Erraldoiaren komeriak
Black is Beltza nobela grafikoaren istorioa New Yorkeko 5. etorbidean hasten da, 1965eko urrian. Orduan, eta honokoa benetako historia da, Iruñeko erraldoiak sagar handiko kale ezagun hartatik desfilatu ziren, bi salbuespenekin, erraldoi beltza ez zuten dantzarazi, arraza bazterkeriagatik galarazi zitzaiolako. Manex Unanue euskalduna dugu fikziozko istorioaren protagonista, erraldoi beltza dantzaraztera New Yorkera abiatu da, eta han dela, AEBetan geratzea erabakiko du. Abiapuntua hori izanik, Manexen edo erraldoi beltza ezizenez ezagun egingo den euskaldunaren istorioak garaiko gertaera, pertsonaia eta mugimenduak ezagutzen lagunduko digu, orduko giroa ezin hobeto deskribatuz.
Fikzioa eta errealitatea nahastuz, Manexen eskutik ezagutuko ditugu: New York eta Velvet Underground; Harlemeko giroa, Black Panthers mugimendua eta Malcolm X; Kuba, Fidel Castro eta Che Guevara; Mexiko eta Juan Rulfo; Los Angeles eta Chicano Power mugimendua; Monterreyko musika jaialdia; Montrealeko Erakusketa eta Charles de Gaulle; Aljeria eta Cheika Rimitti; Vietnameko gerra; KGB, CIA eta MOSAD espioitza agentzien trikimailuak; Boliviako gerrilla eta munduko liberazio mugimenduak; droga psikodelikoak eta sexu askapenerako mugimendua; eta batez ere, garaiko musika, Otis Redding-en Respect abestia ardatz.
2009an jaso zuen Harkaitz Canok Fermin Muguruzaren deia, Iruñeko erraldoiak New Yorkeko 5. hiribidean agertu zirenekoa jasotzen zuen egunkariko berria esku artean. “Argazki oinean irakur zitekeen erraldoi beltzei desfilean parte hartzea galarazi zietela, arraza gatazkak tarteko”, azaldu digu Harkaitz Canok. Benetako istorio honetatik tiraka, Muguruzaren hasierako ideia, helduentzako animaziozko filma egitea bazen ere, “baloratu genuen pelikula egin baino lehen, pauso naturala izan zitekeela komiki bat egitea. Lanean hasi ginen bakoitza bere aldetik, batez ere garaia aztertuz, oso garai zurrunbilotsuak baitziren”.
Testuinguru historiko honetan, ez dira Euskal Herriko gertaera historikoen aipuak falta. Hala, 1967ko Donostiako Bertsolari Txapelketa aipatzen da nobelako pasarte batean: Xalbador bertsolariak, publikoaren txistuak jaso ondoren, “txistuak jo dituzute bainan, maite zaituztet oraindik” kantatuta, publikoaren txalo zaparrada eragin zuenekoa. “Herrialdeetako kontaketa paraleloak agertzen dira. Oso nobela internazionalista da, Manexek egiten duen ibilbidea 10 hiritan gertatzen delako. Aljer, Mexiko, Madril, Kuba, Los Angeles, San Francisco... Munduaren ikuspegi nahiko zabala ematen du, beti ere Euskal Herria kontrapuntu bezala agertzen dela”.
Black is Beltza espioitza istorioaren barruan, “euskarak badu bere garrantzia, Manex protagonistak, telefonoz euskaraz hitz egiten baitu Iruñeko bere lagunarekin, eta elkarrizketa horiek espiatu egingo dizkiote amerikarrek. Horrela, garaiotan euskara espioitzarako hizkuntza bezala erabili zela agertzen da”, Harkaitz Canoren hitzetan.
Nobela grafikoaren jatorrizko hizkuntza euskara izanik, gaztelaniaz, frantsesez eta katalanez ere argitaratuko da, hainbat argitaletxeren eskutik. Euskarazko nobela Fermin Muguruzaren Talka transmedia zigiluak kaleratuko du, frantsesez –Angulemako komiki azokan izango da–, gaztelaniaz eta katalanez, Bartzelonako Bang Edicionesen eskutik argitaratu da, eta azkenik, Mexikoko Caja de Cerillos argitaletxeak edizio berezia egingo du. “Mexikoko Guadalajarako liburu azokan, Latinoamerikako azokarik garrantzitsuenean, aurkeztuko dute eta bertan izango gara”. Jorge Alderete argentinarra bada ere, Mexiko DFen bizi da egun. “Jorge oso ezaguna da Hego Amerikan, eta litekeena beste herrialde batzuetan, Argentinan edota Txilen, kaleratzea komikia”.
Black is Beltza nobela grafikotik harago doan proiektua da, eta horixe bera erakusten du Bilboko Alondegian, otsaila bitartean egingo den erakusketak. Komikiko irudi handituak, garaiko filmak, argazkiak, musika eta nobela girotzeko erabili diren hemeroteka lanak ikus daitezke bertan. Bestetik, hainbat kontzertu, topaketa, hitzaldi eta film ikusi ahal izango dira datozen asteetan Bilboko hainbat aretotan, Black is Beltza nobelaren giro historikoa hobeto ulertzeko.
I have recently had the opportunity to see the latest work by Pierre Carles, a committed documentary author. Under the name of Guérilla des FARC, l'avenir a une histoire (FARC guerrilla, the future has history), proposes a renewed account of the armed conflict that has lasted... [+]
The Universal Declaration of Human Rights recognizes the right to decent housing as part of the right to an adequate standard of living. In similar terms, the Constitution imposed in Hego Euskal Herria is also pronounced. But the small print, so small that it cannot be read,... [+]
Irene Coulon’s talk about sleeping beauty and the image of incineration has been the main theme of this year’s Feministaldia. He has torn apart the cultural ideas of sleep, making it clear that we also have masculinized sleep. Many of the (cultural) lessons of sleep are... [+]
On the Internet comes the title of a movie that I still saw when I was growing up looking for the word Willow. In this fantasy film, the protagonist, a small man named Willow, transformed the world by liberating its inhabitants from an oppressive kingdom. Google just launched a... [+]
Araia told me to write to you. He told me that before I leave them (I will do this this year), they want to take you a text of mine, which I have never taken you, and that you deserve, that you will be proud of me. Such an opportunity cannot be missed. I don't know what I can... [+]
The poor management of the Valencian cold drop has led to a change in adverse meteorological alerts, as shown in the first season of "winter". Faced with the threat of rivers overflowing in Hego Euskal Herria, the indications for protection came along several paths, since no... [+]
Entrepreneurship is fashionable. The concept has gained strength and has spread far beyond economic vocabulary. Just do it: do it no more. But let us not forget: the slogan comes from the propaganda world. Is the disguise of the word being active buyers? Today's entrepreneurs are... [+]
We're in chaos. That has been said to us by the French media, which Parliament has brought down the government on 4 December. The fear that political, institutional, social, economic chaos will rage us all in the horde of hell comes to our veins. What comedy we're going to play... [+]
In 2011, the powerful 15-M movement broke out, which put the Catalan Govern in a hurry. Among other things, on that occasion the Police ran into the indignant camp of the Plaza Cataluña de Barcelona and besieged the Parlament on the day that the activists had to approve the... [+]
