Manuela Saenz Aizpuru, Askatzailearen Askatzaile
Quito, 1822ko ekainaren 16a. Simon Bolivar, Hego Amerikaren Askatzailea, garaile sartu zen Ekuadorreko hirian. Jendetzaren artetik, neska gazte batek arrosazko eta ereinotzezko koroa bota zion eta jaurtiketa ederki doitu zuen, Bolivarren besoetara iritsi baitzen lore-sorta. Bolivarrek eta Manuela Saenz Aizpuruk topo egin zuten lehen aldia izan zen hura. Bigarren aldian, Askatzaileak, lehen elkartze hura gogoan, zera esan omen zion Manuelari: “Anderea, nire soldaduek zuk duzun tiro trebetasuna balute, dagoeneko Espainiari gerra irabaziko genion”. Handik aurrera eta Bolivar hil artean (1830), Manuela haren bikotekide izango zen, gerran nahiz amodioan.
Manuelaren aita, Simon Saenz Vergara burgostarra, Juana Maria del Campo Larraondo jatorri bizkaitarreko oinordeko aberatsarekin ezkondu zen 1781ean. Urte batzuk geroago Joaquina de Aizpuru kreolearekin maitasun-harreman bat izan zuen eta horren ondorioz, 1797an Manuela Saenz Aizpuru jaio zen Quiton. Ama erditzean hil omen zitzaion; beste iturri batzuen arabera, haurrak bi urte zituenean hil zen. Amaordeak sasikoa zelako baztertuta, Quitoko Santa Katalina komentuan hartu zuten.
17 urte zituela komentutik ihes egin zuen, baina gertakariaz ezer gutxi dakigu eta Manuela bera ere ez zuen gertatutakoari buruzko xehetasunak emateko zale; dirudienez, Fausto D’Elhuyarrek –Juan Jose Elhuyarren iloba eta Fausto Elhuyarren semea– seduzitu eta berehala bazterrera utzi zuen neskatoa. 1817an, 20 urte zituela, James Thorne mediku ingeles dirudunarekin ezkondu zen, aurrez aitak hala itunduta zeukalako. Baina horrek ez zuen geldiarazi Bolivarrekin batera borrokara joateko orduan.
1828ko irailaren 25ean Bolivarren etsaiak San Karlos jauregira (Santa Fe de Bogotá, Kolonbia) hurbildu ziren, buruzagia hiltzeko helburuarekin. Manuela haien asmoez jabetu zen eta erasotzaileak entretenitzea lortu zuen. Bolivarri leihotik ihes egiteko aukera eman eta, hala, bizia salbatu zion. Horregatik La Libertadora del Libertador (Askatzailearen Askatzailea) ezizena ipini zioten. Baina horrek ez du esan nahi Manuelak merezitako onarpena jaso zuenik. Alderantziz. San Karlos jauregian plaka bat ipini zuten gertakariaren oroimenez, baina idazkunean Manuelaren izena ez da aipatu ere egiten. Historialari batzuek Bolivarren itzaleko osagarri erromantiko huts gisa deskribatu dute. Beste batzuek elezahar sexual iluna sortu dute haren inguruan, Manuelaren jarrera ireki, aurrerakoi eta probokatzaileak gaitzituta. Baina azken hamarkadetako errebisionismoari esker, Saenz Aizpuruk independentziaren heroi gisa jokatutako rola azpimarratzen duten lanak argitaratu dira, eta Hego Amerikako feminismoaren aitzindaritzat ere jotzen dute.
Bolivar hil eta gero, Manuelak tabakoa saltzen, baleontzientzat idazkiak ingelesera itzultzen eta enkarguzko brodatuak eta gozokiak eginez lortu zuen bizibidea, 1856ko azaroaren 23an difteriak jota hil zen arte.
Archaeologists have discovered more than 600 engraved stones at the Vasagård site in Denmark. According to the results of the data, dating back to 4,900 years ago, it is also known that a violent eruption of a volcano occurred in Alaska at that time. The effects of this... [+]
Vietnam, February 7, 1965. The U.S. Air Force first used napalma against the civilian population. It was not the first time that gelatinous gasoline was used. It began to be launched with bombs during World War II and, in Vietnam itself, it was used during the Indochina War in... [+]
I just saw a series from another sad detective. All the plots take place on a remote island in Scotland. You know how these fictions work: many dead, ordinary people but not so many, and the dark green landscape. This time it reminded me of a trip I made to the Scottish... [+]
Japan, 8th century. In the middle of the Nara Era they began to use the term furoshiki, but until the Edo Era (XVII-XIX. the 20th century) did not spread. Furoshiki is the art of collecting objects in ovens, but its etymology makes its origin clear: furo means bath and shiki... [+]
In an Egyptian mummy of 3,300 years ago, traces of Yersinia pestis, the bacterium that caused the Justinian plague in the 6th century and the Black Plague in the 14th century, have just been found.
Experts until now believed that at that time the plague had spread only in... [+]