Automatically translated from Basque, translation may contain errors. More information here. Elhuyarren itzultzaile automatikoaren logoa

Frankismoa epaituko al du Argentinak?

  • Argentinan, frankismo garaiko krimenen kontra abian den ekimenak aurrerapausoak eman ditu, eta bi urteko ibilbidearen ondoren, erregimeneko biktima askoren itxaropen nagusi bihurtu da. Espainiako Justiziak garbi esan du –Garzon epailearen kontrako neurriekin– frankismoa epaitzen saiatzea Estatuko legediaren kontra joatea dela. Diktadurako gehiegikerien erantzuleak babesean daude. 1977ko Amnistia Legeak zigorgabetasuna aitortzen die. Zigorgabetasun harresi hori pitzatzea posible denaren esperantzaz abokatu talde bat ari da lanean Madrildik eta Buenos Airesetik.

Argentinako Auzitegi Federalean frankismo garaiko hainbat preso ohi izan ziren epaileari haien testigantza ematen.
Argentinako Auzitegi Federalean frankismo garaiko hainbat preso ohi izan ziren epaileari haien testigantza ematen.

Carlos Slepoy argentinarra frankismoa epaitegietara eramateko lanean diharduen abokatuetako bat da: “Espainian Txileko eta Argentinako diktadurak ikertzeko bultzatu zen ekimenarekin alderatuta, antzekotasun handiak ikusten dizkiot frankismoaren kontra martxan den salaketari. Argentinan gertatzen denak aldaketa garrantzitsuak eragin ditzake Espainian eta erreakzio segida sortuko dela iruditzen zait”.

Momentuz, elur bola biraka ari da eta bidean gizentzen doa. Azkeneko bultzada joan den apirilaren 23an jaso zuen. Argentinako Epaitegi Federalean aurkeztu ziren Josu Ibargutxi, Sabin Arana, Chato Galante eta Manuel Blanco Chivite, Francoren erregimeneko preso ohiak. Lehenengo biak Goldatu elkartekoak eta beste biak La Comuna taldeko kideak. Laurek, Buenos Airesera bidaiatu zuten Maria Servini de Cubria epaileari jasan zituzten torturen eta atxilotzeen testigantza emateko. Horrez gain, beste 50 kasu baino gehiagoren dokumentazio eta deklarazio idatziak aurkeztu zizkioten. Besteak beste, Andoni Arrizabalaga, Imanol Laspiur, Enrique Gesalaga, Germán Rodriguez eta Salvador Puig Antichenak. Lau preso ohiekin batera bidaiatu zuen Doris Benegas abokatuak ere eta bi idatzi entregatu zizkion epaileari: Humberto Baena –1975ean Txiki eta Otaegirekin fusilatua– zenaren arrebak eginiko deklarazioa eta Txikiren anaiak bidalitako eskutitza. Gema Carreterori aita fusilatu zioten eta haren heriotza salatzeko bidaiatu zuen Argentinara.

Joan den hilean salaketak pisu handiagoa hartu bazuen ere, hilabete batzuren buruan, biderkatu egingo da haren garrantzia, epaileak emandako hitza betetzen badu behintzat. Servini de Cubria epaileak ziurtatu duenez, Bilbora eta Madrilera bidaia egingo du inguruetako biktimen testigantzak eta dokumentuak jaso ahal izateko. Oraindik datarik zehaztu ez duen arren, bi aukera aurreratu zituen: ekaina ala iraila. Sabin Arana Goldatu elkarteko kidearen ustez “oso pauso garrantzitsua izango da epailearen bisita. Jendea animatu beharra dago. Mundu guztiarekin kontaktuan jarri eta ahalik eta jende gehien lagundu dokumentuak prestatzen”. Josu Ibargutxik ere ezinbestekotzat jotzen du testigantza uholdea sortzea: “Zirrikitu bat aurkitu dugu, baina ikusi egin behar da zigorgabetasun horma botatzeko nahikoa ote den. Zirrikitua gehiago zabalduko dugu epailea Euskal Herrira joandakoan sekulako jendetza aurkitzen badu testigantza eman nahian. Horixe da orain gure tresnarik baliagarriena. Epailea Bilbora joandakoan zenbait hilobiren irekieretan egotea nahi dugu”. Goldatu elkarteak bulego birtuala zabalduko du sarean, salaketan parte izan nahi dutenei dokumentuak nola lortu eta testigantza nola egin argitze aldera.

Argentinan aurkeztutako salaketak frankismoaren epealdi osoko krimenak biltzen ditu, Garzonen saiakerak ez bezala –1952. urterarte ikertzeko asmoa agertu zuen–. Carlos Slepoyk datuaren garrantzia azpimarratu du: “1977ko hauteskundeak arteko gertakizunak hartzen ditu salaketak. Horrek esan nahi du biktima eta biktimario asko bizirik daudela oraindik. Frankismoaren azken urteetan eta Trantsizioan ere hildako asko egon ziren, Gasteizko langileen hilketa eta 1975eko fusilamenduak [Txiki, Otaegi eta FRAPeko hiru kiderenak], adibidez. Eta tortura sistematikoa”.

Delitu horiek Argentinan epaitzeko eskuduntza justizia unibertsalaren printzipioan oinarritzen da. Justizia unibertsala onartzen duen edozein estatuk epaitu ditzake beste herrialde bateko delituak, gizateriaren aurkako krimenak direnean. Argentinako salaketaren kasuan, “genozidio” delituak salatu dira. Genozidioa gizateriaren aurkako krimena da, baina bien artean desberdintasun esanguratsuak daudela argitu du Slepoyk: “Gizateriaren aurkako krimena eraso sistematizatua da, biztanleria zibilaren aurkakoa, modu masibo eta bereizi gabean burutua. Genozidioak, aldiz, giza talde osoak suntsitzea du helburu. Gizartearen sektore bat ezabatzeko asmoa. Argentinako diktadura “genozidio” gisa epaitu beharko litzateke, adibidez. Militarren atzean zeuden talde ekonomikoen erantzukizunak ikertu ahal izateko ”.

Espainiako Justiziak frankismo garaiko krimenak ez epaitzeko duen argumentu nagusia 1977ko Amnistia Legea da. Diktadura garaiko krimenen zigorgabetasuna jasotzen du legeak. Nazioarteko zuzenbideko hainbat akordioren arabera, baina, zigorgabetasuna ezin daiteke aplikatu giza eskubideen aurkako krimenen kasuan, ezta preskripzio printzipioa ere. “Kasu batzuk oso garbiak dira. Ume bahituen eta pertsona desagertuen kasuak dira esanguratsuenak, oraindik amaitu gabeko delituak direlako. Egunero gertatzen dira. Pertsona bati bere identitatea ukatzen badiozu eta ordezko identitate batekin bizi bada, delitua gertatzen ari da. Desagertuekin ere berdin. Desagertuaren gorpua agertu arte uneoro gertatzen da delitua da. Beraz, preskripzio eta zigorgabetasun printzipioak ezin dira aplikatu”. Abokatuaren ustez, Espainiako Justizia bera ari da delitua egiten. “Auzitegi Gorena prebarikatzen ari da, jakinaren gainean epai bidegabeak eman dituelako eta gaizkileak ari delako babesten. Frankismoaren boterea oso indartsua da Espainian, oso errotua dago erakundeetan eta bereziki botere judizialaren goi karguetan. Zigorgabetasunaren eta ahanzturaren aldeko kultura oso nabarmena da”.

Servini de Cubria epaileak Madril eta Bilbotik bueltan, testigantzak bildu ondoren, aurrera egingo duelakoan dago Slepoy. “Delitu konkretuak zehazteko gai bagara, biktima eta arduradun jakinekin, epaileak deklaratzera deitu ditzake ustezko erantzuleak. Aurreikustekoa denez, inor ez da deklaratzera aurkeztuko eta atxilotze agindua eman beharko luke orduan epaileak. Horrek eragin oso boteretsua izango luke. Lehenengo eta behin, Espainian zigorgabetasuna erabatekoa denez, frankismoa epaitzeko ardura beste herrialde batek hartu behar duela agerian utziko lukeelako. Bestalde, ziurrenik estradizio aginduak izango direnez, Espainiak ez ditu onartuko eta gaizkileak delituaren tokian egongo dira errefuxiaturik, estatua babesle dutela. Era berean, guzti horrek beste efektu batzuk sorrarazi ditzake. Biktimei aurrera egiteko indarra ematen die, epaile eta fiskalak kolokan jartzen ditu eta beste toki batzuetan ere ekimenak abiatzeko aukera handitzen da, dela Giza Eskubideen Europako Epaitegian edo beste herrialdeetako epaitegietan. Garrantzitsuena aurrerapausoak ematen jarraitzea da. Gaiak ez dezala lo hartu, eta geroz eta oihartzun handiagoa izan dezala”.

Argentinako hedabideetan frankismoko biktimen bisitak izan du tokirik eta herrialdean giza eskubideen hainbat taldek babesa agertu diete testigantza ematera bidaia egin dutenei. Argentinako Atxilotu ohi eta Desagertuen Elkarteak, Giza Eskubideen Aldeko Ligak, Memoriaren Aldeko Institutuak eta Maiatzeko Plazako Amak eta Amonak, besteak beste.

Maiatzeko Plazako Amek 35 urte bete zituzten joan den apirilaren 30ean. Ostegunero egin duten bezala, plazara joan ziren egun horretan ere, zapi zuria jantzita. Bertan bildutako ehunka lagunei kontatu zizkieten haien testigantzak. Seme-alabak nola desagerrarazi zizkieten eta etxekoandre izateari utzi ziotela erresistentzia zibilaren eragile nagusiena bihurtzeko. Lehenengoz plazan bildu zirenean, ezin zuten imajinatu ere egin, aurrean zein bide luzea zegoen. Haien seme-alaben hiltzaileak akusatuen aulkian eseri dituzte eta horixe da duten pozik handiena.

Akaso, egunen batean frankismoko krimenen arduradun batzuk ere ikusiko ditugu akusatuen aulkian. Elur bolak maldan behera jarraitzen du eta tamaina nahikoa hartzen badu zabalduko du bidea.


You are interested in the channel: Frankismoa
2024-12-31 | ARGIA
Death of the Basque Gasteiztarra Gontzal Fontaneda
The Euskaltzale and Gasteiztarra militant died on Thursday, 30 December, in an accident at work. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) was a witness and travelling companion of the Basque country in Vitoria in the 1960s. She began to learn Basque at the age of 15. He invented a... [+]

Prolonged detention in Pamplona

Pamplona, 1939. At the beginning of the year, the bullring in the city was used as a concentration camp by the Francoists. It was officially capable of 3,000 prisoners of war, at a time when there was no front in Navarre, so those locked up there should be regarded as prisoners... [+]


Work is resumed to exhume more victims from the Francoist prison in Orduña
The works began on Monday and the bodies of 20 new victims of Franco have been recovered, according to the Basque Department of the Interior. The third campaign for the exhumation of human remains will be extended until the weekend and is expected to be extended.

They agree that the Monument to the Fallen of Pamplona is the interpretation center Marvels Lamberto
EH Bildu, PSN and Geroa Bai have agreed to make the Monument to the Fallen of Pamplona a centre of interpretation for the denunciation of fascism and democratic memory. The partial demolition of the building and the elimination or coverage of elements of Franco's sense, including... [+]

2024-11-18 | Hala Bedi
The City Council of Lagran paid tribute on Saturday to the Francoist reprisals [Photo Gallery]
Just 88 years of silence; our citizens finally deserve an act of recognition.

Kept in memory and in heart, they will continue to expand Saturraran's history.
Organized by the Saturraran Association, he met this Saturday on Memorial Day in the vicinity of the Saturraran Women's Prison, between 1939 and 1944, to remember and pay tribute to imprisoned women and children.

Puig Antich, the state never apologizes
The Spanish Government has sent the sisters of Salvador Puig Antich a document from the hand of the Minister of Democratic Memory, Ángel Víctor Torres. This is the "act of invalidity" of the death sentence imposed by Franco on the Catalan anarchist. It is surprising how little... [+]

Astrabudua will remember Josu Murueta and Antón Fernández on the 55th anniversary of his assassination
The event will recall the tragic events of 1969 and will also pay tribute to the defenders of historical memory.

The final touch of a work of art

This text comes two years later, but the calamities of drunks are like this. A surprising surprise happened in San Fermín Txikito: I met Maite Ciganda Azcarate, an art restorer and friend of a friend. That night he told me that he had been arranging two figures that could be... [+]


Respect the denied dignity

The Dual sculpture, placed on Ijentea Street, was inaugurated on May 31, 2014 in tribute to the 400 Donostiarras executed by the Franco regime during the coup d'état of 36 and the subsequent war. It was an emotional act, simple, but full of meaning. There they were relatives and... [+]


The exile of Ezkaba Segundo Hernández, identified in the fossa of Elía del Valle de Egüés
With Gasteiztarra, nine people have been identified who have been responsible for the flight of the day. In total, data have been obtained from 43 people since the creation of the DNA Bank of Navarra.

On the day 88 years of the Otxandio massacre, EH Bildu has filed a motion in the Senate to remove the decorations to Angel Salas Larrazabal
Ángel Salas Larrazabal is one of the main perpetrators of the bombing of Otxandio. He therefore participated in the first bombing of the population in the Basque Country.

Germán Rodríguez's tombstone is dressed in red carnations
In Pamplona/Iruña, Germán Rodríguez and Joseba Barandiaran have been honoured and congratulated for their work in favour of the workers’ movement. They have also shown their solidarity with Palestine, in the annual meeting of the sanfermines in Pamplona/Iruña.

With you Navarra denounces the appearance of Francoist symbols on the streets of Corella
The coalition With You Navarre has denounced the placement of Francoist symbols in front of a shop opened by a family of migrants and migrants in Navarre. The data has been transferred to the Public Prosecutor’s Office, which could be behind a banner in which a possible hate... [+]

Eguneraketa berriak daude