Zer da zehazki ablazioa eta zein ablazio mota praktikatzen da Somalian?

Hainbat ablazio mota daude, ohikoenak zirkunzisioa, erauzketa eta infabulazioa dira eta Somalian azken hori egiten da, guztietan krudelena. Infabulazioan kanpoko eta barneko ezpainak moztu eta klitoria erauzten diete, eta gero bagina josi. Soilik zulo txiki bat uzten diete txiza eta hilekoko odola atera dadin. Erditzerakoan, berriro ireki behar izaten diete eta ondoren berriro josi. Hainbat herrialdetan, senarra denboraldi baterako kanpora joaten bada berriro josten diete bagina.

Zein ondorio ekartzen die honek emakumeei?

Ondorio oso larriak. Ablazioa berez astakeria da, baina horri gehitu behar zaio zein egoeratan eta zein tresna erabiliz praktikatzen den. Harakintza hau anestesiarik gabe egiten da eta Somalian esaterako, arrantza egiteko haria, burdin hariak edo hari begetalak erabiltzen dituzte josteko. Oso arriskutsua da prozesua. Emakume asko ablazioa praktikatzeko unean bertan hiltzen dira odolustuta, beste askok infekzioak harrapatzen dituzte eta egun batzuetara hiltzen dira. Gainera, hilerokoarekin batera izugarrizko minak izaten dituzte eta erditzerakoan ere arazoak sortzen dira eta asko hil edo bizitza osorako infektatuta geratzen dira. Horrez gain, hiesaz kutsatzeko bigarren arrazoi nagusia da ablazioa, praktikatzen den herrialdeetan. Bizitza osorako ondorioak ditu, eta ez soilik ondorio fisikoak, baita psikologikoak ere.

Zein adinekin egiten zaie ablazioa neskei?

Adina herrialdearen arabera aldatzen da. Balin esaterako 4 urteko haurrei egiten diete baina gainontzeko herrialdeetan normalean 6 urtetik 14 urtera bitarteko neskatoak dira, Somalian barne. Haurrak direnez, UNICEFek lan handia egin du gai honen inguruan. Datuek diote egunean 6.000 neskek sufritzen dutela ablazioa.

Ablazioa Islamarekin lotu ohi da maiz.

Ablazioaren inguruan mito asko zabaldu da eta hori da nagusiena, Islamarekin lotzea. Herrialde islamisten herenean praktikatzen da ablazioa eta Koranak ez dio ezer ablazioaren inguruan. Gainera, Egipton esaterako, beste erlijioetakoek ere egiten dute, juduek eta kristau koptoek kasu. K.a. 2000. urtekoak dira ditugun lehen aztarnak. Ikusi baita hainbat momiak zirkunzisio modukoa egina zutela. Europan berriz, XIX. mendean histeria diagnostikatzen zieten emakumeei klitoria erauzten zieten. Ablazioaren atzean emakumeen kontrol sexuala egon da beti.

Zein arrazoi eta argudio ematen dituzte ablazioaren aldekoek?

Aitzakia nagusia erlijioa da. Estetikarena ere erabiltzen dute, nahiz eta guri harrigarria iruditu. Ugalkortasunarekin lotutako sinesmenak ere badira. Herrialde batzuetan, ablazioa emakumeak gizonari eskaintzen dion oparia da. Azken finean, beti ere kontrolaren zentzuan, fidelitatea ziurtatzeko modutzat hartzen da. Milaka aitzakia egon daiteke, modu batera edo bestera konbentzitu behar dituzte emakumeak. Komunitatearen ohorea mantentzea ere bilatzen dute ablaziorekin.

Komunitatetik komunitatera aldatu egiten da ablazioaz duten ikuspegia?

Kontuan hartu behar dugu Afrikako estatuak deskolonizazioaren ondorioz sortu zirela, baina beraiek komunitateka funtzionatzen dute eta komunitate bakoitzak tradizio ezberdinak ditu. Batzuk patrilinealak dira eta gizarte botere guztiak belaunaldiz belaunaldi igarotzen dira. Ezaugarri hauek dituzten gizarteetan ematen da bereziki ablazioa. Afrika hegoaldeko herrialdeetan ez da hainbeste praktikatzen indar gehien duten komunitateak beste tradizio batzuetatik datozelako. Somalian, adibidez, bada talde islamiar bat oso zabaldua dagoena eta hauek ablazioaren defendatzaile sutsuak dira.

Harrigarria da nola duten hain barneraturik tradizio hori, baita emakumeek eurek ere.

Bai, eta horri aurre egitea da erronkarik nagusiena. Adibidez, Somalian Konstituzioa sortu dute eta aurrerapauso handia da legediak ablazioa debekatzea, baina benetako transmisoreak ez dira instituzioak, baizik eta daiak, bertako emaginak. Emakume hauek menopausiara iristen direnean ordura arte izan ez duten boterea lortzen dute eta botere hori beste belaunaldiko emakumeengan agintzeko erabiltzen dute. Nahiz eta harrigarria dirudien, jasan duten zapalkuntzaren ondoren eurak dira neskato gazteei ablazioa egiten dietenak. Genitalen mozketa eguna iritsi baino hilabete lehenago, zer den esplikatzen dio amak, eta duen garrantziaz hitz egiten dio. Etxean gizonezkorik ez dagoen egun batean, egun argiz, daiak neskatoaren etxera joaten dira. Emakumeetako bat haurrari ahoa estaltzeaz arduratzen da garrasirik egin ez dezan eta gainontzekoek eskuak eta hankak eusten dizkiote kontra egin ez dezan eta mozketa ez oztopatzeko. Orduan, esperientzia handiena duen emakumeak labana batez mozten dizkio genitalak. Kontrol sozialerako tresna da nolabait, ablazioa egin ez dieten emakume asko baztertuak izaten direlako eta komunitate txikietan, bazterketak ondorio ekonomiko larriak ekar ditzake, ezin dute komunitatearen ondarerik erabili, adibidez. Ondorioz, emakumeentzat ablazioa integratzeko bide bakarra da.

Hortaz, legeak debekatzea ez da aski ablazioa desagerrarazteko.

Ez. Marko normatiboak garrantzitsuak dira, baina azkenean hezkuntza eta sentsibilizazioa landu behar dira. Somaliak hamar urte baino gehiago eman ditu gobernurik gabe, eta gaur egungo gobernuaren eragina oraindik ez da handiegia gizartean. Ablazioa oso sartuta dago jada bertako errealitatean, eta legea motz geratzen da.

Nola zigortzen du legeak?

Somalian oraindik ez da Konstituzioa indarrean jarri eta ikusteko dago legeak izango duen garapena eta zigorraren ezarpena. Herrialde bakoitzean zigorrak ezberdinak dira.

Orain Konstituzioak debekatzen duenez, hemendik aurrera eskoletan gaia landuko al dute Somalian?

Beste herrialdetan lantzen da. Batez ere iritzi liderrekin eta irakasleekin egiten dute lan. Eskolak transmisiorako bide garrantzitsua dira eta egia da lan handia egin dela Afrikan eskolen bitartez.

Zein etorkizun ikusten diozu ablazioari?

Makutoko protokoloak adierazi zuen lehenbiziko aldiz ablazioa giza eskubideen aurkakoa dela. Geroztik aurrerapauso handiak eman dira, beti ere bertako emakumeek egindako lanari esker. Mendebaldeko emakumeak hasi ginenerako, haiek jada ibilbide luzea egina zuten. Oso gauza interesgarriak egiten ari dira eta gaur egun badira belaunaldi berriak horren jakitun direnak. Bestalde, aurrerapauso guztien ondoren aurkako indarra etortzen da. Hori dela-eta, uste dut ezer ez dela eman behar lortutzat, gaiaren jarraipena egin behar da, ez soilik ablazioarena, baita emakumeek jasaten duten diskriminazioarena ere. Emakumeen aurkako sistemaz ari gara hitz egiten eta horretan Mendebaldeko emakumeok ere asko daukagu egiteko. Baina baikorra naiz, bertako emakumeak benetan miresgarriak direlako eta konfiantza dudalako haiengan. Dena den, beti ere alarma gorri hori piztuta izan behar dugu.

Ablazioaren aurka borrokatu duten emakume erreferenteak ugari dira.

Nawal Al-Sa’dawai oso erreferente ona da. Afrikako emakumeen errealitateaz zerbait jakin nahi izan dudanean berarengana jo dut beti. Idazle feminista, komunista eta psikiatra da eta mediku aritzen da gaur egun Egipton. Argi dauka mozketa fisikoa eman aurretik psikologikoa ematen dela eta hori dela landu beharrekoa. 1970eko hamarkadan beste emakume bat nabarmendu zen ablazioaren aurkako borrokan: Efua Darkenoo. Ghanakoa da eta berak ekarri zuen Europara ablazioaren aurkako aldarrikapena. Gobernuz Kanpoko Erakundea sortu du, emakumeei alternatiba berriak emateko. Esaterako, oso ezaguna izan zen erakundeak emaginekin aurrera ateratako proiektua. Emagin batzuek ablazioa praktikatzeko tresnak plazan uztea eta ablazioaren aurkako borrokarekin konprometitzea lortu zuten. Bestalde, Waris Dirie idazle eta modelo somaliarrak ere ekarpen inportantea egin zuen, ablazioa jasan eta bere esperientzia publikoki kontatzen lehenetarikoa izan baitzen. Ablazioaren aurkako ekintzailea da eta egun bere izena daraman fundazioa du. Ablazioari buruzko Dessert flower liburua idatzi zuen eta hori oinarri hartuta Sherry Horman zuzendariak filma egin zuen ondoren.

Ablazioaz gain zein beste jazarpen sufritzen dute Somaliako emakumeek?

Somalian, seme-alabak izateko baino ez dute balio emakumeek eta eskubide guztiak ukatzen dizkiete. Horretarako, txiki-txikitatik euren buruen kontrolik ez izateko hezten dituzte, debekuak ezarriz eta lotsaraziz. Emakumeak ez dira herritarrak, emakumeak ez dira subjektuak, emakumeak objektuak dira jaiotzen diren unetik. Merkantzia aldatzeko, familien arteko trukea egiteko, ezkutuko ekonomian lanean aritzeko eta ugalketa lanetarako erabiltzen dituzte. Somaliako emakumeek ez daukate nahimen propiorik, ezta hautatzeko bokaziorik ere. Baina ez zonalde horietan emakumeak horrela jaiotzen direlako edo bereziki otzanak direlako, baizik eta txiki-txikitatik esanekoak izaten erakusten dietelako eta batez ere askotan alternatibarik ez dutelako.