Automatically translated from Basque, translation may contain errors. More information here. Elhuyarren itzultzaile automatikoaren logoa

"Hemengo jendeak ez daki ETB3 dagoenik ere"

  • Ane Miren Iruretagoiena Lakuntzako (Nafarroa) Luis Fuentes ikastetxeko zuzendaria da. Ehundik gora ikasle dituzte Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzan, denak D ereduan. Lekeitiarrak ez dauka saltzeko eskola, ezta herria ere.

"Hona datozen batzuk euskaltzaleak dira, baina asko ez. Herriko eskola bakarra delako datoz, D eredua dago, ez dago besterik, eta denak euskalduntzen dira".

Zenbat eskola daude Lakuntzan?

Niretzako bakarra dago, baina herrian bi sentsibilitate daude eta beste sentsibilitateak dio herrian bi ikastetxe daudela. Bestea, Andra Mari ikastola kontzertatua da [Etxarri-Aranatzen, alboko herrian dago]. Nire ustez, euskalduntze kontuean, askoz mesede gehiago egin dio eskolak [Luis Fuentesek] herriari. Andra Mari ikastolara doazen familiak euskaldunak dira, edo gutxienez euskaltzaleak. Baina hona datorrena beste guztia da, batzuk badira euskaltzaleak, baina asko ez. Herriko eskola bakarra delako datoz, D eredua dago, ez dago besterik, eta denak euskalduntzen dira. Esan dezagun, modu pasiboan euskalduntzen direla.

Euskaltzale ez direnak euskalduntzea ez al da zailagoa?

Noski, zailagoa da, ez dago kontzientziarik orokorrean. Gu hor ari gara umeak eta herria euskaldundu nahian. Batzuek esaten digute: “Saiatzen zarete baina...”, esanez bezala, “ez dakit zertarako saiatzen zareten horrenbeste, zeren gero gizartean ez dago islarik”. Baina, nire ustez, eskolak mesede handia egin dio herriari, D ereduan izateak alegia. Lakuntzan edozein ekintza izan daiteke euskaraz, helduentzat ere hortxe-hortxe. Beste herrietan beti dituzu umeak ez direnak euskaldunak.

Lakuntzan denek ez dakite ordea euskaraz.

Ez, baina kontaktua badute. Gutxi dago esango dizuna, “barkatu baina ni euskaraz...”. Erabilerarik ez dago ordea. Belaunaldien arteko katea hautsi da. Jubilatu gehienak euskaldunak dira. Badira etorkinak,  1960ko hamarkadan Extremadura eta Andaluziako herri batzuetatik etorritakoak, familia osoak. Horien seme-alabek ez dute euskara ikasi, giroa ez zelako euskalduna eta haien bilobak guk euskalduntzen ditugu. Gurasoak dira erdaldunak, hemen jaio eta hemen bizitakoak beti, baina ez dute ikasi ez dutelako premiarik izan, eskola erdaraz zen, eta herrian ere gaztelaniaz aritzen ziren arazorik gabe.

Herri euskalduna izango zen bada Lakuntza.

Bazen, baina zaharrek diote gerra garaian bai apeza bai alkatea, las fuerzas vivas, euskaldunak zirela, baina ez euskaltzaleak. Maisua militar izandakoa omen zen, batere ez euskaltzalea. Haiek eragin handia izan omen zuten: hemengoak erdaldundu ziren, kanpotarrak ez ziren euskaldundu.

1960ko hamarkadan etorritakoen seme-alabek ez dute errefusatu haurrak D ereduan aritzea. A eredura eramateko aukera izango zuten.

Eskola publikoan, beste herri batzuetan, A eredua ghetto xamarra da, etorkinen ghettoa. Ez dakit lakuntzarrek gustuko luketen A eredua, A eta D egongo balira igoal A aukeratuko lukete, baina azken urteetan ez diegu aukerarik eman.

Inguruko herrietan egongo da A eredua.

Entzun dut Altsasura Madril ingurutik ez dakit zein enpresatakoak etorri direla lanera eta familiek haurrak D ereduan matrikulatu dituztela, A ereduan zer dagoen ikusita: ijitoak, kanpotarrak... “Euskaraz?” pentsatu dute gurasoek, bada ikas dezatela, gutxienez herrian herrikoekin egongo dira.

Lakuntzako haurrek gaztelaniarekin arazorik ez dute izango.

Ez. Marokoarrek-eta erdarari garrantzi handia ematen diote. Beti ari dira gurasoak galdezka, “baina noiz hasiko dira erdara ikasten?”. Hala ere, familia kalera ateratzen den horietakoa baldin bada, erdara kalean ikasiko du. Ez dago arazorik erdara ikasteko eskolan, kalean, beste umeekin.

Etorri berriak ez dira harritzen gaztelaniaren ordez euskara irakasten delako?

Badakite gaztelaniazko eskolak badaudela, familiarrak dituztelako Irurtzunen edo Altsasun. Baina, guraso etorkin batek zioenez, bere semeak hemen euskara ikasita erdara ere ikasi zuen, eta bere ilobak Altsasun A eredura joanda erdara ikasteko zailtasunak izan zituen. Hala zioen berak: “Eskolatik ateratzen denean, nire iloba marokoarrekin baino ez da ibiltzen eta nire semea hemengoekin dabil”. Hemen, D ereduan ikasita, mundu guztiarekin sozializatzen dira.

Lakuntza asko erdaldundu zela esan duzu. Zeinek egiten du orain euskaraz?

Jubilatuek.

Eta hurrengo belaunaldiek?

Ia-ia mundu guztiak daki, baina ez dute egiten, ez daukate erraztasunik. Mankomunitateak erabilera txostena aurkeztu du eta zera da politena: umeek beraien artean ez dute euskara erabiltzen, gurasoek beraien artean ere ez. Nork erabiltzen du gehien? Umeek gurasoekin eta gurasoek umeekin. Badira horrelako gauza bitxiak.

Aiton-amonek bertako hizkeran egingo dute.

Bai, hikaz eta oso ongi, baita emakumeek emakumeekin ere. Lekeitiokoa naiz eta han inguruan ez dut ezagutu emakumea emakumeari hika, baina hemen bai.

Bertako hizkera ez al da galduko?

Andra Mari ikastolara joaten direnek mantentzen dute bertako hizkera, baina Lakuntzakoa baino, ia gehiago etxarriarra. Hango ikasleek euskara kalean ere erabiltzen dute. Nik galdutzat ez dut ematen, baina ahulduta badago.

Galdutzat diot aiton-amonek baino ez dutelako hitz egingo bertako hizkeran. Eskolan batuan egingo duzue, ezta?

Batuan, eta noizbehinka egiten ditugu ekintzak bertako hizkeran. Jai giroan landu nahi dugu euskalkia antzerkiaren, kanten bidez, bestela bi hizkuntzatan ari garela dirudi. Idatzirako ez zaigu interesatzen euskalkia, ahozkorako eta entzumenerako nahi dugu, eguneroko bizitzarako. Entzun izan dugu, “nik ez dakit umearen euskara egiten eta erdaraz egiten diogu”.

Umeak ulertuko du bada aiton-amonena.

Behin baino gehiagotan sumatu ditut agurea eta umea erdaraz. Badute halako sentsazioa bere hizkera ez dela ona, ez dela garbia. Amona batek esan zuen: “Honekin [arbizuarrarekin] egingo nuke, baina zuekin ez, zuen euskara eta nirea hain dira desberdinak”. Ez da ausartzen, ez dakiela uste du... gutxietsi egiten du bere burua.

ETB3 digitalean ez egoteak eragina duela diozu.

Guretzat bai. Igoal, hemengo jendeak ez du faltan botako, baina irakasleok bai. Garai batean, Shin Chan eta denak euskaraz ikusten ziren, gaur egun Clanek [umeen programazioa duen katea] hartu du dena, hor ez dago eredu euskaldunik. Ez dago Erasoan! orain dago Al ataque! Zer gertatzen da ETBrekin? Nafarroan, ETB1 eta 2 analogikotik hartu daitezke. Telebista pizten duzunean digitaletik analogikora aldatu egin behar duzu, nolabaiteko grina izan behar duzu hori ikusteko, zeren zure pantailan ez da azaltzen. Horrela 1a eta 2a ikusiko dituzu, baina ez 3a. Gaur egun, umeen programazio guztia ETB3an dago eta ikusi nahi badugu Internetez egin behar dugu. Gurasoen borondate handia behar du. Telebista piztuta berez ez daukazu euskarazkorik. Hemengo jendeak ez daki ETB3 dagoenik ere. Ez dagoena nola bilatuko duzu?

Nafarroan hezkuntzak ez ditu 2 urteko haurrak bere gain hartzen. Horrek euskara ikasteko eragiten duela diozu. Nola eragiten du?

Gurasoak lanera badoaz, umeak  haur eskolara eramango dituzte, baina etxean baldin badago gurasoetako bat, kontuan izanda haur eskolek zenbat balio duten, batzuek umea berarekin izatea aukeratzen dute. Haurra urtebete geroago hasiko da eskolan. Horrela, hizkuntza aldetik, goizago euskalduntzeko aukera galtzen dute. Bi urterekin edo hiru urterekin, zenbat eta goizago hasi orduan eta erraztasun handiagoa dute. Sozializazioaren ikuspegitik, haur eskolara eramaten ez badituzte sozializatzeko aukera aparta galdu dute. Ezagutzen ditugu etxeko balkoiko barrote artean hazi direnak, bi edo hiru urtez.

Talde txikiak, hizkuntzak ikasteko aproposak

“112 haur dauzkagu Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzan, maila bakoitzeko 12 ikasle inguru. Hizkuntzak ikasteko zeharo aproposak dira talde txikiak, eskola handietan erdibitu egiten dituzte gelak hizkuntzak lantzerakoan. Guk hori beti daukagu”.

Kokapen geografiko bikaineko herria... euskararen kaltetan

Lakuntzak 2001ean 1.038 biztanle zituen, 2011n 1.237. Populazioak nabarmen gora egitearen arrazoiak galdetu dizkiogu Ane Miren Iruretagoienari eta hainbat faktore aipatu dizkigu.

Errepide onak ditu Lakuntzak inguruan eta gertu ditu hiriburu gehienak, Iruñea, Gasteiz, Donostia eta Bilbo, baita Iparraldea ere. Gipuzkoatik, Arabatik, Iruñetik joan da jendea hara bizitzera. “Etxebizitza gorakada egon zenean Lakuntzan etxeak ederrak eta merkeagoak ziren”. Eta Sakana bailarako alboko herrietan ez bezala, lantegiak dituzte aspalditik. 1960-70eko hamarkadetan Espainiako Estatutik Lakuntzara joan ziren lanera eta bizitzera, ez alboko herrietara. Ondoko herriak nekazaritzari lotuagoak ziren.

Ane Miren Iruretagoienaren ustez, ezaugarri horiengatik Lakuntzakoa, adibidez, inguruko herriekin alderatuz, gizarte irekiagoa da. Alabaina, horrek euskarari eragin dio, kalterako.
 


You are interested in the channel: Hizkuntza politika
"We will go to the City of Irun to talk about his attitude towards the Basques, not an act in Spanish"
The City Council of Irun has apologised and called on the Basque associations of the city for this Wednesday, but the matter has taken a different direction and will not be closed immediately. Many of the associations that have denounced the City Hall for not talking about... [+]

Event commemorating the Basques of Irun: 35 associations tell the city council "enough"
The patience of the Basques of Irun has been overwhelmed; they are angry and on this occasion they are not going to "shut up". The fact that the act of lighting the Christmas lights was carried out in full in Spanish has led 35 associations of the city to denounce the linguistic... [+]

They accuse ETB of “counter-programming” the film ‘Bizkarsoro’ on Basque Day
ETB1 premiered the film Bizkarsoro on Basque Day. Although ETB2 was proposed to broadcast simultaneously in Spanish, Tasio eventually offered to be in Spanish on this channel, which has provoked some indignation on social networks.

PNB: "Let us not ask what the institutions are going to do for the Basque people, let us do it for the Basque people"
On December 3, political parties and agents publish their political readings around the Basque country. The PNV has also joined the initiative under the title El euskera, the essence of Euskal Herria. The party, which has been leading the linguistic policies of Araba, Bizkaia... [+]

Chronicle
Why does the Basque Country not have an adequate media share?
It is drawn as a taboo subject in the Basque Country, but this is not the case in the world. Language policies cannot be put into the logic of the free market, but quotas or quotas must be established. They are necessary. And the ones that exist need to be complied with, because... [+]

2024-09-25 | ARGIA
The Council of Europe urges Spain to ensure that trials can be held in Basque
The Committee of Experts of the Council of Europe has asked the Spanish Government to take measures to ensure Euskera in justice, health and social services, to guarantee the provision of public services in Basque, to end the zoning of Navarre and to make ETB3 visible throughout... [+]

Basque demands "strong" linguistic political institutions
Close to 25 agents from the Basque sector appeared in Baiona on 15 May. In addition to the intervention of public institutions, it has been time to make known the last edition of the Basque Country from 15 to 25 May next year.

The Basque Country in Iparralde
Recent sokatira for an effective language policy
The Basque Public Entity (EEP) will agree in early 2024 years language policy for the coming years. Among the results of the last socio-linguistic survey and the EEP forecasts for 2050, Basque society has a great alarm: it is not possible to continue with the existing work and... [+]

They delay the decision to formalise Basque, Catalan and Galician in the European Union and join the Spanish Congress
The Council of Euskalgintza has taken the news "with disgust", but hopes that it will be accepted after the delay. On the other hand, these languages can be used in the Spanish Congress from now on. The Council has taken with concern the announcement that the politicians of the... [+]

2023-08-31 | Ilargi Manzanares
Andorra requires a minimum level of Catalan to reside
The new Catalan defense law of Andorra will require the basic level of Catalan in order to live and work in it. They shall require a level below Title A2.

Does the Basque Country, official in Europe and Navarre not?
On Thursday we learned: The government has requested that Galician, Basque and Catalan be official languages in the European institutions. Why? It has been forced by the Catalan political parties in the negotiations.

Council: "The agreement of the Government of Navarra is a setback for the Basque Country"
Regression. This is appreciated by the Council of Euskalgintza, in relation to the linguistic question and the promotion of the Basque Country, the programmatic agreement for the term 2023-2027 signed by the political parties that will constitute the new Government of Navarra.

The Government of Navarra is cutting down the Basque language school groups
Twelve professors will direct 2,040 works and perform oral tests of 680 students in 18 days, “without considering that the ideal goal would be for each work to be directed by two professors to have a second opinion”. The complaint made by Jaume Gelabert, Euskera professor at... [+]

The test for the Berritzegune post can be carried out in Spanish, as the Government has modified the call
Professors who attend the call to work in the Berritzegunes of the CAV for the next school year will see a change in the oral defense patterns of their work: in the previous call, where he said “defense will be in Basque”, now says that “defense will be preferably in... [+]

Eguneraketa berriak daude