Pello Zubiriak zazpi egun eman zituen inkomunikatuta. Haren senitartekoek ezer gutxi zekiten haren osasun egoerari buruz; joan den astelehenean ospitalean eta bizirik zegoela jakin zuten. Zubiriaren emazte Malores Etxeberriarekin hitz egin genuen pasa den larunbatean egunotan bizitako sufrikarioaz.

Lehenik eta behin, zer moduz zaude Malores?
Gertatu den guztia gertatuta, ondo; indarra daukat. Askotan ez dakizu indarrak nondik ateratzen dituzun. Niri oso lagungarria gertatu zitzaidan pentsatzea niri gertatu izan balitzait horrelako zerbait, Pello ez zela geldituko, mundu guztia nahastuko zuela. Zera pentsatzen duzu: edozer gauza egin behar da gizon hau ateratzeko sartu duten tunel horretatik.

Horretaz ari gara, oso indartsu agertu zarela.
Egoerak horretara behartzen zaitu eta indarra atera egiten da. Horrelako egoera gogorretan edo erori egiten zara edo indarra ateratzen duzu. Gero buelta izango da, baina tira, momentuan indarra ateratzen zaizu.

Pello nola ikusi duzu?
Hiru bisita egin dizkiot. Erreanimazioan zegoela bi eta gelan zegoela, beste bat. Lehenengo bisitan inpresionatu egin ninduen: sueroarekin, monitorez inguratuta, oso argal... Hirugarren bisitan Pello ikusten hasi naiz, bere erreakzio batzuk, bere ironia, jenio bizia… Hobeto ikusi dut. Gorputzez ordea, berdintsu, oso ahul. Lehendik zuen gaixotasuna gehiagotu zaiola pentsatzen dut, ibili-eta oso gutxi egingo zen. Ez dakit zer jango zuen, eta zeuzkan kilo gutxietatik galdu egin ditu beste batzuk.

Zer esan dizu berak egun hauetaz?
Oraindik ez daki oso ondo zer gertatu den egun hauetan, ez du ondo lotzen. Zazpi egun izan dira inorekin hitz egin gabe, eta gainera batetik bestera. Noiz sartu da ospitalera? Zenbat aldiz eraman dute? Bidai hori begiak estalita egin zuen. Zazpi egunetako "pelikula" hori osatzen ari da. Espetxeratuta zeuden besteek diote barruan zaudela denboraren nozioa berehala galtzen dela.

Zuk nola bizi zenuen besteek dagoeneko deklaratu eta Pellok inkomunikatuta jarraitzen zuen momentua. Zer sentitu zenuen?
Oso gogorra izan zen. Abokatuak Pello ospitalean zegoela esan zidan. Ondo omen zegoela eta ez larritzeko. Goiz osoa pasatu genuen Entzutegi Nazionalean tramiteak egiten eta ez zigun inork ezer esan. Horrelako egoera larri batean familiak ezin al du jakin bi edo hiru egun beranduago arte bere familiako hori ospitalean dagoela eta zein egoeratan dagoen? Edozer gauza espero duzu hainbeste denbora ospitalean daramalako eta ikusi duzulako etxetik nola atera den. Txikituta egon daiteke. Ospitalera joan ginen eta han ez zegoen erregistratuta, ez zen existitzen. Argentinako pelikula bat dirudi. Azkenean mediku bat etorri zen esanez ezin zutela ezer esan, inkomunikatuta zegoelako. Nik edozer gauza espero nuen ordurako. Bizi al zen galdetu nien eta baietz erantzun zidaten, lasai egoteko. Hurrengo egunean deklarazioak bukatu ziren eta gu han ginen oraindik. Momentu hartan oso sentsazio arraroa izan genuen, lau kalera zihoazen eta haien senitartekoak pozik zeuden, besteei barrura zihoazela esan zieten... Ez genekien Pello nola zegoen eta beste hiru egun, ospitaletik inolako informaziorik lortu ezinik egon ginen.

Une honetan erregistratuta dago ospitalean?
Pellok deklaratu eta hurrengo egunean, inkomunikazioa altxatu ziotenean eta bera bisitatzeko baimena eman zidatenean Gregorio Marañonera joan ginen. Esan genien Audientziatik etorri ginela, baimena eman zigutela bisitatzeko, eta hala ere, "gizon hori ez da agertzen ordenadorean" esan zigun harrerakoak. Esan nion, "Aizu, herenegun berdina esan zenigun. Joan zaitez nahi duzun lekura, ekarri nagusia edo nahi duzuna, baina ez esan ez dela ordenadorean agertzen. Hori esan beste edozeini, baina niri ez, hiru egun daramatzagu hemen bueltaka...". Hurrengo pausoa askoz ere normalagoa izan zen. ZIUko medikuak etorri eta informazioa ematen hasi ziren... Gizatasun pixka bat sentitzen hasi ginen. Medikuak inguratzen ziren, gurekin hitz egiten zuten. Bisitatzeko aukera izan nuen, beti ere poliziaz babestuta...

Gelan bertan ditu poliziak?
Ni han egon naizenetan bi egon dira gelan. Ez dakit ateratzen naizenean han egoten diren edo ez. Gaur galdetu beharko diot hori Pellori. Bisitako denbora hain da mugatua, gauza piloa galdetu nahi dizkiozu eta ahaztu egiten zaizkizu, eta berak ere gauza pila bat jakin nahi ditu. Gaur paperean idatzita eraman beharko ditut. Oso egoera latza izan da. Nik badakit torturatu egiten dela, bizi izan dugu hori, eta badakigu. Baina ondo ondoan gertatu arte, sinesten duzu, baina ez duzu bizi. Nola gerta liteke hau 2003an hemen? Edonorekin ezin da gertatu, garbi dago. Baina jende honekin, hain garbi egonda, ez dutela inolako errurik, nola gerta liteke? Eskandalu ikaragarria da. Eta niri zer pentsatu handia eman dit horrenbesteko inkomunikazio eta itxitasunaren atzean zer egon daitekeen.

Eta gainera, inkomunikazioak jarraitzen zuen bitartean, komunikabideetatik informazio ugari ateratzen zen. Zuek ez zenuten zuzeneko informaziorik...
Ezertxo ere ez, ez informazio zuzenik ez ofizialik. Kazetariengandik iristen zitzaizkigun berriak. Bere buruaz beste egiten saiatu zela esan ziguten. Eta guk pentsatzen genuen: "Baina noiz, nola, zer gertatu da...". Oraindik ez dugu informazio garbirik horren inguruan.

Horri buruz hitz egin al duzue zuzenean Pellorekin?
Nik gauza batzuk galdetu dizkiot. Eta bera ari da pixkanaka istorioa osatzen. Horrek Pello kezkatu egiten du: Zer gertatu da? Noiz hasi da eta noiz bukatu da? Zer dago tartean? Oraindik ez dago osatua sekuentzia guztia.

Tratu txarrak jasan ditu?
Bai. Berak ez dit esan hau edo bestea egin didate. Baina nik galdetu egin diot ea zutik eduki duten. Eta baietz erantzun dit. Txorkatilak erabat handituak ditu eta dakidanez, hotz ikaragarria igaro dute. Gero gauza asko entzun ditu, garrasiak... Inma Gomila entzun zuen ondoan. Beste gauza batzuk ez ditu garbi. Zazpi egun inkomunikatuta egon ondoren, denbora eta gertakizunen haria ez ditu hain garbi oraindik. Eta guk ere ez, dagoen informazio apurra askotan ez baitator bat.

Badaki "Egunkaria" itxi dela?
Atzo (otsailaren 28an) komentatu zidan. Nik uste dut Iñaki Esnaolak esan ziola eguerdian. Ordubete egon ziren kontu-kontari. Eta atzo esan zidan: "Egunkaria itxi omen dute". Bisitatu nuen lehenengo egunean barruan zeintzuk zeuden ere galdetu zidan, ez baitzekien. Ahots batzuk ezagutu zituen, esaterako, Inmarena. Baina beste asko ez zekien norenak ziren.

Harrituta egongo da gertatu den guztiarekin, ezta?
Bera haserre dago, inolako errurik izan gabe horrelako pelikulan atrapatua geratu delako. Indignatuta dago.

Epaileak zer moduzko tratua eman zion deklaratzeko garaian?
Normala, pentsatzen dut. Gainera, hori ospitalean izan zen. Pellok ez zidan aparteko ezer esan. Epailea "nahiko korrektoa" iruditu omen zitzaion..., korrektoa bai, baina barruan utzi zuen.

Madrilen zinetela, bertakoek zer ikusten zuten. Albistea jarraitzen ari ziren komunikabide guztiak hemengoak ziren, edo bertakoak ere baziren?
Hasieran, uste dut, denetarik zegoela. Baina gure sentsazioa izan da bakarrik geundela. Gauza bat da hemen egotea eta bestea han egotea. Esaten zigutenean hemen sortzen ari ziren mugimenduak, guk ez genuen sinistu ere egiten. Han ez zen ezertxo ere ikusten. Guk komentatzen genuen gure artean Madrilen ere egon behar zuela beste sentsibilitate bat zuen jendea, mugimenduren bat, anti-zerbait... Noski, egongo da, baina hara ez zen inor inguratu. Han bakarrik zaude. Prentsak ere han modu batera ematen du informazioa eta ia hobe ez irakurtzea. Hala ere pentsatzen duzu: "ohartuko dira zerbait gertatzen ari dela, ezta?" Baina inor ez da hurbiltzen zer gertatu den galdetzera. Desmobilizazio izugarria dago eta nahiz eta atxilotuek errudun ez direla esan, loturaren bat izango dutela, zerbait egingo zutela, uste du jendeak. Horrelako iritzia sortzea lortu dute. Bakardade sentsazioa handia da.
Egia esan, EITBko kazetari gazteek-eta asko lagundu digute. Beraiek zeuzkaten akreditazioak barrura sartzeko, eta nik bakarrik sartu behar banuen tramiteak egitera, nirekin batera sartzen ziren eta tramiteak irauten zuen bi edo hiru orduetan nirekin egoten ziren. Alde horretatik asko lagundu digute, baina hemengoak ziren. Gero bazeuden hango kamera batzuk hemengo medioetarako lanean, eta zur eta lur zeuden gertatzen ari zenarekin.

Ospitalean, Pello inkomunikatuta zegoela, berri baten zain zeundetenean, zer nolako tratua jaso duzue?
Oso bitxia iruditu zitzaidan medikuak hain itxi ikustea. Dirudienez, oso gogor zituzten harrapatuta jarrera hori izateko. Ez da normala. Inkomunikazioa altxatzen denetik beste gertutasun bat nabaritu dut. Familia bati mediku batek ematen dion tratu normala eman didate ordutik aurrera.

Eta informazioa eman dizutenean, egun hauetan guztietan nola egon den-edo esan dizute?
Niri ZIUko medikuak eman dit informazioa. Baina berak eman didan informazioa, Pello bere sailean dagoenetik aurrerako informazio da. Lehenagokoa da oraindik ez dakiguna

Susmoak egongo dira inkomunikazioa hainbeste luzatu den azaltzeko, ezta?
Badago sentsazio bat. Egoera bat hain gertu ikusten duzuenean, kezkak sortzen zaizkizu. Zergatik hain inkomunikazio estua gaixo dagoen pertsona bati? Gauza asko etortzen zaizkizu burura. Baina hori da oraindik ez dakiguna. Badirudi oso garbia ez den zerbait dagoela.

Eman al dizkiote botikak?
Eman dizkiotela uste dut, ez dakidana da zein maiztasunarekin eta nola dosifikatu dizkioten. Badirudi, ostiraletik badago ospitaleren batean, eta ez bakarrean. Beraz, poliziarengandik medikazioa jasotzeko egun bakarra geratzen zaio: osteguna.

Beste zerbait gaineratu nahi duzu?
Eskandalu handi bat izan da. Nik behintzat susmo hori daukat. Jada eskandalu bat da nola egin duten dena, eta Pelloren kasuan, eskandalu exajeratua da.

Bera konturatzen da horretaz?
Bai. Eta horregatik dago haserre. Batetik, inongo zerikusirik izan gabe eraman dutelako. Berak paper hauek agertu zirenean, kereila bat jarri zuen. Orduan garbi adierazi zuen guztia eta geroztik garbi dago bere ibilbidea zein izan den. Zertara dator hau?

Ospitalean noiz arte egon behar duen badakizu?
Ez dakigu. Eta haiek ere ez. Printzipioz ondo egon arte. Baina "ondo" hori, ikusi beharko da haiek nola neurtzen duten.