Erabakitze eskubidea, Kosovo eta Krimea
Askok idatzi dute Krimeako sezesio eta ondoren etorritako errusiar anexioaren aurka. Bereziki deseroso zeuden erabakitze eskubidearen alde agertzen zirenak. Elkarlotutako bi argudio nagusi aurkeztu dizkigute. Lehenengoa: errusiar ejertzitoaren presentzia aktiboa eta erreferendumaren exekuzio azkarra salatzen zituzten. Egia da, Krimeako erreferenduma plebiszitarioa izan da, hau da, aldez aurretik Krimeako Parlamentuak hartutako erabaki bat berresteko funtzioa baino ez zuen. Baina ez digutena kontatu da baldintza antzekoetan egin direla sezesio erreferendum gehienak azkeneko hamarkadetan. Halere, XX. eta XXI. mendeko historian ohikoena aldebakarreko independentzia aldarrikapena izan da (parlamentu ez demokratikoek ere bai).
Bigarren argudioa: Kosovo kasu oso desberdina da. Kosovoren alboan, Krimeako prozesua oso garbia izan da. Askok ahaztu nahi izan dute Kosovo militarki Mendebaldeak hartutako lurraldea dela NBEren babesik gabeko gerra operazio baten ondorioz. Ordutik 15 urtetako okupazio militarra dago indarrean. Hau gutxi balitz, Kosovon garbiketa etniko ia perfektua egin da serbiarrak eta gainontzeko gutxiengoak ia desagerraraziz.
Kosovon ez zuten erreferendumik egin, baina jakin badakigu bere populazioaren gehiengoa sezesioaren alde zegoela. Hori bai, 2010ean, Gallup enpresak eginiko inkestaren arabera, Kosovoko albaniarren %81ek Albania handiaren aldeko hautua egingo luke (Albania izan nahi dute). Mendebaldeko potentziek erabaki zuten Kosovo independente izatea, praktikan irredentismo kasua den arren (Ekialdeko Alemaniako kasua bezala, berezitasuna aurkitu eta justifikatzen da indarra baduzu, Errusiak egin duen bezala). Kosovo mendebaldeko potentziek kontrolatzen duten lur eremua da, bere autonomia eskasa da, independentzia bakarrik sumatu dezakete albanieraren nagusigo sozial eta administratiboagatik. Bestela, Kosovoko banderak baino gehiago ikusi daitezke albaniarrak, AEBetakoak, NATOkoak eta EBkoak. Euskal Herrian egiten den moduan eraikin publikoen aurreko hagetan jartzen dituzte.
Bestalde, Krimeako populazioak aspalditik nahi zuen Errusia izan berriro. 1993an bere burujabetasuna aldarrikatu eta erreferenduma egin zuen sezesio eta anexioaren aldeko gehiengo garbiekin, baina Jeltsin oso ahula zenez, akordio bat sinatu zuen autonomiaren truke. Halere, hurrengo urteetan Kiev eta Krimea arteko gatazkak hamarnaka konta daitezke. Tartean, 1995ean Ukrainako Parlamentuak indargabetu egin zuen Krimeako Konstituzioa eta presidente kargua.
Jason Sorens-ek sezesioaren inguruko liburuan oso ondo esplikatzen du mugimendu sezesionisten gaitasuna testuingurura egokitzeko, batzuetan autonomiaren alde eginez sezesiorako aukera politikorako egitura aproposa egon arte. Ukrainan estatu kolpea eman da eta errusiar hiztunen eta Krimeako eskualdearen kontrako keinu eta legeak onartu dituzte kolpistek. Horrelako baldintzek laguntzen dute sezesio prozesu bat, estatua krisi sakon batean dagoenean.
Arazoa da mendebaldeko herrialdeetan bizi garenok ez dugula tamaina horretako krisirik ezagutu. Horregatik bilakatu zen hain inportantea Kosovoko adibidea, mendebaldeak sustatutako kasua zelako. Halere, gure sezesio prozesuek ibilbide oso garbi eta erabat demokratikoa egin beharko dute helburua eskuratu nahi badute. Jakinik praktikan estatu batek erabakitze eskubidea baimentzen duenean oso zaila dela independentzia lortzea (Quebec). Baina, Espainia hain da baldarra, bere itxitasunean katalan herritar gehienek independentzian ikusten dutela irtenbide sinesgarri bakarra.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
You may not know who Donald Berwick is, or why I mention him in the title of the article. The same is true, it is evident, for most of those who are participating in the current Health Pact. They don’t know what Berwick’s Triple Objective is, much less the Quadruple... [+]
The article La motosierra puede ser tentadora, written in recent days by the lawyer Larraitz Ugarte, has played an important role in a wide sector. It puts on the table some common situations within the public administration, including inefficiency, lack of responsibility and... [+]
Is it important to use a language correctly? To what extent is it so necessary to master grammar or to have a broad vocabulary? I’ve always heard the importance of language, but after thinking about it, I came to a conclusion. Thinking often involves this; reaching some... [+]
The other day I went to a place I hadn’t visited in a long time and I liked it so much. While I was there, I felt at ease and thought: this is my favorite place. Amulet, amulet, amulet; the word turns and turns on the way home. Curiosity led me to look for it in Elhuyar and it... [+]
Adolescents and young people, throughout their academic career, will receive guidance on everything and the profession for studies that will help them more than once. They should be offered guidance, as they are often full of doubts whenever they need to make important... [+]
It will be two or three weeks since I read it, in a column by Maialen Akizu. Aner Peritz brought with him what he said on TV: “Bertsolarismo is what has led me not to interact with zis hetero men, because bertsolarismo is what has made me dissident, and also because... [+]
If that's the fear. Donald Trump seems to have come to occupy Washington’s rounded office for a long time. He has a second mandate, but to his close advisers, confirming that he is not joking, he also mentions his rigid goal of changing some isolated numbers in the Constitution... [+]
Ansorena´tar Joseba Eneko.
Edonori orto zer den galdetuz gero, goizaldea erantzungo, D´Artagnanen mosketero laguna edo ipurtzuloa, agian. Baina orto- aurrizkiak zuzen adierazten du eta maiz erabiltzen dugu: ortodoxia, ortopedia, ortodontzia... Orduan (datorrena... [+]
“Bag of resilience”, “survival manual”, “backpack of evacuations”: that’s what you can hear in the mouths of the authorities in recent weeks.
Among the declarations of the past month, the European Union has asked the population to prepare a “survival kit” to... [+]
It’s not Christmas Day, it’s Christmas Day that we Basques need. Once a year there are repeated calls from potential patriotic parties and groups, on these dates, the homeland of the Basque Country is the Basque Country/Euskal Herria around the proclamation. It's a matter of a... [+]
Last week I had a nice meeting with a group of women that I hadn’t seen for a long time, and we talked about doing it, linked to spaces of technology and creation.
The oldest of these women, who is on the frontier of retirement, is a programmer and enjoys programming code... [+]
Hainbatetan esan izan didate arkitektoen lanaren gauzarik indartsuena dela ekoizten duguna betikotu egiten dela. Eraikinaren betikotasunak gizakiaren presentzia tenporala gainditzen duela eta geroko etorkizunean iraunkor egingo gaituela. Eta liburu batekin gertatzen ez den... [+]
Many Basque feminists have been disappointed to learn that writer Chimamanda Ngozi Adichie has externalized pregnancy, meaning that a surrogate has fertilized her baby for money.Adichie is the author of the essay We should all be feminists, among others. They have ignored the... [+]
We have had to endure another attack on our language by the Department of Education of the Government of Navarre; we have been forced to make an anti-Basque change in the PAI program. In recent years, by law, new Model D schools have had to introduce the PAI program and have had... [+]