Santxikorrota: Bardea Zuriko iraganaren lekukoak
Lurraren historia geologikoa urtebetean laburtu beharko bagenu, Errege Bardea abenduaren 30ean sortu zela azpimarratu dute adituek. Baina hala ere, milioika urte ditu.
Ebro ibarraren sorrera bitxia da: duela 40 milioi urteko orogeniaren ondorioz, Tertziarioan, mendikateen artean Mediterraneora ihesbiderik ez zuen aintzira erraldoi bat zen. Pixkanaka, Pirinioetatik eta Iberiar Mendikatetik higatutako buztinak, hareharriak, kareharriak eta konglomeratuak pilatu ziren. Duela 12 milioi urte inguru Ebro ibaiaren arbasoak itsasorako atea zabaldu zuenean higadura prozesuak azkartu egin ziren. Bardeetan orain ikus ditzakegun paisaia eta forma harrigarri askoren jatorria, azken milaka urtetan gertatu den ustutze prozesu horren ondorio da.
.jpg)
Higadura prozesuek aurrera egin ahala, erliebea eratzen da substratu geologikoaren gogortasunaren arabera: hareharri eta legarrek errazago eusten diote, eta haien azpian dauden lutitak –buztin eta lupetzez sorturiko arroka sedimentarioak– babesten dituzte. Horrela sortu ziren, besteak beste, hainbestetan fotografiatu ditugun Bardeako sorgin tximini eta muino-lekukoak, Castildetierra, Piskerra, El Rallón edo Santxikorrotakoa kasu.
Azkeneko muino honek badu historiatik eta kondairatik asko. XV. mendean Bardean bizi zen Sancho Rota bidelapurrarengandik datorkio izena, eta gaztelu baten arrastoak ere badira bertan –Juan II.a erregearen gudarosteak setiaturik, harrapatua izan baino lehen Rotak bere burua labanaz hil zuela dio kondairak–.
Halako muino-lekuko ikusgarriak batez ere Bardea Zurian aurki ditzakegu. Ertz malkartsuko sakan, karkaba eta trokarte ugari dituen eremua da, etengabe aldatzen ari den basamortu moduko bat, eta azalera irteten den gatzaren kolore zuriagatik deitzen diote horrela. Bardea Zuriko sakonunea azken 11.000 urtetan moldatu dute gorabehera klimatikoek, baina baita gizakiaren jardunak ere: duela mende batzuk urtero 300.000 ardi iristen ziren transhumantzian –Erronkariarren abelbidea bertatik igarotzen da–; XVII-XVIII. mendeetako Izotz Aro Txikian ere deforestazio handia jasan zuen inguruak, sutarako-egurra lortzeko; XX. mendean nekazaritzarako labakitu ziren 20.000 hektarea inguru; eta gaur egun, ezin ahaztu tiro-eremu militarra dugula erdi-erdian.
Errege Bardeako Natur Parkeko ibilbide ofizialen artean, bada bat mendiko txirrindarekin Santxikorrotatik igarotzen dena eta iraganaren lekuko geologiko horretaz gozatzeko aukera ematen duena.
Fitxa teknikoa
Non
Nafarroa (Errege Bardea)
Nola iritsi
Argedas eta Tutera arteko NA-8712 errepidetik Parke Naturaleko bidea hartu eta Turistentzako Informazio Gunera eramango gaitu; hortik pista batez hurbildu gaitezke Santxikorrotako eremura.
Informazioa
www.bardenasreales.es eta Geolodía aldizkaria (11 zk.)
[Artikulu hau ARGIAren Aktualitatearen Gakoak 2022 100 orrialdeko aldizkari berezian argitaratu da. ARGIA Jendeak paperean edo PDFan jasoko du, bakoitzak hautatu duen gisan. Oraindik ez baduzu pausoa eman, egin zaitez ARGIAkoa eta plazer handiz bidaliko dizugu! Gainerakoek, Azokan eros dezakezue]
Faxisten aurka protesta egiteagatik auzipetu zituzten Lizarrako bi kideak. Asteazkenean, epaiketaren egunean, Lizarraldeko Kontseilu Sozialistak elkarretaratzea egin zuen epaitegi aurrean. Voxeko faxistak jarrera probokatzailearekin agertu ziren bertara, eta Guardia Zibilak... [+]
“Españolismoaren eta faxismoaren normalizazioan” Hispanitatearen egunak jokatzen duen papera salatzeko urriaren 12an Tafallan mobilizatuko da Ernai. “Gu, Nafarroako etorkizuna gara, haiek, aldiz, iragana. Faxismoak herri honetan lekurik ez duela argi... [+]
Gasteiztarrarekin bederatzi dira ihesaldian parte hartu zuten identifikatutako pertsonak. Guztira, Nafarroako DNA Bankua sortu zenetik 43 pertsonaren datuak lortu dituzte.
Irailaren 28 eta urriaren 5ean eta 19an izango dira saioak. 16 urtetik gorako euskaldunei zuzenduta dago eta dagoeneko izena eman daiteke Iruñeko Udalera deituta.
Kanporatze agindu mehatxua gainean du Moussa txantrearrak. Bizilagunak bildu dira prozesuari aurre egiten laguntzeko.
EH Bildu, PSN, Geroa Bai eta Zurekin taldeek lege egitasmoa adostu dute, Iruñeko Alde Zaharrean etxe turistikoei lizentzia gehiago ez emateko. Akordioak “izaera prebentiboa” duen “hirigintza-aldaketa” du ardatz, hiru helbururen bueltan oinarrituta:... [+]
Nafarroako Foru Komunitateko hezkuntza publikoko sindikatuek (STEILAS, ANPE, AFAPNA, LAB, CCOO, ELA eta UGT) 2024ko irailaren 26ko ostegunerako greba deialdia aurkeztu dute Hezkuntza Departamentuko erregistroan.
Hitzordua Noaingo Zentzumenen Parkean izango da. Herritarrak eta ekoizleak elikagai ekologikoen inguruan biltzeko Nafarroako topagune handiena da azoka. Bederatzigarren edizioa da aurtengoa eta laugarren urtez jarraian Noaingo Zentzumenen Parkean egingo da.
Munduko Medikuak PiztuPower proiektu "eraldatzailea" abiarazi du, Nafarroako emakume afro-ondorengo gazteei laguntzeko eta aktibismoan trebatzeko etengabeko formakuntzaren bitartez.
Ausartuko gara esaten Otsagabiko (Nafarroa) eta Eltziegoko (Araba) dantzak direla irailak 8 bueltako dantzarik ezagunenak. Ibilbide eta historia luzea dute eta azken hamarkadetan Euskal Herriko dantza talde askoren errepertorioetan jasoak izan dira.
Zubietako erraustegitik Artaxoara eramaten zituzten lixibiatuengatik, Ekondakini zigor espedientea irekitzeko eskatu zion ekainean Nafarroako Gobernuak Eusko Jaurlaritzari.
Kazetaria eta giza eskubideen defendatzaile sutsua. Munduko Medikuak, Apoyo Mutuo edota SHM gobernuz kanpoko erakundeekin lan egin izan du boluntario eta kazetari moduan. Hainbat komunikabidetan hamaika erreportaje plazaratu ditu Greziako Chios irlatik, hala nola Mediterraneoko... [+]
Zuk, nik eta inguratzen gaituzten pertsona guztiek partekatzen dugun oinarrira jo du Rakel Pardo Perezek (Urdazubi, 1995) bere lehenengo poesia-liburua ardazteko: gizatasunera. Zer esan nahi du gizaki izateak? Zerk ematen digu existentzia, eta zer egin dezakegu emana datorkigun... [+]