Lekeitiora joan eta lepo ikasi. Landareen berri ikasi! Bizkaitik, handik eta hemendik etorritako lurzaleak bildu ziren Usotegiko herri baratzearen urteurren ospakizunera. Iurretako Oromiñoko Txarroa baserriko Ikerrek ihiari, Juncus generoko belar jendeari, “ziria” deitzen diotela erakutsi zidan. Gure etxearen izenak ihitik ere badu eta nik ederki itaundu nuen. Eta, gero, batean eta bestean miaketari ekin.

Wikipediak dioenez, Juan Jose Arbelaizek jaso zuen Luis Mitxelenak zioena: “ihia” lehen “inia” esaten zela. Nik, zirizale, Ikerren “ziria”-ren alde egingo dut. Juncus izen latinoa jungere hitzetik omen dator, hau da: batzeko, elkartzeko, uztartzeko esan nahi du. Eta umetako jolas lotu bezain entretenigarria datorkit gogora: ihi lasto bat hartu eta ziri gisa bertan sartu eta sartu pilatzen genituen bitxiloreak (Bellis perennis) eskumuturrekoak edo idunekoak egiteko. Teilatuak, hesiak, saskiak eta abar lotu eta osatzeko erabili izan da, baita kandela moduan ere: ihi lastoa koipetan busti eta hura zihotzen utzi. Busti, zihotu, busti zihotu, kandela osatu arte. Horra ihia ziri, ziho-argiaren edo ziho kandelaren ziria!

Lekeitioko Usotegian baratzeaz aritu ginenez, inguratu ziren gehienak emakumeak ziren. Gizasemeak ere baziren, baina urrutixeagotik begiratzen zuten, mokadutxoaren tartean izan ezik...

Emakume talde bat bazen, landare berezi batez ari zena. Gaztelerazko izena erabiltzen zuten: verdolaga, hau da, getozka (Portulaca oleracea). Zein baino zein, nork gehien famatu ari ziren, batzuentzat sendabelarra eta beste batzuentzat jakia. Omega 3 duela, ez dakit zein zauri sendatzeko mirarizkoa dela, entsaladari aparteko grazia eransten diola... Nik arrastorik ere ez. Ezta ezagutu ere landarea. Jakin-egarri. Han eta hemen galdetu, eta Lekeitiorako aukera-aukerakoa dena aurkitu dut: getozka beste landareen laguntzailea da. Lurrean sakon hedatzen ditu zainak, eta ahulagoa den aldamenekoak haren segidan bereak ere luzatu ahal... Herrigintzaren irudi polita. Ea atzera joaten naizenerako, Usotegiko herri baratzean getozkari txoko bat eman dioten...