Ardozaleen mizpira
Mizpirak, Mespilus germanica, sukaldari, gastronomo eta fruituzale ugariren jakin-gosea piztu du mendetan. Aurrekoan ere esana, ahosabaia ahozerutzen didan jaki bakanetakoa dut neuk ere. George Saintsbury (1885-1933) idazle, eta beraz ardozale, ingelesak “ardoak fruituen artean duen lagun ezin hobea da usteldutako mizpira” esan zuen. Usteltzen, hau da, azukrea alkohol bihurtzen jaten delako ote?
Usteldu gabe dagoenean gezamin idorgarria da mizpira. Fruitu guztien gisara, barruan dituen haziak zabaltzen laguntzea da mizpiraren helburua. Haziak heldu gabe dauden artean fruituaren mamia seko mingotsa da. Gero, haziak landare berriak emateko prest daudenean, usteldu egingo da eta mami hori ore fin, hara edo hona haziak barreiatuko dituen animaliaren gutizia bihurtuko da. Usteltzea ez da soilik azukrea hartzitu eta alkohol bihurtzea. Ustelduz ondu egiten da, besteak beste, azidoak (zitrikoa, tartarikoa, formikoa, malikoa...) eta taninoak urritzen eta pektinak eta saponinak gozatzen baitzaizkio. Garatzen duen dasta gozoen ortzadarrean arbendol mikatzen kutsua du kuttunen nire ahozeruak. Haziek duten azido zianhidriko pozoitsuagatik ote? Hazi-hautsa litontriko gisa erabiltzen da, barrunbehetako harritxoak botatzeko, kontuz baina... Arbendolak banaka emanez zianhidriko hiltzaileaz akabatu zuten bateren bat. Napoleon izeneko bat, edo...
Guk beti ezagutu dugu mizpira elorri zuriari (Crataegus sp.) txertatua. Harritzeko moduan, mizpiraren hazitik sortutako txertakaren gainean baino hobe hazten da txertoa elorri zurian. Zein lurretan bizi behar duen, maaltza (Pyrus pyraster), irasagarrondoa (Cydonia oblonga) edo otsalizarra (Sorbus aucuparia) ere izan dezake txertuoin. Zein mizpira aldaera txertatzen da bada? Nik ezagutzen dudan mizpira barietateen zerrenda osatuena Klakos ezizeneko batek bildu zuen, frantsesez: Američka, Apyrena, À petits fruits, Boom en vrutch, Bredase Reus, Délice des Vannes, De Metz, De Turquie, Domaća mušmula, Du Caucase, Dunkelsteiner Wald, Dutch, Eksmoarstersyl, Eristoff, Eschenauer Halbkugel, Holländische, Iranian medlar, Krim, Large Russian, Late Russian Medlar, Macrocarpa, Marron, Monstrous, Monstrueuse d’Evreinoff, National Cathedral, Nèfle Gris, Nèfle Précoce, Nèfle Tardive, Néflier de Correa, Nespola di Castelraniero, Nespolo Biancheria, Nespolo di Soriano, Nespolo Goccia, Nottingham, Overtuin, Plovdivska, Puciu Big, Puciulot, Puciu Mol, Puciu Super Mol, Puch-Weingarten, Reus van Uitbergen, Rossatz, Royal, Sans pépins et à gros fruits, Schönbrunner Riesenmispel, Silberberger Mammut, St. Michael Kirche, Sultan, Szentesi rózsa, Westerveld. 50etik gora, fruitu arbola honen jaioterria den Anatoliako aldaera andana kontuan hartu gabe...
In this beginning of fall, which is the time of the fruits, the trogloditez reaches my skin unintentionally. We have forgotten a lot of nuts that have kept us for thousands of years. And as soon as they see me, they hold my hand and hang it on me, I'm stripped by the spirit. I... [+]
Are the Japanese Germans? And the Germans, the Japanese? I don't have any news of either and I'm not going to put my legs into the mud I don't know. I know they came together in a great war of the last century. Each of the objectives was going to be yours, but then, at least, they... [+]
It is the famous proverb “Mizpira, with no mouth in the anus”. It's good to calm your bowels... Mizpira (Mespilus germanica) is an ancient one in our culture. I do not know, however, names in Euskera that distinguish their variants. They will be, but they will be lost on the... [+]
In the fruit season, I'm biting you. Most have left, but not all. The last apples and hard pears, kiwis, montese cats, mizpiras... The latter are available. Within reach of..., either within reach of hand in the broad loft, apples, hazelnuts, nuts and kiwis gathered with great... [+]
Fruituen artean ezezagunenetakoa izango dugu mizpira, Mespilus germanica. Asiriar eta babiloniarrek ekoizten zuten eta handi dator, agidanean, ohitura. Ia fruitu guztiak bere espezieko edo gehienez ere bere generoko beste baten gainean txertatzen dira. Mizpira, aldiz, elorri... [+]