Tasmaniako aborijena bost libratan
Ozeania, 1642. Abel Tasman Jansen nabigatzaile holandarrak uharte bat aurkitu zuen Australiako kostaldetik 240 kilometrora. Bertako biztanleak azal iluneko eta ile kizkurreko gizon-emakume txiki eta argalak ziren (gizonezkoek 1,60 m neurtzen zuten batez beste, eta emakumeek 1,48). Ehiza eta bilketa zituzten bizibide. Hasieran Van Diemenen Lurra esan zioten irlari, Anthony Van Diemen garai hartako Ekialdeko Indietako Holandar Konpainiaren gobernadore orokorraren omenez. Baina 1855etik aurrera aurkitzailearen izena jarri zioten: Tasmania.
Holandarren ondoren, frantsesak eta britainiarrak iritsi ziren uhartera, eta bertakoak esklabo egiten hasi ziren. 1803an britainiarrek presondegi kolonia bat ezarri zuten bertan eta, kondenatuez gain, lur eremuak lortzeko eskrupulurik ez zuten kolonoak iristen hasi ziren. Kolonoek ez zituzten aborijenen ehiza eremuak errespetatzen eta liskarrak berehala piztu ziren armada britainiarraren babesa zuten iritsi berrien eta beren burua defendatzeko ezer gutxi zuten tasmaniarren artean. Europarrek egindako hilketa, bortxaketa, bahiketa eta bestelako gehiegikeriek ez zuten zigorrik. Eta, hala ere, tasmaniarrak beren burua defendatzen ahalegindu ziren, suzko armen kontra harriek eta lantzek inolako aukerarik izan ez arren.
1826an, Colonial Times and Tasmanian Advertiser astekariak autodefentsa erabili zuen aitzakiatzat kolonoen jarrera zuritzeko: “Ez gaude hemen lan filantropikoa egiteko. Autodefentsa naturaren lehen legea da. Gobernuak bertakoak kanporatzen ez baditu, basapiztiak bailiran ehizatuko ditugu”.
Gobernu britainiarrak tasmaniarrak beste uharte batera aldatzea pentsatu zuen, baina azkenean aldizkariaren iradokizunak irtenbide azkarragoa ekarriko zuela erabaki zuen. Hala, 1828an aborijenen ehiza baimendu zuten. Baimendu eta akuilatu, ehizaki bakoitzak ordainsaria baitzuen: helduak bost libratan ordaintzen ziren; haurrak, bitan. 1803an 5.000 aborijen inguru bizi ziren irlan; 1830ean 200 bat geratzen ziren.
1860an azken gizonezko tasmaniarra hil zen. Royal Society of Tasmania elkarteko kide George Stokellek gorpua larrutzeko agindua eman zuen, oroigarri gisa larruarekin zorro bat egiteko. Azken emakume tasmaniarra, Truganini, 1876an hil zen. Genozidioa burutua zen.
I just saw a series from another sad detective. All the plots take place on a remote island in Scotland. You know how these fictions work: many dead, ordinary people but not so many, and the dark green landscape. This time it reminded me of a trip I made to the Scottish... [+]
Japan, 8th century. In the middle of the Nara Era they began to use the term furoshiki, but until the Edo Era (XVII-XIX. the 20th century) did not spread. Furoshiki is the art of collecting objects in ovens, but its etymology makes its origin clear: furo means bath and shiki... [+]
In an Egyptian mummy of 3,300 years ago, traces of Yersinia pestis, the bacterium that caused the Justinian plague in the 6th century and the Black Plague in the 14th century, have just been found.
Experts until now believed that at that time the plague had spread only in... [+]
Greenland, the end of the 10th century. The first Scandinavian explorers and settlers arrived on the island. But by the 15th century these settlements had been abandoned and the original Inuit remained. But in 1721, the missionary Hans Egede organized an expedition and the... [+]
Tafallan, nekazal giroko etxe batean sortu zen 1951. urtean. “Neolitikoan bezala bizi ginen, animaliez eta soroez inguratuta”. Nerabe zelarik, 'Luzuriaga’ lantegian hasi zen lanean. Bertan, hogei urtez aritu zen. Lantegian ekintzaile sindikala izan zen;... [+]
