Sho Hagiok hainbat egonalditan bere burua guztiz euskaldundu eta euskararen berreskurapenerako mugimendu soziala ikertu zuen. Gaur egun, Euskal Herriaz eskolak ematen ditu Nagoyako Unibertsitatean eta Euskal Herriari buruzko liburu bat ari da amaitzen.

Azken aldian ez duela gehiegi hitz egin eta bere euskara nahiko herdoilduta dagoela dio. Baina primeran moldatzen da, ahoskera bereziarekin. Adeitsu hartu gaitu eta Kyotoko inguruak erakutsi dizkigu. Tenplu eta lorategien lasaitasun ederrean, gure begientzat ikusezinak diren kontu asko azaldu dizkigu. Te etxe batean hartu dugu atsedenaldia, eta orduan jarri dugu martxan grabagailua.

Zer dela-eta hasi zinen Japonian euskara ikasten?

Askotan galdetu izan didate hori, eta ez dut erantzun argirik. Nik esango nuke kuriositate intelektualagatik hasi nintzela. Orain dela 25 urte baino gehiago Tokioko unibertsitate batean, kasualitatez, kurtso berezia, ez-ofiziala, aurkitu nuen eta hasi egin nintzen. Irakaslea Suzuko Tamura zen, gaur egun ohorezko euskaltzaina.

Nolakoak izan ziren lehen urratsak?

Irakasleak metodo komunikatiboa erabiltzen zuen, garai horietan metodo hori oso arraroa zen Japonian. Lauzpabost ikasle ginen kurtsoan, eta astean behin elkartzen ginen, 90 minutuz jasotzen genituen eskolak, euskara hutsean. Lehenengo egunean irakasleak bi hitz erakutsi zizkidan, “bai” eta “ez”. Jalgi Hadi metodoa erabiliz eta gauzak entzunez ikasten genuen, etxeko lanik ez zen.

Eta hortik Euskal Herrira abiatu zinen...

Bai, horrela bi urte pasa ondoren Euskal Herrira joan nintzen, Parisetik Hendaiara trenez. Han sei gazte ziren; bat-batean Mikel Laboaren Txoriak txori kantatzen hasi ziren. Nik dagoeneko abesti hori menperatzen nuen, Japonian ikasia nuelako eta parte hartu nuen. Haiek guztiz harrituta gelditu ziren, hori izan zen nire lehen harremana euskaldunekin. Haien etxera gonbidatu ninduten, Zumaiara, horrela hasi zen nire harremana Euskal Herriarekin. Hortik aurrera, hainbat euskaltegi eta barnetegitan egin nituen ikastaroak.

Euskara menperatzen zenuela, eta Japoniara itzulita, nola moldatu zinen euskara bizirik mantentzeko? Internetik ez, eta euskaldun gutxi inguruan...

Batez ere eskutitzak idatziz, mintzapraktikarik egiteko aukerarik ez nuen. Horregatik, Euskal Herrira bi edo hiru urtero joaten nintzen arren, hara ailegatuta lehenengo egunetan zailtasunak izaten nituen euskaraz hitz egiteko. Baina zuei, euskaldunei esker, mantendu ahal izan dut euskara bizirik.

Eta ez duzu inoiz euskara galtzeko arriskurik sentitu?

Zuek ez didazue halakorik egiten utzi [irri egin du].

Euskal Herriari diozun zaletasunak bultzatuta, orain dela urte batzuk Tokioko Euskal Etxean hartu zenuen parte.

Orain dela bizpahiru urte sortu zen, euskaldunek eta japoniar gutxi batzuek bultzatuta, nik aholkulari gisa laguntzen dut Euskal Etxean. Gehienbat, Japonian bizi diren euskaldunak hurbilduz gero, Euskal Herria eta Japoniaren arteko harremanak sendotzea da helburu nagusia. Hori zen gure asmoa, baina aurtengo lurrikararen eta afera nuklearraren ondorioz euskaldun gehienak Japoniatik joan ziren, batzuk lanpostua galdu zutelako, beste batzuk ez zirelako seguru sentitzen. Tokioko Euskal Etxearen egoera ez da sobera ona, baina hemendik aurrera saiatuko gara berriro martxan jartzen.

Zure kasua salbuespena da Japonian. Oro har, japoniarrek zer dakite euskaraz eta Euskal Herriaz?

Tamalez, munduan beste lekuetan gertatzen den bezala, hemen jasotzen ditugun berri nagusiak ETArekin lotutakoak dira. Azken urteotan, bereziki Guggenheim Museoari esker, kanpotik ikusita Euskal Herriaren itxura asko aldatu da. Orain dela hogei urte Euskal Herriarekiko japoniarren interesak nagusiki hizkuntzarekin edo politikarekin zeuden lotuta. Gaur egun ez da hala gertatzen, nik euskal kulturaren trinitatea deitzen diodana da interes gehien pizten duena: euskal janaria, euskal musika, eta euskal kirola. Horiek dira gaur egun Japoniako gazteei Euskal Herriaz interesatzen zaizkienak.

Japoniarrek Euskal Herriari buruz informazio gehiago izan dezaten, liburua ari zara prestatzen.

Duela bizpahiru urte halako liburu bat idazteko eskatu zidaten, baina nahiko alferra naiz, eta oraindik ez dut bukatu [irri egin du]. Ez naiz kontent Euskal Herriari buruz japonieraz idatzitako liburuekin. Urte honen amaieran edo hurrengoaren hasieran prest izango dugula espero dut.

Nagoyako unibertsitatean ikastaroa ematen duzu. Zer lantzen duzue?

Nortasuna, euskal diaspora politikoa eta lurraldetasuna dira gai nagusiak. Japoniako Gobernuren laguntza jasotzen dugu, baina ofizialki ezin dut Euskal Herriari buruzko gai bat eman. Horregatik, diaspora hitza erabiltzen dugu, nolabait ezkutatzeko ikastaroaren benetako izaera zein den.

Japonian japoniera da hizkuntza nagusia, baina badira beste hizkuntza batzuk.

Hemen badira bi hizkuntza komunitate nagusi. Japoniako iparraldean ainu herriak dira. Haien hizkuntzak ez du zerikusirik japoniarrarekin. Aditzaren deklinazioak euskararenak bezalakoak dira, eta XIX. mendeko hizkuntzalariek euskara eta ainueraren arteko harremana bazela esaten zuten. XX. mendeko amaieran lege batek haien hizkuntza eta kultura eskubideak bermatu zituen. Gaur egun, ainuen artean hizkuntza berreskuratzeko mugimendua bada, bereziki gazteen artean.

Bigarren hizkuntza komunitate nagusia beste muturrean dago, hegoaldean, Okinawan. Batzuek esaten dute hango hizkuntza japoniarraren dialektoa dela. Beste batzuek, berriz, hizkuntza independentea dela diote; nik ez dakit zeinek duen arrazoia. Historikoki, Okinawa kolonia moduko bat izan da, zanpatuta sentitzen ziren. Horregatik, betidanik haien sentimendua Japoniako irla nagusiaren kontrakoa izan da, eta haien hizkuntza salbatzeko mugimendua politikoagoa da soziala baino.