Itzulerarik ez, itzulpenak nahi adina
Hiru urte izan dira. Gutxi, tarte horretan egin dutenarekin konparatuz: martxan jarri zenetik Elearazi bloga hazten joan da, itzulpengintzatik abiatuta euskal literaturari buruzko erreferentziazko gune bihurtzeraino. Orain, agur esan du Garazi Arrularen (Tafalla, 1987) eta Danele Sarriugarteren (Elgoibar, 1989) proiektuak. Zergatiez galdezka idatzi diegu.
“Uste dugu ekarpen polita egin diogula literaturaren eta itzulpenaren arteko amodio-gorroto harremanari. Guztiak omen du amaiera bat, ordea, eta urteurrenarekin batera iritsi da Elearazirena. Erdi lotsagabe erdi itsu ekin genion, ur handitan sartzen ari ote ginen erreparatu gabe, baina esanen genuke ez garela hain gaizki ere atera putzu lokaztu horretatik. Lokatzez blai, nahi bada”. Martxoaren 11ko data dauka blogean argitaratu den azken testuak. 264 post eta 80 autore baino gehiago blogera ekarri ondoren; hamalau kolaboratzaileren ekarpenak eta zenbatzeko zaila den iruzkin kopurua jaso ondoren; eta, ororen buru, literaturzaleentzat bisitatu beharreko txoko bihurtzea lortu ondoren, zikloa amaitu dela erabaki dute. Zergatik?
Arrula: “Proiektuak ixten ere jakin behar da eta, ahal dela, gainbeheran hasi aurretik”. Sarriugarte: “Nik behintzat nabaritzen nuen, eta uste dut hor bat gatozela Garazi eta biok, gure bizitzak eta jardunak asko aldatu direla hiru urteotan”. Ekainera arte jarrai zezaketela gaineratu du, baina egitasmoa mugara iritsia zela: “Helburu batzuk lortuta, gehienbat erdietsitako mailari eusteko ahalegina bilakatuko zen”.
Erabakia hartuta zegoen duela hilabete batzuetatik eta otsailaren 11n izan zuten horren berri blogean iruzkinen bat utzi zutenek, euren postontzietara igorritako mezu baten bidez. Hondarreko asteak bereziki emankorrak izan dira, egun bakoitzeko artikulu bana, azken traka.
Literatur itzulpenaren bide zenbaezinak
Hutsunea ikusita ekin zioten: itzultzailearen lanak ez du sarri merezitako errekonozimendurik jasotzen, ez hemen, ez zakurrak ortozik ibiltzeko mania txar hori duten beste lekuetan ere. Eta ez zegoen erreferentziazko blogik haien ikuspegia jasoko zuenik –Elearazi martxan jarri eta hilabete gutxira agertu zen 31 Eskutik EIZIEren ekimenez, egunero txinpartaka jarraitzen duen blog kolektiboa; bien eragina sumatu da euskal literaturaren ekosisteman–.
“Itzulpenak geroz eta garrantzia eta ikusgarritasun handiagoa du, itzultzeko baliabideak hobeak dira. Horretaz jabetzen zara eskarmentu handiagoa duen norbaitekin mintzatzen zarenean”, dio Arrulak. Halere, Sarriugartek uste du badirela oraindik “gezurtatu beharreko aurreiritzi asko”.
Itzultzaileek itzultzaileentzat egindako bloga beraz? Ezta pentsatu ere: Arrulak esplikatu duenez, diziplina ardatza izan da, baina batez ere “bidea”, horri buruzko hausnarketekin eta publikatutako itzulpenekin modu orokorragoan literaturari buruz jardun baitute.
Eztabaida publikoaren premia
“Eztabaida xaxatu beharra” zegoela dio Sarriugartek, “edo zehatzago esanda, eztabaida presenteago, publikoago egiteko beharra”. Bat dator Arrula: “Mugatua da oraindik ere eztabaida publikoa, literatur txokotan edo jardunaldietan edo sukaldean geratzen da bereziki”. Eta ez giro onenean, Sarriugartek aipatu duen zerbaiti erreparatuz gero: “Herrak eta erresuminak igarri ditut tabernetan, plaza publikotik kanpo, baina plaza publikoan gertatzen diren gauza asko esplikatzeko balio dutenak. Alde horretatik, uste dut asko hobetu daitekeela literaturari buruzko kritika eta eztabaidari dagokionean, pertsonalismoak eta ego minduak bazter utzita, normalizaziotik eta komunitate txiki eta zapalduaren oinazeetatik apur bat askatzen saiatuta”.
Joera horri buelta eman nahian aritu dira, hain zuzen, blogeko “Itzultzaileak mintzo” eta “Autoreak plazara” sailen bidez. Lehenbizikoak elkarrizketa sorta aparta utzi du ondare gisa www.elearazi.eus-en. Diskretuenak ere hizketan jartzea lortu dute eta balio izan du irakurleek jakin dezaten bukatuta jasotzen dituzten itzulitako obra horien atzean nolako lanketa dagoen. “Autoreak plazara” atalarekin aldiz, munduko idazleak euskarara ekarri dituzte, bakoitzari dagokion aurkezpena eskainiz. Batzuk ezagunagoak baina orain arte itzuli gabeak –saileko azkena Joyce Carol Oates izan da, adibidez–, beste askok irakurzaleari aukera eman diote egile berriak deskubritzeko. “Aurrera egin ahala eta biok ere ikasten eta bestelako gauzak egiten joan ahala, zehar-lerro gehiago ere txertatu ditugu, baina ardatz nagusia itzulpena izan da beti”, azaldu du Sarriugartek.
Plaza berrietan aritzera
Bloga fini, hura gidatu duten bi lagunek lan berriak dituzte esku artean. Duela gutxi Susaren eskutik hiru liburu berri argitaratu dituen Munduko Poesia Kaieren bildumako ale bat prestatzen ari da Sarriugarte eta irailera arte Erractus ikuskizunean ikusi ahalko duzue Kattalin Miner eta Jule Goikoetxearekin batera. Arrulak ere Elearazin hartutako iparrari segiko dio: “Itzulpenaren eta literaturaren bidean segituko dugu, erabat nazkatzen ez bagara, behintzat”.
I have experienced two very different linguistic experiences in two southern peoples in recent weeks. One at a conference organized by a public institution of a Basque people and another at a school assembly. If we were at the conference more than 80 people, I would say that 90%... [+]
Ekain honetan hamar urte bete ditu Pasazaite argitaletxeak. Nazioarteko literatura euskarara ekartzen espezializatu den proiektuak urteurren hori baliatu du ateak itxiko dituela iragartzeko.
Many publishers rejected the book "The Glass Bell," because they understood it to be a barn and a bit light. It was first published in 1963 with the nickname Victoria Lucas. The glass bell could be a novel, but since it is a story very close to the author's life we could say that... [+]
Barrenetik zulatzen zaitut: 8 ahots itsasertzetik poesia antologia elebiduna argitaratu berri du Liberoamerika argitaletxeak. Ekuador, Mexiko eta Argentinako lau poeta eta Euskal Herriko lau itzultzaile elkartu dituzte. Martxoaren 30ean aurkeztuko dute jendaurrean.