1873ko azaroaren 07an,
Jurramendiko gudua hasi zen, Bigarren Karlistaldian. Gerrilla karlista gailendu zen kopurutan ia bikoitza zen armada liberalaren aurka, eta gerra amaiera arte Lizarraldea kontrolpean mantendu zuen. Ordutik, Jurramendi karlismoaren sinbolo bilakatu zen, eta urtero erromeria ospatzen dute bertan. Frankismoaren azken urteetan, erromeria erregimenaren aurkako manifestazio bihurtu zen, eta 1976an pistolari ultraeskuindarrak tiroka hasi eta bi gazte hil zituzten.
Iturria:
Jose Mari Esparza Zabalegi, Vasconavarros: guía de su identidad, lengua y territorialidad (Txalaparta).