly, on the border between Ukraine, Slovakia and Poland, there is another group of ruthenians, of the same ethnicity, but of different languages. For this reason, the experts have given it the name of “Ruteniano de Panonia” to distinguish it from the language of the families of the north.
Although in rural areas the ruthenium has respiratory areas, the situation is different in Novi Sad, the capital of the region, in the second of the major Serbian cities. “Some are afraid to speak the Ruthenian of Novi Sad,” says Ruthenian Slavko Njaradi. In Novi Sad there are several hundred people, but on the street the Serbian reigns. According to Serbian Alexander, responsible for the elegant Knjižara Most library in the city centre, customers have never asked for a routine book. You have had to look on your computer to find out if you have a copy in this language: Just an instruction to learn grammar. Sanja, Hostelero, says that it is the least heard language of the region, “it is usual to hear Hungarian and Slovak, but I believe that the Ruthenians live in the villages”.
Slavko Njaradi says that fear is forgotten and that ruthenium must be part of the life of the city. “I’ve never had trouble using my language in Novi Sad, those of other ethnicities respect us.” They make it easier for Ruthenians to learn their own language, from kindergarten to college. Children who study at the Ruski Kerestur Lyceum (70 km from Novi Sad) have free room and food.
At home they taught Njaradi the routine, he uses it with pride and is glad that his parents have chosen that path. On the contrary, it says that this attitude is not common, that transmission worries: “Many fathers and mothers do not see any advantages in ruthenium, as it does not make it possible to find a job.” Njaradi believes the solution lies in education: “The key is to give useful lessons in Rutene, such as mathematics or English. Folklore is fine, but we must also strive to teach practical issues in Ruthenian.”
Ruteniera hutsean argitaratzen da Ruske Slovo aldizkaria. Batik bat harpidetza bidez zabaltzen da eta herri batzuetan boluntario sareak eratu dituzte banaketarako. Txikitasunean, sendo eusten dio: Jugoslavia ohia, Balkanetako gerrak eta NATOk Novi Saden aurka egindako bonbardaketak ezagutu ditu. Martica Tamaš zuzendariak ongi etorri beroa egin dio ARGIAri aldizkariaren egoitzan.
Nolakoa da Ruske Slovo?
1945etik argitaratzen da. Gainera, umeentzat argitaratzen dugun Zagradka aldizkaria 1947tik dago martxan, beraz datorren urtean 70 urte beteko ditu. 1972tik, hilero ateratzen dugu gazteei zuzendutako Mak. Literaturaz eta kulturaz arduratzen den beste argitalpen bat ere badugu. Belaunaldi berrien ohiturekin bat egiteko, webgunea ere badugu. Ruteniarren informazio agentzia baten gisakoa da webgunea, gure komunitatearentzako erreferentzia, egunero albiste laburrak idazten baititugu.
Bestalde, ruteniar idazleen liburuak argitaratzeko konpromisoa dugu, aspaldi hasi ginen horretan eta dagoeneko 500 liburu inguru kaleratu ditugu, nobelak eta beste.
Novi Saden duzue egoitza, gerraren ondorioak jasan dituen hirian. Jugoslavia desagertu ondorengo gatazkek nola eragin zioten proiektuari?
Diru aldetik larri ibili ginen. Herritar arruntek bezala, geuk ere sufritu genituen gatazken ondorioak eta aldizkariaren ohiko kalitateari eusteko arazoak izan genituen.
Vukovar inguruan [Kroazia ekialdean] ruteniarrak bizi dira eta hangoaz asko idatzi genuen, gerrak bete-betean jo zuelako [ia hiru hileko setioa egon zen 1991n]. Astero bidaltzen genien aldizkaria, Vukovarreko ruteniarrek jakin zezaten ez ginela haietaz ahaztu. Harro gaude orduan egindako lanaz.
Nolako babesa ematen dizue Vojvodinako gobernu autonomoak?
Gure aurrekontuaren zati handi bat ematen digute erakundeek, ondo babestuta gaude. 2003ra arte, gobernuak zuzenean ematen zigun laguntza, baina urte hartan gutxiengoentzako batzorde bereziak osatu ziren. Hala, gobernuaren zuzeneko kontrolik gabe lan egin dezakegu. Agintari batek estutzen bagaitu, batzordeak gure alde egiten du. Azken urteotan kazetariei gero eta presio handiagoa egiten zaie botereguneetatik, beraz gurea ez da abantaila makala.
Zenbat irakurle ditu Ruske Slovok?
Serbian 14.500 ruteniar bizi gara eta astero 2.300 ale argitaratzen ditugu. Gure merkatua murritza denez, zenbaki onak dira. Gainera, Zagradka-ren beste 600 ale ateratzen ditugu astero.
Belaunaldi berriak gogoan dituzue.
Bai. Vojvodinako hainbat eskolatan ikasgai batzuk rutenieraz ematen dira eta gure aldizkaria maiz erabiltzen dute. Ipuinak eta idazlanak bidaltzeko eskatzen diegu eta gero argitaratu egiten ditugu. Gainera, haur eskoletako umeei zuzendutako zatia du Zagradka-k, irudiekin eta irakurtzen ikasteko istorio laburrekin.
Ruteniarrek nola hartzen dute zuen produktua?
Herri batzuetan, biztanleen %90 rutenieraz bizi da, beraz ohituta daude dena beren hizkuntzan egitera, naturaltzat jotzen dute, baina egia da oso pozik hartzen dutela haien herriari buruz albisteren bat idazten dugunean. Novi Saden, aldiz, ruteniarrak tantatxoak dira serbieraren itsasoan eta hor mesede handia egiten du aldizkariak. Arrakasta izan duten ruteniarrei buruzko berriak oso estimatuak dira, ruteniarrak gauza handietarako gai direla ikusten dutelako. Gure kirolarien lorpenek ikusmina sortzen dute, adibidez Mihail Dudaš atletaren kasuan [Rioko Joko Olinpikoetan parte hartu du].
Kulturen arteko bidegurutzean dago Vojvodina eta, ondorioz, etnia eta hizkuntza ugariren bizileku da. Bi milioi biztanledun eta Euskal Herriaren hedadurako eskualde autonomo horrek sei hizkuntza ofizial ditu: serbiera, hungariera, eslovakiera, errumaniera, kroaziera eta ruteniera. Hartara, eraikin publikoetako eta beste zerbitzu batzuetako kartel eta oharretan, ez da arraroa sei hizkuntzak batera ikustea.
Azkeneko asteetan Montenegron mobilizazio erraldoiak izaten ari dira Parlamentuak onartu duen Erlijio Askatasunaren Legearen kontra. Alde batetik, legeak hainbat eliza-erlijioari derrigortzen dio 1918an baino lehenago eraikitako tenpluen jabetza frogak aurkeztera eraikinak... [+]
Ne Davimo Beograd mugimenduak aurkeztutako helegiteei arrazoi emanda, Serbiako gobernuak baliogabetu egin du Ingurumen ministerioak emandako ingurumen baimena Belgrado (1.700.000 biztanle) hiriburuko Vinca auzoan eraiki nahi zuten erraustegi berriarentzat. Prozedura osoa... [+]
In Catalonia, serbophobia is fashionable between unionists and independentists. The turn of barbarism was opened by Joaquim Arrufat, and for the time being, Joan Tardá has closed it. However, the serbological statements of these two Members can be considered moderate compared... [+]
Martxoan urtea beteko da errefuxiatuei Balkanetako bidea itxi zietela. Iheslarien fluxua ez da gelditu, ordea. Orain trafikante sareetara jotzen dute beste toki batzuetatik sartu ahal izateko eta bidaia arriskutsuagoak eta garestiagoak egiten dituzte, Save the Childrenek salatu... [+]
Serbiako futbol ligan gertatu da. Partizan taldeko Everton Luiz brasildarrak baloia ukitzen zuen bakoitzean, tximuaren keinua eta irainak prest zituzten Rad Belgradoko zale ultraeskuindarrek. Pankarta ere atera zuten, brasildarraren aurka. Negarrez bukatu zuen Evertonek:... [+]
Srebrenicako sarrakiaren 20. urteurrena betetzen den honetan, gertakariaren erabilpen politikoak ez du etenik.
1995ko uztailaren 13an, Srprska Errepublikako indar militarrek -Ratko Mladic jeneral serbiarraren agindupean- Srebrenica herrian sartu eta 8300 hildako eragin zituzten, datu ofizialen arabera.
Yugoslavia zaharreko gerra krimenak aztertzen dituen Nazioarteko Auzitegiko presidenteak goi-kargu militarrak absolbitzeko presionatu zuela salatu du epaileetako batek, BT hedabideak argitaratu duenez.