Gosea, birsorkuntzaren hazia

Argazkia: TheOtherKev / Pixabay

2021eko irailaren 30ean - 08:30
Azken eguneraketa: 10:32

Iraileko edo urriko ilunabarra da eta bidaia arriskutsu bat egitera abiatu da txantxangorria Bretainiako Bresteko portutik: mila metro aldera hegaldatuz, orduan 45 kilometro inguru eginez, eta, ezer txarrik ez bada, goizean goiz Berriatuko Asterrikan izango da, leher eginda. Indar-hustuta lehen lana gosaria aurkitzea izango du. Pagotxa ederra topatuko du; izan ere, urte sasoi horretan zuhaitz, arbola eta zuhaixka ugari fruitua heltzeko bidean da: intsusa (Sambucus nigra), laharra (Rubus fruticosus), elorri beltza (Prunus spinosa), elorri zuriak (Crataegus spp.), gorostia (Ilex aquifolium), andura (Sambucus ebulus), zumalakarra (Frangula alnus), karraskila (Rhamnus alaternus), basaerramua (Euonymus europaeus), endalarra (Smilax aspera), hagina (Taxus baccata), otsalizarra (Sorbus aucuparia), hostazuria (Sorbus aria), maspila (Sorbus torminalis), gurbeondoa (Sorbus domestica), maaltza (Pyrus communis), sagarmina (Malus sylvestris) eta abar. Txantxangorriak ia edozein fruitu jango du. Horien gehienen hazia ere jan, eta fruitua hazi zuen landaretik urrun zirinetan bilduta lurrari emango dio hazi hori. Arbola, zuhaitz eta zuhaixka berriak sortzen lagunduko du, bere ondorengoek udazkeneroko bidaia egiten dutenean gosari gozoa erraz eta oparo aurki dezaten. Txantxangorria neguko hotzenean etxe inguruan ikusten dudanean poztu egiten naiz. Etengabe lanean ari da, urrutira gabeko basoak eta eskaiak sortzen eta birsortzen, bioaniztasuna anizten. Naturaren birsorkuntzaren errotarritzar horretatik kontzienteki aldendu den espezie bakarra geurea da.

Birsorkuntza horretan hazia da landare gehienen sasoi gorena. Haziak biziko ditu landareak amestu dituen bidaia, joan-etorri eta harat-honatak. Eta hazia nolako joanaldia halako. Masusta barruko haziak txantxangorriaren hegaldia egingo du, baina koko (Cocos nucifera) batek inolako presarik gabe lasai asko igaroko ditu itsasoak eta itsasoak, gurutzontzia balitz bezala. Txikoria-belarraren (Taraxacum officinale) haziak ufadatxo txikiena baliatuko du hegazkinik gabe haizearen magalera igo eta paraxutisten eran han edo hemen jaisteko. Lapa-belarraren (Arctium lappa) haziak belkroaren kakoekin ardiaren ilajeari helduko dio, eta, hura larretoki ttikienean bueltaka badabil ere, erori aurreko egunetako bidaldia izugarria irudituko zaio, hazia kakoz janztea erabaki eta lortu zuten bere amonen amonek amestu zuten erakoa.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Landareak
Ureztatu neguan

Otsailean, neguaren erdigunean gauden honetan, lehentasuna  gorputza ondo ureztatua edukitzea da. Intxaurrondoa egiten ari den bezala: sustraiak neguan  biltegi gisa erabiltzen ditu, sustrai motz eta lodiak behar ditu, ura eta lurreko mantenugaiak biltzeko.


2025-01-27 | Jakoba Errekondo
Txerriaren belarrak

Txerri-hiltze sasoia da negua. Hotzak beroarena errazago kenduko dio. Guri ere txerriez hitz egiten dugunean beroarena behinik kenduko baligute!


2025-01-27 | Garazi Zabaleta
Hazi sarea
Herriko haziak biltzeko eta zabaltzeko tokia Itsasun

Urteak daramatza Ipar Euskal Herriko Biharko Lurraren Elkarteak (BLE) bioaniztasun landatuaren inguruan lanean. “Hainbat proiekdu ditugu abian, eta horietako bat baratzeko hazien ingurukoa da”, azaldu du Nico Mendiboure Hazi Sareko kideak. Duela lau bat urte hasi... [+]


Itxura ahuleko ehiztari ahaltsua

Gaur egun Lur planetan bizi diren intsekturik handienek 30 cm inguruko tamaina izan dezakete, gizaki baten seiren bat, gutxi gorabehera. Horien artean daude tximeleta eta sits erraldoiak edo kakalardo potoloak. Halako izaki harrigarrien aurrean nola bada erreparatu lau... [+]


2025-01-22 | Julene Flamarique
Martxan da Errobiko hezegunea “Natur Erreserba Nazional” gisa izendatzeko proiektua

Lapurdiko hezegunea funtsezkoa da biodibertsitatearen biziraupenerako. Proposamena eremuan zabaldu dute eta Errobi inguruko sistema hidrauliko osoa barnean izango luke; Baionako, Angeluko, Basusarriko, Milafrangako eta Uztaritzeko Aturri ibaiaren ibaiadarrak, esaterako. Bost... [+]


Aurtengorako irakurgaiak

Urte berriaren hasieran asmo berritu egiten gara dirudienez, eta egin beharreko zereginen zerrendak egiten ditugu gutako batzuk. Egiteko horien artean irakurtzeko ditudan liburuen zerrenda izaten da bat, gero eta zerrenda gizenagoa. Zuetako ez gutxik zer irakurtzen dudan galdetu... [+]


2025-01-20 | Jakoba Errekondo
Euskal Herria banana errepublika

Sekula bananarik jan ez duten bi lagun ezagutzen ditut; nerau bat. Bananazalea da, ordea, jendea. Afrika eta Asia aldean sortutako landare generoa da banana (Musa x paradisiaca), baina gaur egun Ameriketan ere asko egiten da. Ekoizlerik handiena India da, eta esportatzaile... [+]


2025-01-20 | Garazi Zabaleta
Aleko
“Nekazaritza birsortzailerako eta proiektu kolektiboetarako test gunea da gurea”

Nekazaritzan trebatzeko eta proiektu propioak abiatu aurretik ekoizpenean eta merkaturatzean norbere burua probatzeko, abian dira gurean nekazaritzako hainbat test gune. Araban, 2023an abiatu zuten Aleko nekazaritzako test gunea, baina, antzeko egitasmo gehienekin alderatuta,... [+]


2025-01-20 | Iñaki Sanz-Azkue
Hotza maite duen igela

Arboletako hostoak eroriak dira eta basoko lurra estalia dute. Lurraren eta hosto gorrituen artean, alabaina, sortzen da geruza fin bat, arreta gutxi jasotzen duena, baina espezie askoren biziraupenerako garrantzi handia izan dezakeena. Hezetasuna mantentzen du, zomorroak... [+]


Tokiko espezieekin osatutako basoa landatzeari ekingo diote igandean Arrankudiaga-Zollon

Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.


2025-01-13 | Garazi Zabaleta
Urteaga-Urkulegi baserria
Barazki, fruitu eta haragi, dibertsifikazioa ekoizpenaren oinarri

Itsason (Gipuzkoa) elkarren ondoan dauden bi baserri dira Urteaga eta Urkulegi, duela zenbait urte elkartu eta proiektu bateratua martxan jarri zutenak. “Bi baserriak elkartu eta ekoizpen proiektua abiatu genuen, eta 2011tik dedikazio osoarekin ari naiz honetan”,... [+]


2025-01-13 | Jakoba Errekondo
Ezin usainik hartu

Sudurrak egia dio. Zaila da sudurra engainatzea. Usaimena saihestea ezinezkoa da. Sudurretik garunerako lotura bidearen ikerketa zirraragarria, liluragarria, zoragarria da makina bat ikerlarirentzat. Usainaren eta memoriaren arteko zubia azkarrena ez bada, bizkorrenetakoa bai... [+]


Bagera, gu ere bai, gu beti pozez... angulak ez hainbeste

Duela 180 milioi urte Pangea kontinentea zatitu zenerako ikasia zuen aingirak Thetis itsasoa zeharkatzen. Ordudanik kontinenteak mugituz joan dira, eta aingira espezieak ezberdinduz. Jatorrizko arbaso beretik bereizi diren 20 aingira espezieen artean, gurea da, ibai-aingira edo... [+]


2025-01-08 | Garazi Zabaleta
Aina Socies Fiol
“Balear Uharteetako irla bakoitzean besteetan ez dagoen landare barietate asko dago”

Oporlekuekin soilik lotuko dituzte askok Balear Uharteak, baina agroekologiaren eta kontsumoaren bueltan mugimendu bizia dute Mallorca irlan: Associació de Varietats Locals de Mallorca (tokiko hazi barietateen elkartea) da horren adibide. Abenduaren hasieran, elkarte... [+]


2025-01-08 | Nicolas Goñi
Nola bihurtu lurzoruak klimaren laguntzaile?

Muturreko lehorte eta euriteak normaltasun berria bilakatu zaizkigu. Areagotzen dituzten kalte ekonomiko eta ekosistemikoen artean, laborantzak pairaturikoak ez dira txikienak. Bereziki, lehorte garaietan zaluegi idortzen diren edota eurite handietan ur guzia xurgatu ezin duten... [+]


Eguneraketa berriak daude