Frantziako Erresuma murriztu zuen mapa
Genoako Errepublika, 1625. Giovanni Domenico Cassini matematikari, astronomo eta ingeniaria jaio zen. Astronomo ibilbidea 1648an abiatu zuen Bologna inguruko Panzano Behatokian, eta bi urte geroago Bolognako Unibertsitateko astronomia sailaren ardura lortu zuen.
1669an Frantziara joan zen eta bertan aritu zen hil artean, Luis XIV.aren babesean. Eguzki Erregearen laguntzaz Parisko Behatoki Astronomikoa ireki zuen 1671n. Behatokiaz arduratu zen 1711. urtean ikusmena galdu zuen arte. Hurrengo urtean zendu zen Cassini, 87 urte zituela.
Besteak beste, Cassinik Marte eta Jupiter planeten errotazio aldiak kalkulatu zituen, eta Saturnoko lau satelite ikusten lehenengoa izan zen. Haren izena dute Saturnoko A eta B eraztunen arteko tarteak, asteroide batek eta Ilargiko nahiz Marteko krater banak.
Hala ere, genoarrak ez zuen karrera osoa zerura begira eman. Inguruko lurrak ere aztertu zituen. 1661ean longitudea neurtzeko metodo berri bat sortu zuen eta hamarkada bat geroago, metodo hura gauzatuz, Frantziako lehen mapa topografikoa egin zuen; edo egiten hasi zen, behintzat. Cassiniren metodoaren bidez, lur eremuen azalera zehaztasun handiagoz kalkula zitekeen. Erreferentzia puntuak erabiliz triangeluak mugatzean zetzan sistema. Emaitzak harrigarriak ziren, ordura artekoak baino askoz zehatzagoak.
Baina lur azalera txikientzat egokiagoa zen metodoaren bidez erresuma osatzea lan oso nekeza izan zen. Giovanniren seme Jacquesek jarraitu zuen, lehenik, mapa osatzeko lana, eta bilobak hartu zuen lekukoa azkenik, aitonak abiatutako lana amaitzeko. Metodoa hain zen mantsoa, ez baitzen XIX. mendearen erdialdera arte berriro erabili.
Nahiz eta Giovanni Cassinik maparen azken bertsioa esku artean ez izan, lanean hasi bezain pronto konturatu zen Frantziako Erresuma ordura arte uste zena baino askoz txikiagoa zela. Hura kolpe latza izan zen Luis XIV.a ahalguztidunarentzat. Monarka absolutistak zera esan omen zuen haren konfiantzazko astronomoak –astrologoa ere bazen– aurkikuntzaren berri eman zionean: “Gerra guztietan irabazi ditudan lurraldeak eta gehiago kendu dizkit Cassinik bere maparekin”.
Linear A is a Minoan script used 4,800-4,500 years ago. Recently, in the famous Knossos Palace in Crete, a special ivory object has been discovered, which was probably used as a ceremonial scepter. The object has two inscriptions; one on the handle is shorter and, like most of... [+]
Londres, 1944. Dorothy izeneko emakume bati argazkiak atera zizkioten Waterloo zubian soldatze lanak egiten ari zela. Dorothyri buruz izena beste daturik ez daukagu, baina duela hamar urte arte hori ere ez genekien. Argazki sorta 2015ean topatu zuen Christine Wall... [+]
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.
Bilbo, 1954. Hiriko Alfer eta Gaizkileen Auzitegia homosexualen aurka jazartzen hasi zen, erregimen frankistak izen bereko legea (Ley de Vagos y Maleantes, 1933) espresuki horretarako egokitu ondoren. Frankismoak homosexualen aurka egiten zuen lehenago ere, eta 1970ean legea... [+]
Fusilamenduak, elektrodoak eta poltsa, hobi komunak, kolpismoa, jazarpena, drogak, Galindo, umiliazioak, gerra zikina, Intxaurrondo, narkotrafikoa, estoldak, hizkuntza inposaketa, Altsasu, inpunitatea… Guardia Zibilaren lorratza iluna da Euskal Herrian, baita Espainiako... [+]
Deportazioaren Memoriarako Euskal Koordinakundeak aintzat hartu nahi ditu Hego Euskal Herrian jaio eta bizi ziren, eta 1940tik 1945era Bigarren Mundu Gerra zela eta deportazioa pairatu zuten herritarrak. Anton Gandarias Lekuona izango da haren lehendakaria, 1945ean naziek... [+]
Guardia Zibilaren historia bat - Hemendik alde egiteko arrazoiak izenburupean, datorren astean argitaratuko dugun 305. LARRUN aldizkariaren pasarte batzuk dira ondorengoak, erakunde armatuaren sorrera garaietan girotutakoak.
Iazko uztailean, ARGIAren 2.880. zenbakiko orrialdeotan genuen Bego Ariznabarreta Orbea. Bere aitaren gudaritzaz ari zen, eta 1936ko Gerra Zibilean lagun egindako Aking Chan, Xangai brigadista txinatarraz ere mintzatu zitzaigun. Oraindik orain, berriz, Gasteizen hartu ditu... [+]
Eskultura grekoerromatarrek bere garaian zuten itxurak ez du zerikusirik gaurkoarekin. Erabilitako materiala ez zuten bistan uzten. Orain badakigu kolore biziz margotzen zituztela eta jantziak eta apaingarriak ere eransten zizkietela. Bada, Cecilie Brøns Harvard... [+]
Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia Sailaren zuzendari berria da Maite Errarte Zurutuza (Beasain, 1995), urrian Fermin Leizaolaren lekukoa hartu ondoren. Kultura materiala aztertzen jarraitzeko beharra azpimarratu du, gizartearen memoria eta bizimodu aldaketak erregistratzeko... [+]
Japonia, XV. mendea. Espioitzan eta hilketa ezkutuetan espezializatutako eliteko talde militarra sortu zen. Edo horixe uste du behintzat Stephen Turnbull historialari britainiarrak. Beste aditu batzuen ustez, askoz lehenago sortu ziren ninjak, duela 2.300-2.500 urte inguru. Eta... [+]