Hausnartu
Sumatu izan dut noiz edo behin bakarren bat haserre euskarazko “hausnartu” hitzarekin “gogoeta egin” adierazi nahi izaten delako: “Hausnartu? Behiak egiten du hori”, jenio biziz. Behiak egiten du, bai, arrazoirik ez zaio falta horretan, baina gauzak ez dira hain sinpleak, Itziar Lakari irakurri diogun arrazoibide batek erakutsi digunez.
Izan ere, mastekatzeko edo animalia batzuek jandakoarekin egiten duten aurrera-atzerako ibili hori adierazteko eta “gogoeta egin” adierazteko hitz bera erabiltzea ez da gure berezitasun esklusiboa. Ingelesez ere egiten da Chew aditzarekin, edo gaztelaniaz Rumiar aditzarekin, esaterako. “Ese está rumiando algo”. Kasualitate hutsa ote? Ez, agian, neurozientziaren esparruan egindako esperimentuek erakutsi digutena kontuan hartuz gero.
Zenbait esperimentuk erakutsi dutenez, izan ere, badirudi mastekatzeko ekintzak baduela ariketa kognitiboetan kontuan hartzeko moduko eragin bat, arretan eta memorian esate baterako. Mastekatzean aktibatzen diren burmuineko atalek arretarekin eta memoriarekin zerikusia omen dute eta, mastekatuz aktibatu baldin badira, ondoren eginen den ariketa kognitiboan lagunduko dute, horietarako martxan edo lanean jarri beharreko burmuin atalak dagoeneko aktibatuta daudelako, ongi ulertu badugu behintzat.
Espero ez genuen lotura eta azalpena ikus genezake, beraz, gure laguna haserre bizian jarri zuen “hausnartu” hitzaren esanahi bikoitz horretan. Eta, bide batez esanda, Orotariko Euskal Hiztegiaren arabera gutxienez duela 200 urteko dokumentuetan aurkitu ditzakegu hitzaren lekukotasunak, zentzu batekoak nahiz bestekoak. “Asmakeria” balitz ere, ez litzateke gaur goizekoa izanen.
Topikoak dioenez euskaldunok ohitura handia dugu gauzak mahai baten inguruan egiteko, bazkari batean edo sikiera mokaduren batekin lagunduta. Bilerak eta gogoeta-saioak ere behin baino gehiagotan egin ditugu horrela. Bada, itxuraz orain neurozientziak lagunduko digu ohitura hori zuritzen eta geure burua justifikatzen, jaki goxoak mastekatzen aritzeak gure gogo-jarduna indartu dezakeela azaldu baitigu. Diskriminazio ariketatxoren bat egin beharko dugu agian, ez baita berdin izanen babarrunaz eta odolkiz lagundutako gogoeta eta entsalada arin batez lagunduko dena; eta, bestalde, zientzialariei galdetu beharko diegu ea zurrutaren inguruan ere antzeko deus aurkitu ote duten, gure hausnarketak bizkortuko dituen mastekatzeko ariketa zein likidorekin lagunduko dugun erabakitzeko.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Zer jakin behar dut? Norekin erlazionatu behar dut? Non bizi behar dut? Ardura horiekin gabiltza gizakiok gure gizarteen baitan bizitza on baten ideia bizitzeko bidean. Ondo erantzuten ez badakigu, bazterretan geratuko garen beldurrez.
Joan den astean, kanpoan geratzearen... [+]
Gure lurraldeetan eta bizitzetan sortzen diren behar, desio eta ekimenen inguruan gero eta gehiago entzuten dugu harreman eta proiektu publiko-komunitarioak landu beharraz, eta pozgarria da benetan, merkaturik gabeko gizarte antolaketarako ezinbesteko eredua baita. Baina... [+]
We have renewed the dialogue in the secretariat of the faculty, for the most auspicious: they are far away, for their enrollment, the times when only the students came. The trend has changed for a long time, and parents – most notably mothers – are taking an increasingly... [+]
The argument of a syllogism has three propositions, the last of which is necessarily deduced from the other two. It is with this deductive logic that I can analyze, for me, the long and traumatic socioecological conflict in Carpinteria that is taking place in Navarre.
The... [+]
I have recently worked in class on Etxahun Barkox’s beautiful and touching cobla. The bad guy! The afflictions of the house began because of the creation of the “praube with beauty”, but in seventeen years she had entered the sea of misfortune, having to abandon the girl... [+]
Azken egunak garrantzi handikoak izan dira Bartzelonan, etxebizitzaren aldeko mugimenduarentzat eta espekulatzaileen aurkako borrokarentzat. Urtarrilaren 28an, polizia-armada batek Raval auzoko Massana Zaharrari [zentro sozial okupatua] eraso egin zion goizaldean, aurrez abisatu... [+]
I don't want my daughter disguising herself as a Gypsy in the caldereros. I don’t want Gypsy children at my daughter’s school to dress up as Gypsies in caldereros. Because being a gypsy is not a disguise. Because being a gypsy is not a party that takes place once a year, with... [+]
The road goes by steps, and I learned a little while ago that it seems to have already begun. But people also want to learn to fill that sentence with content. Alone we could achieve little, maybe even resignation as soon as we started. Gathering huge crowds can also complicate... [+]
Ez zuen egoki jokatu, neurriak hartu behar ziren, bestela, ez dugu ikasten. Itxuraz, ez zen ohartzen egindakoaren inpaktuaz, normal jarraitzen zuen, batzuetan, ingurukoek baino itxura zoriontsuagoz. Gainera, altuegi hitz egiten du, hori ez zaio inori gustatzen. Darabiltzan... [+]
The Department of Education doesn't understand why public employees have gone on strike. He's got to ask the LAB Syndicate. This union signed an agreement with the department in April 2023. Two years later they have also called for a strike because, unlike the previous ones, the... [+]
Erretiratu berri den lankide-ohi baten omenez, Historiako irakaslea. Bejondeizula!
Hezkuntza-legeek azpimarratzen dute zein garrantzitsua den ikasleengan pentsamendu kritikoa sustatzea. Baina irakasle-klaustroak, garai batean ideien eztabaidarako eta proposamenak... [+]
The liberal democracy of the Western countries has a growing appearance of a minimalist democracy. At the heart of the definition would be respect for changes in government through elections. The authoritarian variant of this was called competitive authoritarianism by political... [+]