Arriba una nova eina per a lluitar pels drets lingüístics
- S'ha preguntat a prop de 200 agents socials de comunitats lingüístiques minoritzades d'Europa: quines mesures s'han d'adoptar per a respectar els vostres drets lingüístics? Han realitzat més de 400 aportacions. Donostia 2016 Capital Europea de la Cultura i el Consell són els impulsors del Protocol per a la Garantia dels Drets Lingüístics. El protocol no s'ha elaborat per a quedar-se en paper, sinó per a ser una eina de futur. Els agents socials han proposat els detalls del protocol i a partir d'ara comptaran amb una eina per a treballar en aquest camp.
Euskalgintza ha creat parlants, espais, eines, i ha fet les seves reivindicacions. Coneix la vulneració de drets lingüístics i coneix de memòria les mesures a adoptar per a garantir els drets. Als agents socials de les llengües minoritzades a Europa els passa el mateix. Per això, en el procés del protocol hi ha dos promotors (Donostia 2016 Capital Europea de la Cultura i Consell), un grup organitzador (Linguapax, Centre Europeu per a Assumptes Minoritaris, PEN Comissió de Traducció i Drets Lingüístics, Organització de Pobles i Nacions Unides sense Representació, Xarxa Europea per a la Igualtat Lingüística i CIEMEN) i un comitè científic, però.
Per a què és el protocol?
Els moviments populars a favor de les llengües han proposat més de 400 mesures per a garantir els drets. Les mesures i indicadors són dos de les paraules clau del protocol. Un parell d'exemples del que signifiquen.
Tenim dret a llegir en la nostra llengua la literatura que es crea en altres llengües. Per tant, caldrà prendre alguna mesura per a garantir aquest dret. Suposem que establim la mesura segons la qual en els pròxims cinc anys traduirem 50 llibres al basc. A continuació hem de saber si es compleix o no la mesura, i per a això cal seguir de prop dos indicadors: els terminis compromesos i qui és el responsable de complir-la (ajuntaments, diputacions...).
Un altre exemple és la televisió. Una mesura pot consistir a exigir que una de les cadenes de televisió es reservi per a l'ús de la llengua minoritzada. És fàcil saber si aquesta mesura es compleix o no, o hi ha una cadena de cors o no hi ha. Una altra cosa és que, a més de demanar una cadena completa, s'estableixin criteris lingüístics perquè el cors pugui ser escoltat en la resta de cadenes, com per exemple, permetre als corsos parlants que s'expressin en aquest idioma encara que la cadena sigui en francès. De qui és la responsabilitat que la llengua minoritzada es trobi en les cadenes de televisió? En quin termini i en quin percentatge ha d'aparèixer el cors? Aquestes preguntes hauran de ser contestades.
Sota el braç:
Una altra de les paraules clau és "Kaiera". Cada comunitat lingüística i cada agent social disposarà del seu corresponent quadern. El protocol no val per a tots per igual. Seran entre 150 i 180 mesures per a tots els públics. No obstant això, nou milions de persones parlen català i és una llengua oficial en la llar de molts dels parlants. No pot equiparar-se al català l'occità (580.000 parlants), el frisó (400.000 parlants) o l'aragonès (12.000 parlants). És possible que els catalans hagin complert el 90% de les mesures que proposa el protocol, i que estiguin a punt de complir el 90% en altres idiomes.
D'aquí el registre. Cada comunitat lingüística haurà de preguntar-se a si mateixa, “quins drets tenim vulnerats, quines mesures volem adoptar, quins terminis posarem, a qui demanarem comptes”.
Per exemple, el basc de Donostia pot tenir la seva pròpia llengua: Què hauria de fer l'Ajuntament de Donostia-Sant Sebastià per a complir el protocol? Això, això i allò són possibles per part de l'Ajuntament. La labor dels agents socials seria definir les competències i seguir les mesures i els terminis.
Més de 200 moviments populars
A Euskal Herria han estat més de 100 els agents que han treballat entorn del protocol. Molts d'ells han participat en treballs sectorials: educació, administració, socioeconomía, cultura/mitjans de comunicació i noms propis (toponímia i antroponimia).
Fora d'Euskal Herria han participat més de 80 agents. Han treballat en les següents comunitats lingüístiques: Gaèlic irlandès, gaèlic escocès, gal·lès, cornubio, gallec, català, asturià, occità, bretó, cors, friulano, sardònic, frisó, frisó nord, samiano i ninorsk.
Les altres mesures no han estat proposades, però estan disposades a adherir-se al protocol: Voro llengua, udmurtio, erzy, kaxubí, aragonès, llengua tàrtara a Estònia, llengua tàrtara de Crimea, aromaní, hongarès de Transsilvània, danès (Alemanya) i alemany (Dinamarca).
A la recerca d'adhesions
El 25 d'octubre el grup organitzador es reunirà i donarà per tancat el text del protocol. Especificant les mesures, es demanarà als agents socials que mostrin la seva adhesió al protocol. Fins a desembre no donarà temps a arribar a tots els agents europeus, però el repte és que almenys totes les comunitats lingüístiques minoritzades estiguin representades.
Els actes dels dies 15, 16 i 17 de desembre tindran l'aspecte de culminar el procés. Durant els dos primers dies se celebrarà en Donostia-Sant Sebastià el Fòrum Europeu de la Diversitat Lingüística, on es reuniran experts i persones que treballen en aquests àmbits. El dia 17, Sant Sebastià 2016 i el Consell presentaran el protocol d'actuació davant la crisi econòmica.
L'actuació de tres dies tindrà una durada aproximada de tres dies i tindrà caràcter concloent, atès que el projecte de protocol continuarà la seva marxa. Està previst que es completi una certa estructura per a donar vida al protocol.
A partir d'ara, els moviments populars europeus continuaran treballant perquè se sumin a la iniciativa i, una vegada superades les fronteres europees, intentaran també aconseguir una projecció internacional. El Protocol serà transmès als organismes internacionals més importants, com el Consell d'Europa, l'Organització de les Nacions Unides i l'Organització de Seguretat i Cooperació Europea. Volen estar amb institucions i persones de prestigi perquè mostrin el seu protocol i els donin suport. En opinió del secretari general del Consell, Paul Bilbao, “crec que serà més fàcil amb les persones que amb les institucions, i és important tenir ponents per al pare i la mare”.
Alguns intentaran aconseguir ratificacions, mentre que els agents socials hauran d'estrenar el quadern. Cadascun tindrà l'oportunitat de preparar els treballs de la seva casa.
Desgraciadament, no tindran temps d'avorrir-se.
Zer da protokolo bat?
Kontatuko dizut han eta hemen aurkezpenak egin ditudanean zer ariketa egiten nuen gizarte eragileekin. Entzuleei esaten nien, “protokolo hitza esaten dudanean zein hiri datorkizue burura?”. Eta normalen jendeak esaten zuen: “Kyoto!”. Eta gero galdetzen nien, “eta ‘Kyotoko protokoloa’ hitzak esaten ditudanean zer gai datorkizue burura?”, eta orduan esaten zuten: “Ingurumena”. Hurrengo urratsa: “eta nik esaten badut Kyotoko-protokoloa-ingurumena, hor barruan zer dago?”. Eta jendeak esaten zuen gobernuek konpromisoak hartu eta bete egin behar zituztela. Modu juridikoagoan bestela litzateke, baina orokorrean esanda protokoloak zer dira bada? Nazioartean onartzen den hitzarmen bat nola bete zehazten du protokoloak. Guk 1996ko Bartzelonako Hizkuntza Eskubideen Aldeko Deklarazio Unibertsala hartu dugu, eta horren protokoloa egin dugu. Deklarazio horrek hainbat eskubide aitortzen du, eta guk, hori betetzeko zein neurri hartu beharko liratekeen proposatuko dugu.
Zu Europan ibili zara protokoloan parte hartu duten gizarte eragileekin. Nola bizi izan dute prozesua?
Hasieran errespetu handiz hartzen zuten proposamena. Joan aurretik txostena bidaltzen nien eta hara joaten nintzenean esaten zidaten: “Irakurri dugu txostena eta ez dakigu ekarpenak nola egin”. Baina ariketatxoren bat egin eta “a, hori da? hori egiten badakigu!”. 400 ekarpenetik gora jaso ditugu.
Gizarte eragileek proposatutako neurri asko oso antzekoak direla esan izan duzu.
Toki desberdinetatik datoz, baina oso antzekoak dira. Hedabideena adibidez, oso argia da. Lizentziak aipatu dizkigute, baita telebista kateetako irizpideak ere, adibidez, hizkuntza gutxiagotuko hiztunak hizkuntza hegemonikoan emititzen duen katean bere hizkuntzan egiteko aukera izatea. Diru-laguntza publikoak jasotzen dituzten hedabideei hizkuntza kuotak jartzea ere eragile batek baino gehiagok aipatu digu.
Protokoloak balio berezia al du hizkuntza komunitate oso txikientzat?
Kornubierako ordezkariekin gogoratzen naiz, gurea baino askoz makurrago dago kornubiera. Haientzat protokoloa apustu handia da. Aldarrikapenen bat egin behar duten aldiro “ez gara gu bakarrik, milioika hiztun daude eskaera honen atzean” esan ahal izateari balio handia ematen diote. Oso gutxi dira, oso laguntza gutxi daukate eta duela gutxi Erresuma Batuak diru-laguntzak eten dizkiete gau eskoletarako.
Hizkuntza hegemonikoetako ordezkariek emango al diote atxikimendua protokoloari?
Zoritxarrez denak izango dira hizkuntza komunitate gutxiagotuetakoak. Nahiko genuke hizkuntza hegemonikoetako gizarte eragileren batek bat egitea, esanez “hau da bidea hizkuntza eskubideak bermatzeko, bizikidetza lortzeko”.
Atxikimendu horiek lortzen saiatuko al zarete?
Bai, baina gure errealitate hurbilean zaila ikusten dugu, Espainiako eta Frantziako Estatuetan alegia.
Marcos Maceira A mesa pola normalización lingüística plataformako presidentea da. Plataforma 1986an sortu zen eta gizarte eremu guztietako 4.000 bazkide ditu. Helburua galizieraren normalizazioa lortzea da. Kontseiluarekin zuzeneko harremana izan zuten protokolorako neurriak lantzeko.
Zer iruditu zaizue Donostia 2016ren gonbidapena?
2000. urtean Santiago izan zen Europako Kultur Hiriburua eta apenas hizkuntza aipatu zen. Donostiak gai horri buruz utziko duen legatua garrantzitsua izango da. Gizarte erakundeek ekarpenak egitea zeharo beharrezkoa da eta Kontseiluak eta Donostia 2016k aukera hori ematen digute.
Protokoloa ez dute estatuek egin, gizarte mugimenduek baizik.
Guk ez daukagu batere babes publikorik. Are gehiago, Galiziako Gobernua oldarkorra da gurekin eta galegoaren alde ari diren beste eragileekin. Guretzako Donostiakoan parte hartzea onespen bat da, guretzako eta Europan hizkuntzaren alde ari diren beste mugimendu guztientzako.
Aspalditik ari gara salatzen Hizkuntza Eskubideen Karta Unibertsala ez dela betetzen, eta protokoloa horren guztiaren abiapuntua da. Protokolo hau desberdina da, ez da eremu zientifikora soilik murriztu eta ez da erakunde publikoen eskutik egin, behetik egin da. Galizian gizarte mugimendu garrantzitsua dago, era guztietakoa, protokoloa bete dadin nahi duena.
Abenduan Donostiako ekitaldian izango al zarete?
Bai. Zeharo babesgabe gaude, gure gobernuak ez ditu konplitzen bere betebeharrak. Horrelako protokolo bat nahi dugu, eta behar dugu, Berlingoak alemanez bizi diren bezala gu gure hizkuntzan bizi gaitezen.
Gustura egindako lanarekin?
Parte hartzeko metodologia egokia iruditu zaigu. Kontseilua propio bildu zen gurekin eta ELA barruan, euskara batzordean, gaia lantzeko aukera izan dugu. Eragile bakoitzarekin lanketa berezia egitea asko eskertu dugu.
ELAk nolako ekarpenak egin ditu?
Oso zehatzak egiten saiatu gara, beti ere lan munduan langileen hizkuntza eskubideak bermatzeko. Esparru publikoan, administrazioan, osasungintzan adibidez nahiko ekarpen zehatzak egin ditugu eta esparru pribatuan kanpo eta barne erabileraz, kontratazioez egin ditugu ekarpenak. Adibidez, garrantzia eman diogu negoziazio kolektiboa euskararen normalizazioan lan tresna bezala aldarrikatzea.
Ekarpen batzuk aipatuko mesedez?
Enpresan terminologia normaltasunez erabiltzeko hiztegi propioa sortzea; langileek hizkuntza gutxituan lan egiteko behar duten ezagutza lortzeko baliabideak eskatzea; langileek dokumentazioa ele bitan jaso eta betetzeko aukera izatea; errotulazioa euskaraz egotea, euskara batzordea osatzea. Administrazioan: hizkuntza eskakizunak kontratazioetan; hizkuntza eskakizunak betetzeko epeak eta irizpideak zehaztea; Osakidetzan, garapen profesionalean hizkuntza gutxituen ezagutza eta erabilera baloratzea.
Zertarako balio du protokoloak?
Eragile sozialen ekarpenetan oinarritzen da eta neurri zehatzak izango dira. Horrek erakundeei interpelazio zuzena egiteko balio behar du, beste era bateko hizkuntza politika eskatzeko. Beste gauza askotan bezala, guk uste dugu eragile sozialok akuilu lana egin behar dugula. Interpelaziorako tresna izan behar da.
Iazko abenduko egun bat izan zen, larunbat goiza. Ahoz aho zabaldutako informazioari esker izan nuen filmaren proiekzioaren berri eta kulturgune batera joan nintzen, Donostian, gauza handirik jakin gabe: zer ikusiko genuen pantailan, sarrerarik ordaindu behar ote zen, zenbat... [+]
Donostiako Udalak eta Donostia 2016 kultur hiriburuaren zuzendaritzak kalkulatu dute kultur hiriburuak 47,1 milioi euro utzi dituela hiriko ehundura ekonomikoan. Kultur hiriburuaren aurrekontua 46,8 milioi eurokoa zela.
Azkar pasa da Donostia Europako Kultur Hiriburu izan den urtea ezta? Nolanahi, errepasatzen hasita etorkizunean ere zeresana eman dezaketen gaiak plazaratu dira proiektuaren inguruan. Donostia 2016ri begiratu diogu, Donostia 2017tik.
Jaurlaritzarentzat momentu egokia dirudi probatzeko ea kulturaren gauza honek balio duen normalizazio sozial eta politikoa lortu izana poltsikoratzeko ere.
Europako hizkuntza gutxituetako hiztunen eskubideak bermatzeko sortu da Donostiako Protokoloa. Kursaal Jauregian egin dute honen aurkezpena. Kontseiluak eta Donostia Fundazioak sustatutako proiektuak 185 neurri ditu bere baitan.
Larunbatean, 11:30ean hasita zuzenean ikusi ahal izango da zuzenean ARGIAn.
Hizkuntza Eskubideak Bermatzeko Protokoloa Europako 50 bat hizkuntza komunitatetako ehundik gora eragilek sinatu dute. Abenduaren 17an, ekimenaren bultzatzaileek, Donostia 2016 Europako Kultur Hiriburuak eta Kontseiluak, Donostian aurkeztuko dute. ARGIAk streaming bidez... [+]
Donostia 2016 Europako Kultur Hiriburutzak zentsuratutako lan batzuk Antiguako Txantxarreka gaztetxean jarriko dituzte ikusgai larunbatean.
Espetxeetan eta zentro psikiatrikoetan dauden pertsonek egindako lanak biltzen dituen erakusketa batetik erretiratu ditu antolakuntzak euskal presoei zegozkienak: "Biktimei min eman diezaiekegu".
Donostiako udaletxearen aurrean protesta egin dute kolektibo eta eragile ugarik deituta, Demokrazia Zuzenaren Foro Globalaren irekiera ekitaldia baliatuz. “Donostia ez da eredugarria demokrazian, Donostiako Udalak jardunaldi hauen aurkezpenean dioen bezala”.
Donostiako udaletxearen aurrean protesta gisa kontzentrazioa deitu dute azaroaren 16an hiriko hainbat taldek: Satorralaia, Errausketaren Aurkako Mugimendua, SOS Miracruz 19, Stop Desahucios, Eleak/Libre, LAB. EH Bildu eta Ahal Duguk ere babesa adierazi dute. Egun horretan... [+]