Maiaztu
Sagarrondoenaz gain landare askoren loreak dituen sagastia da naturalena, aberatsena, eta horietako sagar eta sagarkiak ahoratzen saiatu beharko ginateke. Edertasunak erakusten du elikadura onerako eta bizitza hoberako bidezidorra. Aberastasun horri eusten nahikoa lan badugu. Aurrekoan aipatu nituen baratxuritarretako asko, adibidez, galzorian ditugu. Ahosabaiak gidatuta biziko bagina, ederki asko zainduko genituzke. Eta burua argiago genuke... Ez al dira bada hitzak eta jakiak gure gorputzera sartzen diren gauza bakarrak...
Sagastietan bezala edonon. Duela ez asko, irratiko aholku programan ongarriketaz ari ginela, ukuiluetako mindak ongarri gisa erabiltzea zer iruditzen ote zitzaidan jakin nahi zuen programa egiten duten galdetzaileetako batek. Entzuleak umeak eta gazteak balira ez bezala, larunbatero zer erantzun baino nola, hitzak neurtzen izaten ditut lanak. Batzuetan nekezegia ordea, eta mingaina harrotu egiten da. Eta minden gaiarekin beti. Gai horri buruzkoak lasai asko bota nituen, etorri ahala: mindak oso txarrak dira gure ingurumenerako. Kutsadura eta ukuiluko produktu asko eta ongarri gaindosiak zuzenean hedatzea eta ondu gabeko “ongarria” izatea eta zabaltzen den lurretako landare espezie aberastasuna murrizten du eta... Ez ditut berehalakoan ahaztuko abeltzaintza industriala lantzen dutenen ahotik bueltan entzun behar izan nituenak, epel-epelak. Gisa horretako nekazaritza eta abeltzaintza jarduerek gure kulturaren paisaiak txirotzen dituzte. Minda horien euria pairatzen duten belazeek etengabeko eskastea bizitzen dute. Belazeak, maiaztuta, kolorez jantzi dira; begira iezaiezu. Hostoen berdeaz gain, ehunka landaretxo garatu eta gararen buruan zabalduko dituzten loreetan nahi adina kolore ikusiko duzu. Mindak hartzen dituenen bat ezagutuz gero alderatu. Berdea nagusiago, kolore gutxiago, loreak urriago, landare aukera murritzagoa. Eta? Eta zure bizitza kalitatea maldan behera.
Charles Darwinek Espezieen jatorria-n ederki asko dio: naturak eman dituen gauza ederrenetakoak dira loreak; hosto berdeen aldean ikusgarriak dira, eta ederrak, intsektuek erraz ikus ditzaten. Haizeak ernaltzen dituen loreek ez dute inoiz korola ikusgarririk izaten. Landareek bi eratako loreak ematen dituzte: intsektuak erakartzeko irekiak eta kolorez jantziak batzuk, intsektuek sekula bisitatuko ez dituzten lore itxi eta ez kolorerik ez nektarrik ez dutenak besteak. Beraz loreen edertasuna intsektuei zor diegu.
Sagastiak lorategi. Beste aldean haritza, intxaurra eta abar. Azken horien lorea ezagutzen al duzu?
En la nostra latitud la suor de la major part de les plantes es mou a la primavera, i en aquesta època gaudirem de les grans floracions. Les flors són el símbol de la bellesa: per a veure, per a fer olor... I per a provar? Has menjat alguna flor? Segur que sí.
Qui no ha... [+]
Lilipak edo nartzisoak loretan dira. Nabarmen adierazten dute mendean hartutako bere lurren berri. Neguan loratzen dira, kolore zuri-hori ikusgarritan, eta usaina bafadaka hedatzen dute. Multzoka bizi dira; lurpean erraboila emankorra dute, eta bat zen tokian, urtetik urtera... [+]
Udari begira jarri gaituen eguraldi honek landareak ederki mugitu ditu. Gu ere bai. Zaldibarren, Eitzaga auzoko zabortegiko madarikazioaren ardurak eskatzera, eta langileei, haien senideei eta auzotarrei babesa emateko manifestazioan Eibarko Amañatik abiatu ginen. Hasi... [+]
Record de nen com ho anomenàvem el “chito”. La flor ens recordava el cap de la gallina. José María Lakoizketa va rebre el nom de “kurkubia” en Bertizarana en 1888, ja que el seu fruit s'assembla a un kurkubi o botellín. Diu que en Cinc Viles li diuen “cascavell”... [+]
El perill d'extinció de les plantes pot tenir moltes raons. Antigament es dividien en tres grups: malalties, plagues i herbes o plantes “dolentes”. Avui dia es tendeix a dir pesta a tots els desastres de les plantes. Abans es deia plaga a un accident causat per la... [+]
En la pila de fem i desaprofitaments sol haver-hi un hoste a l'estiu, encara que no sempre: estramoni o estramoni, Datura stramonum. Alguns també han rebut els noms de “carboner” o “higuzoro” per a aquesta planta. És una planta cridanera, alçada, amb un fullatge... [+]
L'any de Dalia, la pinnata Dahlia, ha estat triat enguany pels organitzadors de la festa. Ben dit, és l'any de Dahlia. Els diccionaris i enciclopèdies en basca criden “dalia” a aquesta planta; jo crec que hauríem de cridar-la “dahlia”.
Els invasors espanyols que van... [+]
M'he posat una mica més tranquil·la el dia en què la nit s'ha fet més llarga que el dia clar i m'alegro que estiguem sis mesos així. No puc negar que l'estiu ha estat bell, però fa olor millor a la tardor. A les plantes els fa “guixos” amb l'arribada de la tardor. Les hores... [+]
Se sap que les plantes fan olor, cada vegada més. Fa temps que sabíem que el martingal de les plantes era per a protegir-se dels animals herbívors: la planta que ha estat mossegada solta l'olor per a avisar a les plantes veïnes, que pastaran les fulles i no seran de gust per... [+]
Últimament preguntava a Joxe Anton Arze, un dels paisatgistes bascos més bells, sobre els noms de les plantes que tenien flors blanques. Ja està sota la seva llum somorta.
Lilipa dels poetes (Narcissus poeticus), Perico d'estrella (Stelaria holostea), Espino blanc... [+]
El seu parent és l'El-Belar (Papaver somniferum), però en comparació amb ell, és la Michoneta (Papaver Rhoeas). La rosella és molt coneguda; també se'l coneix com “urdemutur” i “urdamutur”. En arribar la primavera, la terra s'enrojola cada any. També reviu el rubor... [+]