Yaganeraren azken hiztuna hil da
Hego Amerikako yagan herriaren hizkuntzan mintzo zen azken hiztuna hil da: Cristina Calderon. 93 urterekin hil da Cristina Calderon otsailaren 16an. Bere ahizpa 2003an hil zenetik, yaganeraren hiztun bakarra zen. Bere ezagutza gal ez zedin, yaganera-gaztelania hiztegia sortu zuen.
Bere alaba Lidia Gonzalezek sare sozialetan zabaldu duen txioak erakusten du bideoan amak izandako bizitza gogorra, eta umetan yaganera soilik hitz egiten zutenaren testigantza:
[DECLARACIÓN PÚBLICA]
Sobre el fallecimiento de mi madre, Cristina Calderón
Hoy, jueves 16 de febrero de 2022, falleció mi madre, depositaria de nuestras tradiciones, última hablante activa del Yagán. Con ella se va parte importante de la memoria cultural de nuestro pueblo
[+] pic.twitter.com/P3SXHhavZM
— Lidia González Calderón (@lidiayagan) February 16, 2022
Bideo hau Txileko Jatorrizko Hizkuntzak bideoaren zati bat da.
Lidia Gonzalezek kontatu du amak hizkuntza gorde zuela baina bederatzi seme-alabek ez zutela ikasi, "diskriminatuak izateko beldur". "Hala ere, hizkuntzaren sustatzaile indartsua izan zen. Bere biloba Cristina Zarragarekin hiztegi bat sortu zuen eta kondaira liburu bat".
Hemen ikus daiteke biloba Cristinak idatzitako Cristina Calderón, nire amona yaganaren memoriak liburua.
Eta Unescok egindako beste bideo honetan, Cristina Calderonen testigantza.
Hizkuntza berreskuratzeko eta yagan herriaren memoria zaintzeko erronkak
Alaba Lidiak onartu du ama hilda "hizkuntzarentzat bereziki baliotsua den ezagutza enpirikoa galdu dela, baina hizkuntza berreskuratzeko eta sistematizatzeko aukerak zabalik dirauela".
Amari zuzendu zaio Lidia: "Ama, yaganentzat, zu joateak hutsune beteezin bat sortzen du kulturalki, humanoki eta afektiboki. Eta zure memoria eta horrekin gure herriarena gordetzeko lana ezartzen digu". Lidiak aitortu du lan hori izendatu ziola amak eta "beteko dut, zugatik eta gure herriagatik".
Unescok 2009an "Altxor bizi" izendatu zuen
Lidia Gonzalezek kontatu duenez, 2009an Txileko Kultura eta Arteen Kontseiluak, Unescoren Ondare Inmateriala Zaintzeko Konbentzioaren barnean, "Altxor bizi" izendatu zuen Cristina Calderon.
Sarean ikus daiteke yaganera-gaztelania hiztegi bat, Giacomo Bovek 1983an egina.
570.000 familiak euren haurren ikasgeletako hizkuntza nagusia zein izango den bozkatzeko aukera dute martxoaren 4ra arte: gaztelera edo katalana. Garikoitz Knörr filologoaren eta euskara irakaslearen arabera, kontsultak "ezbaian" jartzen du katalanaren zilegitasuna... [+]
Iragan urtarrilaren hondarrean, Bretainiako lurraldeko bi hizkuntza gutxituei buruzko azken inkesta soziolinguistikoaren emaitzak publiko egin zituzten bertako arduradunek. Haiek berek aitortu zuten harriturik gertatu zirela emaitzak ikustean. Hain zuzen ere, egoerak eta... [+]
Oinarrizko maia komunitateko U Yich Lu’um [Lurraren fruitu] organizazioko kide da, eta hizkuntza biziberritzea helburu duen Yúnyum erakundekoa. Bestalde, antropologoa da, hezkuntza prozesuen bideratzaile, eta emakumearen eskubideen aldeko aktibista eta militante... [+]
Bretainian, bretoiera oso ondo edo nahiko ondo hitz egiten duten herritarrak %2,7 dira, 2018an baino hiru puntu gutxiago. 107.000 dira gaur egun. Hiztunak gazteagoak dira. Galo hiztunen kopuruak ere behera egin du, baina ez bretoierak bezainbesteko abiadan.
Garabidek antolaturik, Hizkuntzak Biziberritzeko Formazio Programaren barruan izan zen gurean Alex Pancho Robles (Camiri, Bolivia, 1995) iragan urrian. Guarania da, eta guaraniera hiztuna. 8 milioi hiztun inguru dira Bolivia, Brasil, Argentina eta Paraguain barrena, hizkuntza... [+]
Garbiñe Elizegi baztandarra erizaina da. Abenduan, Zeelanda Berrian egin duten Osasun Ekitaterako Erizaintza Indigenari buruzko Ikerketa izenburuko bilkuran hartu du parte. Bere tesia aurkeztu du: Euskal emakumeek eta genero ez-normatiboek Euskal Herrian osasungintzan... [+]
Hizkuntza gutxituei begira Frantziaren jarrera salatzeko prentsaurreko bat egin dute Parisen hainbat diputatuk. Frantziako hizkuntza gutxituen kontrako azken erasoek protestak eragin dituzte Korsikan, Katalunian eta Martinikan. Régions et Peuples Solidaires mugimenduak... [+]
Okzitaniako Tolosako Apelazio epaitegiak eman du epaia, eta horren arabera, udaletan ezingo da katalana lehen hizkuntza moduan erabili, eta izatekotan, frantsesez egin ondoren, hura katalanera itzuli ahal izango da.
Samira Belyouaou (Heidelberg, Alemania, 1994) diasporako alaba da. Gurasoak Rifen (Maroko) jaioak, Alemanian Samira alabak eta lau seme-alaba gehiagok amazigera izan zuten etxeko hizkuntza. Itzulpengintza ikasketak egina, software enpresa batean ari da, beren produktuak 80... [+]
Korsikako legebiltzarkideek ezin dute Korsikako Asanblean korsikeraz hitz egin, Bastiako Auzitegiaren 2023ko epai baten arabera. Ebazpen horri helegitea jarri zion Asanbleak, baina debekua berretsi du orain auzitegi berak. Epaiak tokiko beste hizkuntzei eragiten diela ohartarazi... [+]
Azaroaren 26an eta 27an, Langune Euskal Herriko Hizkuntza Industrien Elkarteak eta FUEN Federal Union of European Nationalities erakundeak antolatuta, ‘Hizkuntzen irabazia. Benefits of language industry in the economy’ kongresua egingo da Donostiako Kursaalean. Han... [+]
Alexandru Jerpelea Bukaresteko (Errumania) batxilergoko 17 urteko ikaslea da, eta itzulpen automatikoko lehen sistema neuronala sortu du arrumanorako. Balkanetan 200.000 pertsona inguruk hitz egiten duten hizkuntza erromaniko gutxitua da. Bere tresna berritzaileak, [+]
Hizkuntzen irabazia kongresua izango da azaroaren 26an eta 27an Donostian. Arlo digitalean inglesaren erabilera aregotzen ari den garaietan, kongresuak euskara bezalako hizkuntza gutxituek tokiko ekonomiari egiten dioten ekarpena agerian utzi nahi du.